Þjóðviljinn - 26.05.1968, Blaðsíða 3

-----------------------------------
en ekki var það á neáns manne
færi að fá vitneslkju uffl það,
hve mikla peninga hann aetti,
eða hvemig hann varðveitti, þá
eða ávaxtaði.
Ekki töldu kunnugir menn að
peningasöfnun væri eina á-
hugamálið sem Staura-Steini
ætti. Maður heyrði því fleygt
að hann hefði einhvem áhuga
á þvi að ná sér í konu og hefði
gert einhverja tilraun í því
efni er hingað til hefði eng-
an árangur borið; hafði mað-
urinn þó lifað fimm vetur hins
fimmta tugar.
Úr þvi ég fór að minnast
á fyrrverandi skipsfélaga minn,
Staura-Steina, og áhugamál
\
Sunnudagnr 26. mai 1068 — ÞJÓÐVTLJINN — SÍÐA J
í sambandi við það lítilrædi,
er ég hef birt í ræðu eða riti
af endurminningum mínum frá
liðinni ævi, er það ein stétt
manna er sérstaklega hefur lát-
ið í Ijósi við mig að hún telji
sig hafa orðið afskipta eða
útundan hjá mér, þegar ég sé
að hugleiða hðna tíma og það
sem á þeim nefur gerzt. Þess-
ir „aðfinnsluseggir“ eru fyrst
og fremst fyrtrverandi félagat?
mínir og samverkamenn af
sjónum.
Ekki skal ég segja neitt um
það, hvort þessar aðfinnslur
eru sannar og á rökum reistar
eða ekki, enda finnst mér það
litlu máli skipta, en hitt er
víst að viljandi eða af ásettu
ráði geri ég það ekki að bera
hlut þeinra fyrir borð.
Þegar ég nú ákveð að helga
þennan stutta pistil samvistar-
tíma mínum við sjómenh úti; á
skipi, þá tekur nú málið fyrst
að vandast, 'því áð þar er úr
svo miklu að moða að erfitt
er að ákveða, hvað hafa skal
eða hafna. Eftir stutta athug-
un hef ég kömizt að þeirri nið-
urstöðu'1 að nokkuð það, er
helzt mætti nefna létt hjal um
daginn og veginn, og í þessu
tilfelli þá einhver af hinum
spaugilegu ' hliðum mannlífs-
ins, ekki sízt meðal sjómanna,
megi gjaxnan korna hér til
greina. Um þetta von.a ég að
menn geti orðið mér sammála.
☆ ☆ ☆
Sá guli var orðinn svo skratti
tregur á línuna að ekki þótti
borga sig að eltast við hann
lengur. Reiðara og formanmi
kom saman um það að bezt
væri nú að halda línuvertíðar-
lokin. Þá var báða farið að
dreyma um það að sú silíurlit-
aða í reknetin mundi borga
sig betur. Nú varð snögglega
gagngerð bylting í ríkinu, án
blóðsúthellinga að vísu, en á
öllum hlutum urðu endaskipti.
Beitningaskúrinn breyttist ú r.
leiðinlegri óþrifakró í það, sem
helzt mflbtti líkja við jólahrein-
gerða baðstofu á sannkristnu
sveitaheimili. Lóðabalamir
hættu að vera viðbjóðslegir
slordallar. sem daglega voru á
ferðinni fram og aftur, og sett-
ust nú i helgan stein þvegnir
og þurrkaðir og á listrænan
hátt uppstaflaðir í einu beitu-
skúrshominu. Lóðimar, þessi
síblauta snæraþvæla, sem
ferðazt hafði á hverjum degi í
marga mánuði niður á sjávar-
botn til heimkynna þorsksins
og annarra botnfiska og • farið
jafn margar ferðir i gegn um
hendur mjúkfingraðra línu-
stúlknaninia með nýja beitu ó
önglinum, voru nú stokkaðar
upp og hengdar inn í hjall.
Stúlkurnar. Finna, Stína,
Dóra og Lauga hétu ekki línu-
stúlkur lengur. Með nýju verki
hlotnaðist þeim nýr titill. Þær
voru allt í einu orðnar söltun-
arstúlkur á ;síldarplani. Það
breyttist fleira. Byltingin um
borð á bátnum okkar vaxð að
heita mátti nákvæmlega hin
sama og ■ í landi. Ný veiðar-
færi, ný veiðiaðferð og ný fisk-
tegund veidd. Eini munurinn
er varð á byltingunni hjá okk-
ur um borð í bátnum og á
stöðinni í landi, var sá að fast
starfsmannahald í landi breytt-
ist ekkert, en um borð í bát-
inn þurfti að bæta einum nýj-
um háseta. Þessi nýi náungi,
sem þama kom nú um borð
til okkar ■ sem sjötti maður á
reknetin, er orsök þess að ég
geri hér lítinn póst úr þessari
reknetavertíð okkar að frá-
sagnarefni. Þessu gat hann á-
orkað, þrátt fyrir að mér
fyndist þá sem hefði. ég aldrei
þekkt þýðingarminni mann um
borð í einum bát.
Fremur erfitt veittist mér að
fá upplýsingar um uppruna
þessa manns og liðna ævi, en
ólyginn maður sagði mér að
fullt nafn hans væri að finna
í sólnaregistri kirikju einnar í
afskekklu útkjálkaprestakalli á
norð-vestanverðu íslandi og að
rétt skráð og lesið væri það
Þorsteinn Þorvaldsson, en um
þetta var almenningi ókunn-
ugt vegna þess að síðastliðin
20 ár að mi-nnsta kosti, hafði
hann aldrei verið nefndur apn-
að en Steini, að viðbættu stuttu
fomafni er honum hlotnaðist
um þær mundir er hann komst
á fullorðins ár. Atvikin ollu
þvi að ha-ns rétta og uppruna-
lega nafn gleymdist á skömm-
um tíma, en í þess stað öðl-
aðis-t hann nafnið Staura-
Steini. Til þess lágu þær or-
sakir, að þá tæmdist honum
arfur, en það voru fyrst og
fremst tvær jarðir, er litlar
nytjax höíðu aðrar en þær að
þar barst að landi allmikið af
rekatimbri og reyndist Steini
vera mjög áhugasamur um það
að koma staurum sínum í verð
og hafa upp úr þeim sem
mesta peninga. Af þessum or-
sökum hlaut hann nafnið
Staura-Steini; undir því, og
því einu, var hann orðinn
þekktur. Við b-ar að vísu að
ýmsir galgopar slepptu Steina-
nafninu og kölluðu hann bara
Staurinn, en algengt var það
ekki. Almennt var það álitið
að Steini væri orðinn maður
allvel fjáður, að staurasalan
hefði orðið hönum auradrjúg,
hans, þá finnst mér það eng-
an saka, þótt ég greini hér
nokkuð frá viðleitni Stein-a og
aðferðum við það að afla sér
kvonfangs á síldarvertíð þeirri
sem nú fór í hönd. Það vildi
líka svo einkennilega til að ég
var sjálfur svo undarlega mik-
ið við kvonbænamál Steina rið-
inn þessa vertíð að mér ætti
að vera þetta mál kunn-ugt
öðrum mönn-um fremur.
Öndverða þessa vertíð skeði
það eina nótt að við létum
reka með trossuna okkar 20
mílur háttvísandi norðu-r af
Hraundalabjörgum. Veður var
hið blíðasta. Ég átti vaikt, hélt
til í stýrishúsinu að sjálfsögðu,
hafði þar hjá mér íslendin-ga-
þættina og las í þeim á mdlli
þess að ég athugaði belgina á
trossunni okkar og ann-að það,
er gefa þurfti gætur að. Allir
aðrir menn voru í kojum sín-
um og sváfu að ég hugði. Ég
var að ljúka við að les-a þátt-
inn af Gullásu-Þórði og var
byrjaður á að endurlesa skáld-
skap Þórðar, sem ég hafði ek,ki
skilið til fulls við fyrsta lest-
ur. í þessum svifum skeði það
að mannshöíuð birtist í lúkars-
dyrunum. Haus þessi fór sm-á-
hækkandi og lauk þeirri þró-
un með því að loksins stóð
maður moð fullri líkamslögun
á dekkinu bakborðsmegin við
lúkarskappann. Svo var þá
skuggsýnt orðið að ekkj þekkti
ég manninn, þótt ég sæi hann
þai’na álengdar, en af tíman-
um som það tók hann að kom-
ast upp á dekkið, frá því að
ég fyrst sá á höfuðið, gat ég
merkt það að þarna var eng-
inn maður á íerð annar en
Staura-Steini. Mér varð að
orði svona í huganum, hver
fjandinn sjálfur er nú á seyði,
Steini hættur að geta sofið, það
hefur þó hingað til verið það
ein-a, sem hann hefur' getað á
sjó, þ.e.a.s. þegar hræðslan
hefur ekki verið því til fyrir-
stöðu, en uim hana gat ekki
verið að ræða núna í logninu
og blíðunni. Þegar Steini
hafði kastað af sér vatni þama
frammi hjá lúkarskappanum,
yppt öxlum og tvístigið nokkr-
um sinwum, eins og hans var
vandi, lagði hann á stað, ekki
niður í lú-karinn, eins og hon-
um bar að gera, heldur kom
hann aftur eftir stjómborðs-
gangin-um, seinn og silalegur
að vanda og létti ei fyrr en
hann var kominn til mín alla
leið aftur í stýrishús. Þegar
Steini var nú kominn þama
inn í stýrishúsið til mín varð
hon-um það fyrst fyrir að taka
upp úr vasa sínum tvær síg-
arettur og kveikti sjálfur í
anna-rri, hina vildi hamn gefa
mér, en ég hafði þá ekki lyst
á að reykj-a. Þann einn mun-
að veitti Steini sér að hann
gerði ofurlítið að því að reykja
sígarettur, en keypti aldrei
meira en þrjú stykki í ei-nu.
Hér varð það mitt hlutskipti
að rjúf-a þögnina. en það gerði
ég á þessa leið: .
— Hvað er að þér Steina-
tetur, af hverju sefux þú ekki
eins og aðrir menn, sem það
mega?
Þegar Steini hafði ekið sér
dálítið til, þar sem hamn stóð,
svarar hann:
— Ég gat ekki sofið, hvað
ætli maður geti alltaf sofið..
— Það er nú talið að þú
þiggir þinn skerf ai þeim
svefni, sem býðst hér um borð.
Hann er stundum ekki meiri
en það, eða heldur þú kannski
að ég eigi eitthvert meðal við
svefnleysi?
- Ég var nú ekki að hugsa
uim það, kvað Staini. — Ég kom
bara hingað af þvi að ég
þurfti að tala dálítið við þig.
— Það hlýtur að vera mjög
áríðandi úr því að þú fórst að
taka af svefntímanurn þínum
til þess.
— Ja, það var nú svona
að ég vildi ekki að neinn vissi
um það, eða heyrði það. Mig
lan-gar að biðja þig að gera
nokkuð fyrir mig.
— Hvað er það nú sem ég
get gert fyrir þig?
— Mig langar að biðja þig
að tala við stúlku fyrir mig.
Nú fer mér ekki að lítast á.
— Getur þú ekki talað við þá
stúlku sjálfur?
— Nei, ég held að það sé
betra að þú gerir það fyrir
mig.
— Hvaða kvinn-a er nú það
sem þú vilt láta tala við fyrir
þig?
— Það er’hú-n Knna.
— Hún Finna? Áttu við
hana Guðfinnu?
— Já, ég á við han-a Guð-
finnu.
— Nú, og um hvað viltu
láta tala við hana Guðfinnu?
— Mig langar til að fá
hama.
— Fá hama — hvað áttu
við. til 'eignar og ábúðar eða
hvað?
— Ég vil fá h-ana fyrir konu.
— Og hvert í logandi, ert
þú nú búinn að skjóta þig í
henni Guðfinnu? Hvemig ferð
þú annars að því að láta þig
dreyma um að þú getir fengið
þá stúlku, sem hefur tugi biðla
eltandi sig sýknt cng heila-gt og
það vissulega enga labbakúta.
surna hverja, og þarf ekki ann-
að \ en rétta fram litla fin,gur
. til þess að krækja í þann álit-
legasta, þegar henAi svo sýn-
ist?'
— Já, en það ,er nú ekki allt
fengið með því hjá stúlkunum.
þó strákamir séu ungir og
snoppufríðir. Þeim er illa
treystandi og þeir eiga ekkert
til og eru flestir óreglugemsar.
— Ég býst nú við að ungu
stúlkumar liti öðrum aúgum á
þetta, en þú virðist gera. Hvað
finnst þér nú eiginlega vera
hægt að segja þér til með-
mæla, sem væntanlegum eigin-
manni, við unga og efnilega
stúlku eins og Guðfinnu, sem
á margra góðra kosta völ?
Hún er ung, samanborið við
hana mátt þú heita gamall,
og ekki ert þú fríður eða á
neinn hátt glæsilegur að út-
liti eða ásigkomulagi. Ekki
skemmtilegur né duglegur og
hver geta þá meðmælin orð-
ið?
Nú tók Steini alllanga lotu.
Yppti öxlum, ók sér og tvísté,
en sagði að lokum:
— Ég á dálítið til, en þessir
strákar eiga ekkert.
Við þetta svar Steina vakn-
aði ,hjá mér sú spuming, hvort
mér væri ekki að berast hér
í hendumar óvænt tækifæri til
þess áð fá vitneskju um það,
hversu mikla peninga Steini
ætti og svaraði honum því á
þessa leið:
. — Þarna er einmitt rétta og
eina ráðið fundið. Mörg stúlk-
an hefur gifzt til fjár og ekki
ólíklegt að Guðfinna kunni að
gera það, því að hún mun
hafa allmikinn áhuga fyrir því
að eignast peninga, verða rík,
og til þess er elígin leið fljót-
famari fyrir eina stúlku held-
ur en sú að giftast ríkum
manni og þá er hér með fund-
inn grundvöllur undir þann
möguleika að berandi sé fram
bónorð fyrir þína hönd við
Guðfinn-u. En meðal annarra
orða, hverjar eru ann-ars eig-
ur þínar, Steini? Jarða-rskækl-
an-a véit ég nú u-m og legg ekki
mikið upp úr þeim, en hvað
áttu svo mikið af pen-ingum?
Þeir eru nú það eina sem i
þessu tilfelli geta bjargað.
Nú var <’ieins og komið væri
harkalega við hjartað í Steina.
Hann kipptist við. Tók síðan
alllanga töm,' yppti öxlum, ók
sér og tvísté, en tók ekki til
máls. Það var vitanlega mjög
algengt að Steini væri spurður
'að því hve mikla peninga hann
ætti, en þeirri spumingu hafði
hann til þessa ekki svarað, frá
hverjum s-em hún kom. Að
hamn þyrfti nú allt í einu að \
breyta út af þeirri reglu. gat
hann 'ekki svona í augnablik-
inu fullkomlega áttað sig á.
Ég sá að hér þurfti að brýna
deiga jámið og sagði því:
— Þu sér '’það Steina-tetur,
að ef ég á að bera fram þetta
bónorð fyrir þig við Guðfinnu,
sem ég vil nú heflzt vera laus
við. þá verður það áreiðanlega
fyrsta spumi-ngin hennar, hve
mikla peninga þú ei-gir og við
þeirri spumingu verð ‘ég vit-
anlega að geta gefið góð og
greið svör, ef ég á að koma
þessu máli á nokkum nýtileg-
an rekspöl fyrir þig.
— Þú segir þá náttúrlega
en-gum nem-a bara Finnu neitt
um það, hvað ég eigi af aur-
um, svarar hann.
— Nei, auövitað geri ég það
ekki. Þetta mál kemur öðrum
manneskjum ekkert við, eins
og hver maður getur séð.
Nú tvísté Steini stundarkom
i allmiklum ákaáa, yppti öxl-
um á ný, sagði síðan eftir all-
langa þögn, í lágum, stunu-
kenndum tón:
— Ég á 16 þúsund í bank-,
anum.
— O jæja, hetjan, varð mér
að orði. — Er nú þetta allur
auðurinn?
— Finnst þér þetta vera lít-
ið? varð Steina að orði og var
auðsjáanlega töluvert móðg-
aður.
— Nú, ég get eiginiega s-agt
að mér finnist það bæði mikið
og lítið. Mikið þegar þess er
gaett, hverja möguleika þú hef-
ur haft til fjársöfnun-ar. því
að þá tel ég hafa verið lélega,
en svo þegar hins er, gætt að
þetta á að vera milligjöfin á
milli þín og glæsilegasta keppi-
na-utar þíns um Guðfinnu, þá
versnar nú sagan, þá er þessi
fjárhæð þín orðin svo lúsa-r-
lega lítil að ég sé mér ekki
fært að fara á fjörumar fyrir
þig með bónorð við Guðfinnu
með öðru móti en því að marg-
falda svon-a um það bil með
fjórum bankainnistæðuna ■
þína.
— Ekki mátt þú skrökva að
Finn-u, varð Steina þá að orði
og virtist vera nokkuð einbeitt-
ari, en hann var venjulega.
Ég svaraði honum því, að ef
ég ætti nokkuð við þetta mál
að fást, þá yrði ég sjálfur að
fá að ráða, hvað ég segði stúlk-
unni, og þó mér kynni að verða
það á að misnefna einhverjar
tölur, svo sem t.d. 60 í stað
16 þúsunda, er ég færi að telja t
fram eigur hans, þá gæti það
aldrei orðið synd á hans baki,
enda ekki víst að hún þyrfti
nokkumtíma neitt um þetta að
vita og allra sízt fyrr en allt
væri klappað og klárt og þau
Framhald á 5. síðu.
\
Elías Guðmundsson hefur ritað
þessa frásögn, sem hann kallar
„skopsögu úr lífi sjómanns".
Höfundurinn er lesendum Þjóð-
viljans að góðu kunnur fyrir
ýmsa fróðlega frásöguþætti sem
birzt hafa hér í blaðinu á undan:
fömum ámm.