Þjóðviljinn - 26.05.1968, Blaðsíða 6

f
0 SfÐA — T’JÓÐVTL.JTNTM — Sunnudagur 26. maa' 1966.
, V ' ■■ y 1 i
..-."i................. ... ... ... _.. .... ........ .................. ;
i nLr
:!!i:!llill!:!i:!"'":|.|
L»jGBt astfci að vera orðið, að
Suðu mesi arnenn eru eikiki tíl að
&pauga með, þegar sjósókm
annarsvegar. Miðað við allar
aðstæður verður saimt ekki sagt
að sjó<r sé sóttur þaðam af sama
BÉurkappd og áður, þegar menn
borfðust í auigu við sveitar-
ómegð, eða blákaldan dauðanm
œf ekki varð komizt á sjó lang-
tíimum saman fyrir veðri.
Þar ofan á baettist svo, að
lendingar voru illar sem engar.
Einungis klapparvarir opnar
fyrir norðanátt og ylgju sjláv-
arins. Þar má í vondum veðr-
um 6]á hvítfyssandi hringiður,
eins og sjóði í stórum grautair-
potti.
Oftsánnis bar við fyrT á árum,
að Gjávargangur lokaði mönn-
urn leið í land. Þeir urðu bá
að láta fyrir berast, í opnum
fikipunum á haifi úti og láta
ráðast hvemig færi. Enda bar
við, að tugir manna og stund-
uwi hundruð drukknuðu í sama
veðrinu. Raunar eru ekki nema
rúmir tveir áratugir síðan ofsa-
veður skell á Suðumesjalbátum
í róðri. Þá fórust að mig mdnn-
ir tveir bátar úr Keflavfk og
«ánn úr Hafnarfirði.
En oft hefur líka fiskazt mik-
ið á miðunum suður með sjó
og sérstaklega var bar mikil
fiskisaeld áður en togararnir
kwmu til sögunnar og skófu upp
allan fisk út Faxaflóa á nokkr-
un árum.
Þannig hefur vindurinn blás-
i« ýmist á mótí eða með þeim
útnesjamönnum um aldimar.
Enn er ekki hægt að segja með
rétti að þeir búi við viðunandi
hafnarskilyrði og kannski eru
•ngir íslenzkir sjómenn verr
settir að því leytínu, nema etf
tíl vill þeir í Þorlákshöfn.
Bn hvað um það. En-n er ver-
ið að byggja Landsihöfn í Ytri-
Njarðvík og á meðan fram-
kvæmdir eru í gangi, er nokik-
ur von tíl að þeim l,júki e.t.v.
einhvemtíma. Þar á að verða
lífhöfn í öllum veðrum. Þar
eiga 6tór fflutningaskip að geta
lagzt við bakka, og þar verð-
ur 6tór og fullkomin dráttar-
braut.
Á svæðinu frá Hafnarfirði
suður á Reykjanestá er Köfla-
vík mest plássa. Þaðan eru
gerðir út á hverri vetrarvertíð
tugir báta, stórraoglítilla. Þótt
etóru bátamir séu nú orðnir sá
Leitað í var.
hluti fflotans, sem mest ber á
við bryggjurnar, er bó ekki bar
með sagt, að litlu bátamir séu
úr sögunni. Þeár róa enn. Þeir
minnstu með lóð og handfæri.
Þeir stærri með troll og drag-
nót.
Ytri mörk Koflavíkrjrkaup-
staðar munu vera við Hólms-
berg. Þar tokur Gerðaihreppur
við. Þarna útírá er dráttar-
br&utin, Ekki or lengur hægt
að grcina nein glögg skil á miili
Njarðvíkur og Ketflavikur. Þær
systur eru að vaxa saiman.
Keflavíkuirhöfn er gorð í
kletlakví í inrnri krika Vatns-
nessins. Langur og naimimbyggi-
legur sjóvamargarður'ver höfn-
ina. Stundum ganga bnotin bó
yfir garðinn og þveita söltu
löðrinu yfir kariana sem eru
stð stússa i bátunum.
Áður var biYggja hinum
megin á Vatnsnosinu i s-voköll-
uðum Bás, sem bor nafn með
renfcu. Þar er nú verið að fylla
allt upp rrjcð sorpi. A árunum
eftir stríð gegndi Básinn því
virðulega hlutverki, að bar vom
kerin í sjóvarnargarðánn steypt.
Síðan voru þau sjóisett þar og
dragin fyrir nesið inn á hötfn-
ina. I krin.gum allt það stúss
I var sfcundum kveðið ákaflega
fast að orði, svo eik.k,i sé meira
sagt, og roikið vom strákar bæði
undramdi og hneyksilaðir að
hlusta á þær einkennilegu fyr-
irbænir og blaublegt skens karl-
arina. Þá er eftir að telja
biYggjur eða biYggjuileifar
fram undan frystihúsd H. F.
Kafflavíkur og úttfrá dráttar-
brautinni. Svonefmd Hafskipa-
bryggja er utan í Vatnsnesinu
Opin og óvai-in, aðeins stein-
snar frá höfninni / sjálfri. Þar
fór öll uppskipun óg útskipun
fram áður en garðurinn náði
út á nægilega mikið dýpi fyrir
flutningaskip. Þama er að kalla
aldrei kyrrt í sjó, nema á beim
sjaldgæfu stundum, þegar logn
lijjiiiíiíiiiiiiiiiliiiioíiíiiiiiii
er. Bryggjan or enmlþá nofcuð
til að afgreiða við öl'íuskip.
Strákum í Keflavík svipar tíl
stí’áka hvar sem er við sjávar-
sáðuna, að þvi leyti að strax
og fæturnir geta borið bá, ligg-
ur leiðin niður á bryggjur með
seglgamsspotta va/finn upp á
spýtu og ryðgaðan línuikrök.
Oft var sakkpn sbór nagla-
gaur. Við bryggjumar er affl-
inn einskorðaður við vara-
seiði og sandkola, meö mar-
hnútum í bland. Næst vaxa
strákarnir upp í að kasta fær-
um símmn fram af VatnsnesJ*
kletfcunum, en bar er hyldýpi
undir. Þar á djúpmiðum getur
svo farið að betr lendi i fyrsta
skipti í kasti við spriklandi
steinbít fastan á króki. Mörg-
um hefur orðið svo um þá
reynslu, að áhuigd tíl sjósóknar
hefur dvínað að mun. Þarna
reytist Mka þyrslingur og miðtf-
ungsufsi. Lengi var sú íþrótt
stunduð að kappi, að skjóta
iíiilllliiiiiliiliiiiiiiiiiiíiíiiiiii iiiii miiíiiir.iiii.iillliilliiiiiiliiiiiii
rtyiih* •••»
ÍiiiÍiÍiiÍÍiiillii iiiiiimiiíiilliíiiÍiiiiiíÍiil
allll
eftir æðarkolilum með bauna-
byssum. Sjaldnast varð þettá
tíltæki fuglinum aö meini þrátt
fyrir að engin dænni voru tíl
þess, að baunurn hafi verið
skotið úr byssum þessum, held-
ur ýmdst grjóti, eða nöglum.
Svo vex þetta strákamor for-
elduum sínum yfdr höfuð áður
en varir og eiinn góðan veður-
dag axla þeir sænig sína og eru
farnir til sjós. Enda er bráð-
nauðsvnlcgt að sem fflestir
Suðumesjastrákar fairi á sjó!
eiigd landshlutinn að standa
und^r kvæðinu góða.
Nú er það mála sanuaist, að
sjósókn um þessa-r mundir er
eins og í allt öðrum heimd, en
þeim, sem við lesum um x frá-
sögnum. Sótt er á skipuim, sem
slaga hátt í togara að stærð
og eru sjóborgir hinar mesfcu.
Þar um borð er allt teppalagt
og sagt að kokkamir eyði mest-
um tíma í að bóna og ryksuiga.
Aðbúnað öllum á þesisum skip-
um hefur svo oft og rækilega
verið lýst, að ekki tekur að
ræða um það hér. En tíl þess
að við sjáum hve lanigain veg
Suðumesjamenn eru koniínir
sxðan um síðústu aldaimóit, lang-
ar mig til að taka hér upp
kaffla úr sjálfsævisögu Theo-
dórs Friðrikssonar, „1 verum“.;
sem út kom árið 1941 hjá Vík-
inigsútgáfunni, en er nú illtfá-
anleg, eða ófáanleg með öllu.
Kaflinn fjaMar ,um páska-
hyot.u um aldamótin, þegar höf-
undurinn var í skipnjmi hjá
Magnúsi í Höskuldarkotí í Ytri
Njxxrðvík:
„6g kemst ekki hjá því, að
segja hér eimhverjar sagnir um
sjómennsku Magnúsar. En af
mörgu er að taika og er mörg
sstgan annarri lfk um aðalatriði.
Svo bar við á fyrstu vertíð-
inni, að afli var tregur fyrir
bænadagana. Þá áttum við tvær
netjatrássur útí í Súluál, en ó-
g^eftír voru svo miklar, að
hvorki gaf úí á skírdag, eða
fösfcudagimn langa, kunni Magn-
ús þessu ilia. Var hann þvi
snemma á fótum á laugardags-
morguninn, og vorum við
komnir út í Súluál, er bi-rta
tólk a.f dagi. Hægviðri var um
miorguninn, en dimmt í loifití og
baugabrim.
Þarna var margt netja er
ýmsir áttu, og komu þeir til
að vitja þeirra um líkt leyti og
við. En brimið var svo mikið,
að því nær ógerlegt var við
netín að eiga, og þegar menn
þóttust þess líka fullvfsir, að
lítill fis'kur var í netjunum,
hurfu allir frá aftur neoma
Magnús.
Nú var það allt amnað en
leiAur að draga þessi net á
djúpum sjó. Spiiin voru þá
ek!ki komin til sögunnar þama,
og var þá ekki öðru til að beita
en Kandaflinu. Var það þá
venjuiegast að hver eggjaði
annan bölvandi og ragnandi —
miskunnarlaust. ÞurftU menn
þá bæði að hafa krafta í köggl-
um og snarræði.
Magnús hafðd.góðum mönnum
á að sfcipa, og vorum við níu
á bátnum þegar farið var með
net. Það gat komið fyrir Magn-
ús, er hann brýndi okkur í
hörðustu orrahríðunum, að
hann segði ekki um ofcfcur
hrósyrði ein ssman. Hitt viss-
um við, að hainn lét ekki á
okkur halla und'an eyrunum, og
þá taildi hann, að við mundum
hallda til jafns við hverja skips-
höfn í Keflavfk. Það munaði nú
Hka um handfastuina hans Jó-
hanns í Stórugröf í net.iadrætti.
En í þetta sirnn gekk pkkur(
afari'lla að ná netjunum upp.
Urðum við að sáeta lagi milli
kvikanna., í ólögunum misstum
við netin úr höndunum á okk-
*ur alffcur, og sýndist þetta
mundi verða árangurslítið. En
Magnús var ekki í því sikapi
’að g'efast upp, og lét hann okkj-
ur berjast við þetta, þangað tíl
við slitum netin. Höfðum við bá
náð iwn fjórum netjum og héld-
•.„^Vni, að Magnús wndl yið„
svo búið sitja, þar sem okkur
sýndist heldur elkki eftir neimi
að slægjast, og ekkert.að kalla
í netjuhum. En i fiiéss stáð
sbipaði' hainn nú svcj fyrir, að
við drægjum inn bólfærið, frá
hiiniuim endanum. Þetta gekk
bæði erfiðlega og ilias, en vannst
þó nokkuð. Var -þá tfelkið að
hvessa, svó að byrgði affla land-
sýn. Lauk þesisari viðureign
svo, að nstin fóru aftur sundur
í sttórum sjóum, og vuntaði þá
f jögur net, svo að við næðum
upp þeirri trássunni allri. Þá
var bátnum slegið umdan og
stefnt í horfið heim. Fmst var
mífciiö og krap á öliu þillfarfniu,
og urðuim við því feisndr að leita
okkur‘ skjóls í lúkamum, nema
Árni, sem stútaði sig drjúgum
og barði sér til hifca uppi á þil-
fari. En er ofeteur var að byrja
að hitn®' þarna niðri í lúkam-
um, tfundum við að Maignús
rennidi bátnum upp í sjó og
vind. Lét hann Tpá þrátt þau
boð til okkár bérakt, að við
kærauim upp á augabraigði.
Hafði hann nú fundið hin riet-
ih og skipaði okfeur að há í
dufflin og draga þau upp. Þá
gekk fraim alf Áma Grfmssyni,
og brá homum þó ekki viðv smá-
muni. Reyndi hann jafnvel að
malda í móinn. En nú var eng-
in miskunn hjá Mapnúsi. Leni-
um við þairmia í óskaplegu stríðd
að ná inn báðum bólfærunum
og stjórunum. Þykktumist við
aWir, og fór svo.- að jafnvel Jó-
hann í Stórugröf hatfði órð á
því, að ekfci tjóaði annað en
Slíta-. Náðum við heldur eigí
öðru en siitrum einum af þess-
um netjum, enda var komimn
stórsjór og sjóðandi vitíaust
veður.
Við gerðum nú ráð fyrir þyf
að halda rakleitt heim. Tókum
við Jóhann að 'kvéða af öllun*
kröftum skagfirzkar sifcemmur
okkur til hife, og höfðum gjálp-
ið og veðurgnýinn að imdirppffll
En er kom inn fyrir Garðskaga.
, dró úr sjónum, og skipaði
MáímiÖs há að greiða netin.
Magnús hafði orð á þvf, að
bezt færi á að skeyta bá sam-
an þessa notiastúfa og kaisfa
þeim fram atf Klappamofmu í