Þjóðviljinn - 09.04.1968, Blaðsíða 6

0 SÍÐA — ÞJÓÐVILJITCN — Þriðjudagur 9. apríl 1968.
AF YMSU TAGI
Togarlrm Akurey sem seldur
var béðan tdl Noregs hefur nú
verið umsmíðaður við skipa-
saníðastöðina í Tromsö og gerð-
ur að úthafslínuveiðaira.
Þetta er nú orðið tveggjia þil-
fara skip, knúið 1500 hestafla
Deurtzdiselvél og genigur rúm-
ar 13 mílur á vöku. Auk aðal-
vélar voru settar í skipið tvær
350 hestafla Deutzdíselvélar
sem framleiða afl fyrir tvær
Miðarskrúfur að fram«n, þil-
farsvindur og hitakerfi skips-
ins. í>á er fjórða vélin sem
fnamleiðir rafmagn til ljósa.
Raíkerfi skipsins er algjörlega
sjálfvi-rkt og talið það fuil-
komnasta sem sett hefur verið
í skip í Norður-Noregi. >á voru
sett í skipið öll þau fullkomn-
ustu hjálpar- og fiskileitartæki
sem völ er á.
í skipinu eru manmaíbúðir
fyrir 32 menn. Öll innrétting
skipsins er ný. Á línuveiðum
er gert ráð fyrir 24 manma
---------------------------------$
skipshöfn. Eigandi skipsins
heitir Erling Jul Petersen.
Gamla Akureyjan hefur nú
skipt um nafn eftir þessa miklu
umsmíð og heitir m. s. Petreli,
sem muin þýða stormfuglinn.
Skipið átti að fara á límuveiðar
á Nýfundnalands- og Græn-
aí því fáa sem gert hefur verdð
af einhverju viti til skipulagn-
ingar veiða innan okkar land-
helgi. En betur má ef duga
skal. f>að hefur dregizt alltof
lengi að skipuloggja veiðaim-
ar eftir vciði'aðferðum á vetr-
arvcrtíð innan lamdhelginmar
Norski úthafslínuvciðarinn m.s. Petrell, áður íslenzki togarinn
Akurey.
:
Hver er
ástæðan?
> Það er oflt talað um verð-
: bólgu, sem skaðvald í við-
: skiptalífinn og er erfitt að
■ andmæla þvi, þó nndantekn-
• ingar geti alltaf átt sér stað.
: Verðhækkun hefur ýmist kom-
j ið hægt og hægt eða snögg-
■ lega.
• Nú nýlega hefur útvarps-
; notendum borizt í hendur
• snögg og inikil hækkun á af-
• notagjaldi. Hækkun þessi er
• rösk 32% og mun mörgum
; þykja slík hækkun ósann-
j gjörn og ósambærileg í sam-
• anburði við aðrar aimennar
> verðhækkanir, þegar tekið er
; tillit til þess, að auglýsinga-
: tekjur útvarpsins hafa hlot-
: íð að aukast vegna verkfalls
> prentara.
■ Plesta útvarpsnotendur mun
: fýsa að vita hver ástæðan sé
j til þessarar snöggu og háu
• kröfn til útvarpsnotenda. Það
■ er vel skiljanlegt að einhver
5 hækkun hefði þurft að koma,
; en alls ekki svona mikil.
Vart er hægt að hugsa sér,
■ að áðurnefndri hækkun á af-
• notagjaldinu sé skellt á út-
: varpsnotendur hugsunariaust
j og að öþörfu. Sjálfsagt virðist
> að rekstri hljóðvarps og sjón-
> varp sé haldið aðgreindum,
: vegna þess að notendur eru
j ekki að öllu Ieyti þeir sömu.
> Ctvarpsnotendur vænta þess
• að fá sem fyrst skýringu á
■ ástæðunni fyrir áminnzti
: hækkun. Það er skoðun mín
j að flestum efnamönnum
• nrandi finnast slík hækkun á
• sköttnm sínum í meira lagi
; ranglát, og mundi þeim þá
j vart finnast það eins þungur
• baggi og þeim, sem minnst
: hafa fjárráðin.
• J. H.
:
landsmið, en það breytlist, þar
sem útgerðarmaóurinn fékk það
gott leigutilboð í skipið til
tveggja ára. Það er hollenzkt
olíufélag sem tók skipið á ledgu
með 12 marnia norskri áhöfn.
Skipið á að leita að olíu við
strendur Bomeó næstu tvö ár-
in.
hér við Suður- og Suðvesl.ur-
iandið. SamféHd netaveiði,
stjómlaus og skipulagslaus,
eins og tíðkazt hefur á þessu
hafsvæði er skaðleg og það
versta er, að við erum líklega
ekki búnir að bíta úr nálinni
með afleiðingar þessa stjórn-
leysis.
Dælur valda Mikill þorskafli
skemmdum á síld við Noreg
og Færeyjar
Fréttir frá Noregi herma, að
endurteknar rannsóknir þar í
landj hafi leitt í Ijós, að síldar-
dælur sem notaðar eru, geti
vaiarð skemmdum á sildinm,
þannig að hún verði ekki eins
góð vara til manneldis, hins-
vegar er hun talin jafn góð til
bræðslu. Það er því reiknað
með því, að síld sem nota á
til söltunar, frystingár eða
annarrar matargerðar verði
ekki greidd á sama verði, hatfi
hennd veirið dælt úr nót eða
skipi og eru norskir útgerð-
armemn og sjpmenn hvattir til
að háfa síldina úr nótinni og
skipa henni á land með gamla
laginu ætli þeir að selja hana
tál manneldis. Sumir gera jafn-
vel ráð fyrir að sdld sem hefur
verið dælt verði alls ekki
keypt til manneldis er fram
líða stundir.
Mór vitanlega hafa hér eng-
ar rannsóknir farið fram þessu
yiðvíkjandi, og vil ég þvd vekja
athygli á þessum norsku frétt-
um, þar sem við ísiendingar
höfum hér mikiila hagsmuna að
gæta. Til niðuirstöðu þessiara
rairmsókna má rekja þá sfcað-
reynd, að norsk skip sem búin
hafa verið geymum til síldar-
flutninga síðan þessi vitineskj'a
fékkst, þau eru útbúin með
mjög stórum losunaropum á
geymum svo auðvelt sé að
skipa upp sílddnni þó dælur
séu ekki notaðar.
Spor í rétta átt
Bann það gegn vetrarveið-
um sem auglýst hefur verið á
afmörkuðu svæði innan land-
helginnar vestur atf Reykja-
nesi og gilda á til 15. apríl
n.k. er spor í rétta áfct og eitt
------------------------------S>
Þó þorskgengd hafi ekki ver-
ið mikil á íslenzkum miðum
inraan landhelgirmar sáðan ver-
tíð hófst, þá er ekki sömu sögu
að segja atf morskum og fær-
eyskum miðum. Einn bezti ver-
tíðarafH um i.angt sktið hefuir
verið við Færeyjar nú. Sörnu
sögu er að segju aí norskum
miðum. Þar er nú saigður meiri
þorskur á miðum innan land-
belginmar heldur en verið hef-
ur s.l. 10 ái. Þorskafli kom-
inn á land frá Lófótmiðum var
um miðjan mairzmánuð þriðj-
ungi meiri heldw en á sama
fcíma í fyrra. Þessi mikla þorsk-
ganga virðist hafa komið Norð-
mönnum fcalsvert á óvart og
taila þeir um að nauðsynlegt sé
að fá upplýst hvað þessu valdi.
■tna von okkar íslendinga nú
um aiuknia þorskgenigd hér á
miðumum við Suðvesturlanddð
er að mímu viti sú, etf þorsk-
ganga á eftir að koma fyrri-
hluita aprílmánaðar hingað að
vesfcan frá Grænlandsmiðum.
Ef svo yrði, þá gæti það aiukið
við okkar vertíðarafla sem
fengizt hefur hingað til og jafn-
að metin. En bregðist þefcba,
þá er varla að vænta nema
meðal árangurs atf þessairi vetir-
arvetrtíð hér við Suður- og Suð-
vesturiandið.
Hvað er að gerast
á fiskmarkaði
Bandaríkjanna
Þær fréttir hafa mér borizt
til eyrna vestan um haf, að í
undirbúningi séu í Bandaríkjun-
um ráðstafanir, þar sem hert
verði á kröfum um gæði og
vinnslu frosinn.a fiskafurða
sem inn verða fluttar á Banda-
rdkjamarkað. Það fylgdi frétt-
inni, að undirbúningur þessa
máls væri það langt kominn.
að framileiðslulönd, sem flytjja
inn frosinn fisk á bandariskian
markað mund hatfa verið ládán
vita um hvað til stæði í þess-
um efnium. Eí þessi frétt reynist
rétt, sem mér þykir ekki ó-
sennilegt, þá verður að reikna
með að islenzkum stjómvöldum
ásamt íslenzkum útflytjendum
á þessum jnairkaði sem eru
Sölum i ðstöð hraðf r yst ihú sanna
,og S.Í.S. sé málið kunnugt, og
viti gjörla hvemig þessi mál
standa þar vestra. Hinsvegar
hefur hvergi verið getið um
þessa frétt opinfoerlegta í ís-
lenzkum blöðum, svo mér sé
kunnugt, og snertir hún þó
óneiitamlega íslenzka hiagamuni.
Verði hert á kiröfum um wuk-
in gæði og betri vinnslu fros-
inna fiskiafurða á Bandaríkj a-
markaði, þá er mikil nauðsyn
á þvd, að íslenzk frysitihúsa-
vinnslia verði þá þegar tekin tíl
endurskoðunar og strax í upp-
hafi samræmd hinum nýju
kröfum ef með þartf. íslenzkur
freðfiskútflutninguir hetfur mik-
illa hagsmuna að gæta á Banda-
ríkjamairkaði. Svo mikilila, að
nauðsyn ber til að útiloka öll
hugsanleg mistök í framleiðslu
héðan sem, flutt er inn á þann
markað.
Verður söltuð
Íslandssíld í
N- Noregi
Samkvæml fregnum frá Nor-
egi er nú mikill hugur í norsk-
um útgerðarmönnum og sjó-
mönnum að afla á komandi
sumri „ísliandssildar“ til mann-
eldis í langtum stærri stíl
heldur en gert hetfur verið um
langt skeið. Má þvi gera ráð
íyrir stóraukinni síldarsöltun
af Norðmanna hálfu á komandi
eftir ^Jölhainn

sumri. Norski fiskifræðingurinn
Finn Debald hefur látið í ljósi
það álit sitt, að hann telji ldk-
legt að íslandssíld muni verða
á miðunum við Bjarnarey á
sumri komanda, á líkum slóð-
um og s.l. sumar. Þessi spá-
dómur hjá Devald hefur komið
af stað miklum ráðagerðum um
söltunarstöðvar í Norður-Nor-
egi á komandi sumri og er það
mál nú á umræðu og undirbún-
rngsstigi. Ýmsir vara við, að
fara út í þennan undirbúning
í allt of stórum stíl og benda
á, að síldina þuríi að flytja
200—350 mílur ef hún hiaddi
sig á svipuðum slóðum og sl.
sumar. Þó telja þessir áhrifa-
menn um norsk útgerðarmál,
að sjálfsagt sé að koma á fót
sölfcunarstöðvum í Norður-Nor-
egi, en það megi bara ekki
verða til þess að draga úr sölt-
un á miðunum. Síldargeymsl-
urnar í Sviþjóð tæmast nú óð-
um, en þó er búizt við að salt-
síld héðan og frá Færeyjum
muni endast eitthvað fram á
vorið Sumarsíldin sem Sviar
keyptu af Færeyingum, er sögð
öll jafn stærri heldur en síldin
héðan.
Breytingar á lögum um mat á fiski?
S/l/i & Valdi taka við um-
boðinu fyrir Einasaumavéiar
1 haust tók verzlun Silla &
Valda við umboði fyrir svissn-
eska saumavélarnar EL.NA en
Ami Jónsson hafði áður ura-
boðið.
Nýlega bauð verziunin upp á
stérstæð kjör tfl reynslu. Þau
eru fólgin í því að hægt er
að koma með gamlar sauma-
vélar af gerðinni Elna og fá
50% af því verði sem þær
voru keyptar á. Munu margar
konur hafa notfært sér þetta,
skipt á 20 ára gamalli vél og
nýrri — og borgað á milii.
Um þessar miundir eru stödd
hér á landi Anders Arvidsson,
sölustjóri Elna-verksmiðjanna
á Norðurlöndum og Aase
Manneröd frá Noregi, sem
hafði sýniikennsilu á EHnavélun-
um.
Silli & Valdi hafa hatft þær
fjórar gerðir af Elna sauma-
vélum sem nú eru framleidd-
ar: Elna zig zag, Elna special,
Elna automatic og Elna super-
matic. Síðast nefnda tegundin
er ianiglfullkomnust, enda hefur
mest verið keypt af henni.
Kostar vélin kr. 11.535 og er
Framhald á 9. síðu.
Fyrir Alþingi liggur nú
stjómarfrumvarp um breyting-
ar á gildandi lögum um fisk-
mat. Ég hef lesið þetta frum-
varp yfir og vil hér i þættin-
um láta í ljós álit mitt á því í
höfuðatriðum.
Fi'skmatslög okkar eru orðin
að ýmsu leyti úrelt og þurfa
endurbóta við. Tel ég að frum-
varpið stefni í rétta átt, en
að nauðsynlegt sé að gera á því
nokkrar breytin.gar, svo það
nái þeitn tilgangi frekar, sem
að hiýtur að vera stefnt með
flutningi þess.
í frumvarpinu er gert ráð
fyrir, að allar greinar fiskmats
ásamt leiðbeininigum verði
sameinað undir eina stofnun og
stjóm. Aðeins saltsild er þar
undanskilin. Þá er gert ráð
fyrir því í frumvarpiniu að kom-
ið veirði á formlegri deildar-
skiptíngu innan þessarair stofn-
. unar og að deildirnar verði
tvæir og þá náttúriega tvedr
deildarstjórar. Ég hef ekkert
við það að atfouga á þessu stigi
þróunarinnar í íslenzku fisk-
mati og fiskframleiðslu að
sama deildairstjóra sé falið
ferskfisk- og freðfiskeftiriit og
mat, þar sem flesfc þessi störf
fara saman á mörgum sviðum,
og ef svo má að orði komast
grípa hveirt inn í annað.
Hinsvegar gegnir allt öðru
máli, þar sem gert er róð fyrir
því í írumvarpinu að sameina
í eina deild, saltfiskverkun og
saltfiskmat ásamt skreiðarverk-
un og skreiðarmati og fela þar
með einum og sama manni
þessi tvö geysilega stóru en
ólíku verkefni. Ég varð yfir
mig hissa jiegar ég las þetta í
frumvarpinu, því hér tel ég að
fagmennskan batfi rokið úfc í
veður og vind. Þama þu-rfa
háttvirtir alþingismenn að betr-
umbæta frumvarpið og hafa
deildimiar þrjár.
Ég vil hér í fáum orðum rök-
styðja þessar breytingar á
frumvarpinu út frá faglegu
sjónarmiði, með hliðsjón af
þeirri reynslu sem ég tel mig
hatfa aflað mér á þessu sviði.
Þá er bezt að byrja á því hvers
vegnia nauðsynlegt er að koma
á deildarskiptingu í fiskmatinu
og hvaða störf bíða deildar-
stjóranna.
Deildarskipting á að þýða
meiri sérhæfingu í þeim grein-
um sem um er að ræða, leið
til að ná betrj áranigri. Án þessa
tilgangs hefur deildarskiptin'g í
fiskmatinu eniga þýðinigu. En
sé tveimur jafn gerólíkum verk-
uniaraðferðum sem saltfisk- og
skreiðarverkun blandað saman
í einni deild, undir einum og
sama deildarstjóra, þá er ekki
verið að fara leið sérhæfing-
ar samkvæmt þeim skilningi
sem nútíma skipulagsfræðing-
ar leggja í það huigfcak, heldur
erum við að auglýsa að við
kunnum ekki slíka nútíma
skipulagnimgu og ætlum okkur
því árið 1968 að halda okkur
við skilning síðustu aldamóta
á þessu sviði.
Hvert verður svo startf deild-
arstjóranma í hvorri deilddnni
fyrir sig? Ég vil bregða upp
ofurlítilli mynd af þvi eins og
það blasir við mér og hetf ég
þá að sjálfsögðu í huiga að
deildarski ptingu sé komið á til
að ná betri áranigri.
1 sialtfiskdeiíld mundi verit-
efnið verða í hötfuðdráttum
þetta: Að sjá um eftiri.it með
uppskipun á saltfiski úr skip-
um og flutningii á honum. Eftir-
lit með þrifum og viðhaldi salt-
fiskhúsa. Eftiriit með fram-
leiðslu, meðferð, geymslu og út-
flu.tndngi alls saltfisks og ann-
arra saltaðra fiskafurða. Eftir-
lit með gæða- og stærðartflokk-
un á saltfiski til útílu.tnings
ásamt merkingu. Þá er ég kom-
inn að eánu stærsta verkefninu
sem er samræming á gæða-
mati yfi.r allt landið, ásamt
samræmingu á J>uirrkstigum efl-
ir mörkuðum, Jæigar um verk-
aðan saltíisk er að ræða. Þá
hlýtur það einnig að verða hlut-
verk Jiessarar deildar að semja
leiðbeiningar í saltfiskverkun
og sjá um útgáfu og dreifingu
Jjeirra, ásamt margskonair ann-
arri uppbyggjandi stairísemi í
Jæssari grein. Ég stoppa hér,
J>ó verketfnið sé engan veginn
orðið tæmandi.
Þá vil ég benda á veigamestu
verkefni skreiðardeildar. Deild-
in þarf að sjá um leiðbéin-
ingar í framleiðslu á skreið
um allt land, þar sem tekin
er fyrir aðgerð, upphenging á
hjialla, bygging hj-alla og nið-
urtekt af hjöllum á rétfcu
þurrksfcigi. Rétt stötflun og
geymsla á skreið, ásamt við-
haldi og þrifum á skreiðar-
geymsluhúsum. Þá heyrir und-
ir deildina kennsla og þjálf-
un á nýjum mntsmönnum,
gæða- og sfcærðarflokkun á allri
útfluttri skreið, þurrksfcig
skreiðair og rétt merking skreið-
airpakkia samkvæmt fiskstærð,
gæðum og markaðslöndum.
Þetta þarf deildin að byggja
þainnig upp að gofct samræmi
náist í útflutningsmati um allt
land. Hér er alveg eins ástafct
og hjá satlfcfiskdeild, verkefnin
sem bíða eru engan veginn
tæmd með J>essari uppfcalningu
minni, þó ég hafi stiklað á því
stærsta sem bíður J>essara
tveggja deilda.
Nú vona ég að hátfcvirtir al-
þingismemn sj ái og skilji að hér
er ekki verið að fara með neitt
fleipur, heldur staðreymdir,
sem hljóta að skipta öllu máli
)>egar ákveðið er í lögunum
hvotrt saltfiskverkun og salt-
fiskmati og skreiðarverkun og
skreiðarmati verður slengt sam-
an eða hvort nauðsyn.leg breyt-
ing verður gerð á frumvarpinu
og }>essum gerólíku verkunar-
aðferðum haldið aðgreimdum í
tveimur deildum eins og J>eim
ber samkvæmt nútíma skipu-
lagningu. Þó ekki blási niú
byrlega á skireiðanmörkuðum
heimsins eims og stendur, þá er
það ekki leiðim sem okkur ber
að fara, að draiga úr sérhæfingu
í skreiðarverkun, heldur hið
gagnstæða. Sá sparnaður sem
fengist með því að hafa deild-
imar tvær í stað þriggja, yrði
áreiðanlega enginn spamaður
í reynd, }>ví hætt er við að
margföld sú upphæð sem spara
ætti færi raunverulega forgörð-
um sökum vöntunar á mauð-
synlegri sérhæfimgu í J>essum
mikilvægu afcvimmugreinum.
Þá vil ég benda á tvö atriði
sem vanfca bæði í írumvarpið,
en J>urfa bæði þar að vera,
samkvæmt mínum skilningi og
reynslu. Það fyrra er að rétt-
indi hins óbreytta fiskmats-
manins sem vinnur störtfin, eru
hvergi nefnd í frumvarpinu.
Það þairf t.d. að kom-a alveg
skýrt fram í lögumum, hvort
líta ber á fiskmatsmann í staríi
sem optnberan sfcarfsmann, eða
ekki. Um Jpetta atriði hatfa
m.argsinnis verið gerðar fyrir-
spurnir til sjávarútvegsmála-
ráðuneyfcisins frá Féla-gi fisk-
matsmanna sem er starfandi,
en án árangurs. Þessu hefur
hvorki verið játað né neitað
þar. Nú þegar Alþimgi gen-gur
frá breytinigum á núgildandi
fiskmatslögum, þá er n'auðsyn-
legt að tekin séu aí öll tví-
mæli á J>essu sviði og málið
liggi alveg ljósfc fyrir, bæði í
viðkomandi ráðuneytd og eins
hjá Fiskmafci ríkisins sem sfcofn-
un.
Hifct afcriðið sem ég tel mikla
nauðsyn á að sé bundið i lög-
um, en sem vamtar í þetta
frumvarp, það eru skýr ákvæði
um, að sölusamtök og einstak-
Xinigar sem annasfc sölu ís-
lenzkra fiskafurða á erlendum-
mörkuðum, væru skyldaðir til
að tilkynna strax Fiskm'ati rík-
isims, komi kvartanir frá kaup-
endum á útfluttar sjávarafurðir.
seldar á þeirra vegum. Ég geri
frekast ráð fyrir að ]>etta hafi
gleymzt hjá þeim sem sömdu
frumvarpið, því augljóst er að
}>etta þarf þarna að vera.
★
Að síðusfcu }>etta: Mér þykir
talsverfc skorta í þessu frum-
varpi sem er veigamikið atriði
þegar sett eru ný lög um ríkis-
mait, en það er að m.atsstofn-
unin sé sem allra sjálfstæðust
og óháðusfc, annars vegar gagn-
varf þeim framleiðendum sem
njóta eiga matsstarfanna og
hins vegar gagnvarf því ráðu-
neyti sem stofnunin heyrir und-
ir. Ég legg }>ann skilning í frum-
varpið, að verði það samþykkfc
án veigamikilla breytinga á
þessu sviði þá upptfylli lö'gin
tæplega þær kröfur sem gera
þarf, sé það meimimgim að
byggja upp Fiskmat ríkisims
sem mest sjálfstæða óháða
stofnun, en það mundi ég teJja
að væri heppilegast gagnvart
framtiðinni.
I
í
i