Þjóðviljinn - 04.10.1968, Blaðsíða 5

-r
Pöstudaeur 4. oktxSber 1968 — ÞJÓÐVILJINN — SlÐA 5
Járniðnaðarmönnum hefur fækkað um
40% undir viðreisnarstjórn!
Á ráðstefnu inálm- og skipa-
smíðaiðnaðarins á dögiumum
fiutti Gurarar Guttormsson, bag-
ræðingarráðunautur, etrindi um
iðnmenmtun og þróun miannafla
í málmiðnaði.
Hér verða raktir efnislegia og
birtir nokkrir kaflar þessa er-
indis.
í fyrri hluta erindisiins er vik-
ið að iðnfræðslunni í landinu.
í»air er meðal annars iátin í Ijósi
sú skoðun, að á síðustu 2 ti-1 3
áratugum bafi rífct stöðnun í
fræðslumáium iðniaðanmanna og
engiar umtalsverðar breyting'ar
átt sér stað. Verklegt nám hafi
undantekninigarlitið verið í
höndum iðnmeistara, en bóklegt
nám íarið fram í iðnskóla. Þá
er vikið að iðnfræðslulöggjöf-
inni, er sett var 1066, þar sern
gert er ráð fyrir ailvíðtækum
breytinigium á tilhögun iðn-
fræðslunnar í landinu.
Verknámsskólar
Telur Gumnar eftiirtalin ný-
mæli athyglisverð:
1) — Að iðnskólamir og iðn-
fræðsluroálin heyri nú undir
menntamálaráðh. og menntia-
málaráðuneytið. — Með þessu
er iðnfræðslan viðurkennd sem
hluti af hinu almenna fræðslu-
kerfi, og ætti það að auðvelda
mjög alla samræmingu iðnskóla-
námsins við allt fræðslukerfið
i landinu.
2) — Að miðskólapróf sé niú
gert að algeru inntökuskilyrði í
iðnskólana. — Ef ekki verður
vikið frá þessu inntökuskilyrði
ættu nú að vera meiri mögu-
leifear en áður að auka verulega
kennslu í greinum eins og stærð-
fræði og efnafræði og iðnfræð-
um hverrar greinar.
3) — Að skólunum sé nú
fækfcað verulega. Það er úr nó-
lega 20 í 10. — Telja verður að
þessi fækkun skólanna ætti að
leiða til þess, að kostað verði
kapps um að gera þá sem bezt
úr garði hvað húsnæði og
kennslutæki snertir. í annan
stað ætti að vera auðveldara
að ráða góða kennslukrafta að
skólum þar sem tryggð eiga að
vera góð starfsskilyrði.
4) — Ótalimm er þá veiga-
mesti þátturimm í lögumum, em
það eru ákvæðin um stofmun
og starfræfcslu verkmámssfcóla
við þá skóla, sem hér voru tald-
ir. Gert er ráð fyrir, að í þess-
um skólum fari fram verkleg og
bókleg kenmsla í umdirstöðuat-
riðum hverrar iðngreinar. —
Hér er um að ræða fyrsta sfcref-
ið í þá átf að færa verklegia
námið imn á braut markvissrar
og skipulegrar kenmslu umdir
hamdleiðsiu kemmara.
Sérskóli
Ég álát að vegna sérstöðu
jámiðmaðarimis sem grípur
meira eða mimma inn í flestar at-
vimnugreimar, þá muni hamm
verða ofairlega á blaði þegar til
álita kemur að stofima sérskóla
fyrir himar fjölmemmari iðm-
greimar. Að þessu þurfia samtök
iðnaðairroamma um liamd ailt að
stuðla.
Framtíðarþróun
iðnnáms
Ég er ekki í meirnum vafa um,
að þróun iðnnómsins verður í þó
ótt, að verklega mómdð í fjöl-
mörgum iðnigreimium mumi að
öllu leyti færast yfir á hendur
iðns'kól'amma. Það iðnfræðslu-
stefna að setja sér það marfc
að stytta nómstímamn en gera
hanm jafnframt notadrýgri. Ég
held að stofmun verknámsskól-
anna, sem ég hef hér vikið að,
vísi leiðina að þessu marki.
Þróun mannafla
Þar er í upphafi viikið að því,
að gagmasöfinum um ýmsa mikil-
væga þæfcti iðnaðardns hafi al-
gerlega legið niðri him síðustu
ár. Bemt er á, að Iðmaðarskýrsl-
ur hafi ekki verið gefnar út síð-
am 1953 (ef frá eru taldar úr-
taksskýrsluir þær, er gefnar
voru út af Hagstofummi 1961).
Á sarna tíma og miikið er talað
um nauðsyn áætlanagentða í öll-
um atvinnureikstri, skýtur því
um minmkandi þátt nýsmíða í
greinímni.
Þar sést, að á móti 46 iðn-
nermum í plötusmíði árið 1959
eru þeir aðeins 9 á árimu 1966,
og af þeim eru 4 á síðasta náms-
ári. Svipaða þróun má lesa út
úr þessum töflum um skipa-
smíði. Tala þeirra á öllu land-
inu er hæst 69, árið 1963, em er
komim niðuæ í 31 árið 1966. Gætd
þetta valdið a.m.k. tímabumd-
inmi vöntum á mönmum í þessari
greim, miðað við eðlilegan vöxt
og viðgamg máimiðnaðarins.
40% færri
sveinar
Þá ræðir Gunnar um fjölda
Á himnm Norðurlöndunum
hefur þróunin verið í þessa átt,
efcki sízt í Svíþjóð. — Verk-
mámsskólarmir verða í rauminni
„samsíða" fræðslukerfí við hlið-
ina á því sem nú er, (þ.e. bók-
legt nám í iðnskóla og verklegt
hjá meistara) eins og t.d. sést
á því, að þeir, sem hyggja á
nám í verknámsskóla þurf a ekki
áður að hafa gert námssamning
við meistara. Aftur á móti er
gert ráð fyrir því, að 8 mánaða
nám í verknámsskóla stytti iðn-
nám samkvæmt nómssamningi
um 12 mánuði.
Mikilvægt er að vel takist til
um framkvæmd þessara fyrstu
tilrauna með 8 mánaða verk-
námsskóla, þannig að sú reynsla
sem af þeim fæst geti orðið iðn-
skólunrum úti um land að liði
er hafizt verður handia um stofn-
un og starfrækslu verfcnáms-
skóla þar.
Við störf í vélsmiðjunni.
kerfi, sem hér hiefur verið í
gildi, og verða mun enn um
skeið, — og .á ég þá við verk-
lega námið á vinnustöðunum —
þetta kerfi er í fyreta lagi allt-
of seinvirkt, þ.e.a.s. tekur of
langan tíma. Það stríðir gegn
allri skynsemi að andæf a því að
með allri kennslutækni nútím-
ans sé ekki hæ.gt að stytta veru-
lega hinn raunverulega náms-
tíma í iðnnámi. í öðru lagi hef-
ur reynslan sýnt, að með nú-
verandi fyrirkomulaigi er afar
lítil trygging fyrir því að iðn-
nemar verði almennt þeirrar
fræðslu aðnjótandi, sem þeir
eiga rétt á og þeim er nauðsyn-
leg til þess að geta talizt fúll-
numa iðnaðarmenii.
Ég tel að sá háttur væri væn-
legur í þessum eínum, að eftir
að nemendur hefðu lokið 8 mán-
aða — 1 árs námi í verfcnáms-
sfcóla, færu þeir út í atvinnu-
lífið í svo sem 1 til V/2 ár með
viss forgangsréttindi til iðnaðar-
starfa. en sem nemendur þó. Að
loknum þessum kynnum af
raunverulegum verkefnum á
vinnustöðunum, kæmu þeir svo
aftur til 4-6 mánaða náms í
verknámsiðninni. Með þessu
móti er ég sannfærður um að
sameinia mætti þetta tvennt:
1) að stytta iðnnámið verulega
frá því sem nú er;
2) tryggja iðnaðarmönnum
betri menntun og atvinnu-
vegunum færairi iðnaðar-
menn.
Ég held að allir séu sammála
um, að starfsreynsla verði ekki
kennd á sikólabekk. Hana öðlast
menn aðeins í starfi. Af þeim
sökum held ég, að það sé rétt
mjög sfcöfcfcu við, að þeir sömu
aðilar sem stænsitan hag myndu
hafa af slífcum áætlanagerðum,
Skuli ekki fást til að láta í té
þær upplýsinjgar um atvinnu-
reiksturinn, sem eru undirstaöa
alirar áætiunargeröai-.
Það sem ég segi hér um þró-
un mannfla í þessum iðnigrein-
um er því ekki nema að mjög
takmörkuðu leyti byggt á tölu-
legum upplýsingum (og þær fáu
tölulegu upplýsingar, sem ég
vitna hér til, eru að mestu
bundnar við Reykjavík) og mun
miklu fremur mótast af eigin5
mati á því atmenna ástandi, sem
nú ríkir á vinnuroarkaðinum, og
þá einkum í greinum málmiðn-
aðarins.
Fjöldi iðnnema
Með erindinu fylgja yfiirlit yf-
ír: 1) Fjölda iðnnema á öllu
landinu 1959 til 1966. 2) Fjöida
iðnnema á fjórða ári á náms-
samningi í Reykjavik 1959 til
1966. 3) Fjölda iðnnema alls í
Reykjavík í árslok hvers árs
1959 til 1966.
Rætt er um þróun þá, er þessi
yfirlit sýni. Sagt er að ef á
heildina er litið sé ekiki um
verulegar stökfcbreytingar að
ræða á tölu iðnnema í landinu
í greinum málm- og skipasmíða-
iðnaðarins á árunum 1959 til
ar iðnnemum í greinum jám-
iðnaðar þó um liðlega 10%. Aft-
ur á móti er athyglisvert að líta
á greinar eins og rennismíði í
þessu yfirliti. Þar sést að á ár-
inu 1966 eru helminigi færri.
eða 55, iðnnemar í rennismíði
heldur en árið 1961, þá 110.
Segdr þetta auðvitað sína sögu
iðnsveinia og annars starfsíólks
og fylgir yfirlit um fjölda staxf-
andi sveina við níu vélsmiðj-
ur í Reykjavík frá 1959 til 1968
og yfirlit um starfsmannafjölda
og vinnuár í skipasmiði, við-
gerðum og málmsmíði frá 1946
til 1966.
Samkvæmt þessu yfirliti
stairfa nú (í maí ’68) um 40%
færrf járniðnaðarmenn við þessd
fyrirtæki en árið 1959. Ef á
heildina er litið, hefur mann-
afli þessara fyriirtækja staðið í
stað síðustu 4 ár, enda án efa
kominn í aiigert lágmairk hjá
stærstu fyrirtækjunum, þar sem
yfirleitt er um deildaskiptingu
að ræða.
Eirfitt mun veria að gera sér
1966. Frá árinu 1965-’66 fækk-
í huigarlund hvað telj a megd eðli-
lega fjölgun starfandi fólks í
þessum atvinnugreinum og
hvaða samanburðargrundvöll
bæri að leggja þar til grund-
vallar. Ef tii að mynda er litáð,
annarsvegar á endumýjun og
vöxt bátaflotans af stærðinni
100-50o lestir á árabilinu 1959
til 1964 — en á því timiabili óx
hann að tölu til frá 67 í 179
skip, eða um nálega 21.500 lest-
ir (sbr. töflu 165 í Töifræði-
handbók) — og hins vegar á
fjölgun vinnuóra í sfcipasmiði
og viðgerðum á sama tímabili,
þá svarar sú aukning (82 vinnu-
ár) til þess að um 16 manns
hatfi að meðaltali á ári hverju
bætzt í hóp starfandi fólfcs í
þessari atvinnugrein á öllu
landinu. Af þessu er auðsætt,
að smíði þessara 112 fiskiskipa
á þessu tímabili hefur ekki
nema að sáralitlum hluta far-
ið fram í landinu.
Hernesskýrslan
Ég gat þess hér að framan,
að miðað við eðlilegan vöxt
mákniðniaðarins, mæfcti búiast
við vöntun á vinniuafli í viss-
um greinum hans. í þessum
efnum ber auðvitað að bafa í
huiga þá sfiaðreynd, að fjöldi
jámiðnaðarmanna befur á imd-
anfömum árum leitað yfir í
aðrar atvinnugreinar vegna
þess, að þar hafa þedm boðizt
betri kjör og meiri tekjumögu-
leikar. Máimiðnaiðiurinn hefur
rri.ö.o. ekki verið samkeppnis-
fær um vinnuafl af þessum sök-
um. — Að þessu aitriði, og fjöl-
mörgum öðrum, er vdkið í
skýrslu þeirri, sem norskur
ráðuniautur, A. Hemes, sarndi
um möguleika á ákvæðisvinnu í
mólmiðnaðinum, en Hemes kom
hingað á vegum Meistarafélags
jámiðniaðaimi'anna og Félags
jámiðniaðarmianna fyrir milili-
göngu Iðniaðarmálastofnunar-
innar. Ástæða hefði verið til
þess að gera hér að umræðuefni
ýmis atxiði, sem fram koma í
þessari skýrslu, þvd enda þótt
hún sé efcki byggð á ýtarlegum
rannsófcnum, eru niðuirstöður
henraar um margt athyglisverð-
Léleg launnakjör
Hér sfcal aðeims stiklað á
nokkrum atriðum úr skýrslunni,
sem beint og óbeimt snúa að
vinnuaflinu í starfsigreinumum.
(Þess ber að geta að þegar
skýrslan var samdn var hér
skortur á vinnuafli. f anrnan
stað voru þá enn í gildi verð-
Eftir
GUNNAR
GUTTORMSS.
lagsátovæði varðandi útselda
vinnu):
1. Vakin er athygli á því, að
slæm hlutfödl milli afbasta-
getu véla og vdmmuafls, leiði
til lélegrar nýtingar véla og
tækja. — (bis. 8).
2. Ráðun-auturinn álíitur, að
nýtimig vinniutknans sé léleg
og rekur það m.a. til lélegr-
ar skipulagninigax og undiir-
búnings verfca, slælegrar
verkstjóm-ar, og hinnia tii-
töiulega lágu launa í starfs-
greininni. Bent er á, að þetta
síðasfc nefnda a-triði muni er
fram í sækir leiða til „gæða-
rýrmiunar" (svækket kvaii-
tet) á því virmu'afli sem fá-
anlegt er (bls. 8).
3. Sem afleiðingu af verðlaigs-
ákvæðum nefnir h-ann eftir-
talin atriði (bls. 9)
• að lauinim í iðngreinuhum
séu komin úr j-afnivægi sam-
anborið við aðrar iðnigrein-
ar.
• að hin lélegu lauinakjör
veiki samkeppnismöguleika
fyrirtækjann-a um vinnuafl
gagnvart öðrum atvimmiu-
greinum.
• að hin lélegu launakjör
skapi óánæ-gju og slæman.
starfsanda meðal sfcarfs-
mamn-a í fyrirtækjunum.
Hafi þau atriði, sem hér hef-
u-r verið vi-tnað til úr skýrslu
Hemesar, á sínum tíma ver-
ið afleiðing verðla-gsákvæða
þeirra, er þá vocra í gildi, ættu
forsendur þessara meinsemda
nú að vera úr söigunni og þá
aðeins ef-tir að gera ráðstafanir
til samræmis við breyttar að-
stæður.
Stjórnarvöld ráða
úrslitum
Ég hef hér að firaman reifað
lítillega tvo þætti, sem ásanut
Framhaid á 7. síðu.
Fréttatímarít um NorBuríönd-
in 5 gefíð út á ensku i Höfn
Eigendasíkipti uröu um síð-
usfcu mániaðamófc að blaðdnu
Scandinavian Times, sem gefiö
heiflur verið út í Kaupmanna-
höfln á ensku í ánatug ctg fflutt
fréttir ýmdskomar firá Norður-
löndunum.
Það er Eigmomt H. Pefcersens
sjóðurinn sem kaupir blaðið af
stofniendum þess og útgefend-
um fram að þessu, þeim Noel
Fox og Daniel Michelson. Mun
fyrsta blaðið i útgáfu hinna
nýj-u eigenda koma út 1. des-
emfoar n.k. en framivegis kemur
blaðdð út mánaðariega í stað
6 sinnum á ári áður. Er ætl-
uni-n að Scandinaviait Timcs
flytji efni frá Norðurlöndunum
fimm, Danmörku, Finnlandi,
Islandi, Noregi og Svítþjóð, en
einkum láta sig varða etfni er
snertir útffiutningsatvimmiuvegi
landanna og inn-fliutmn-gsveral-
un. Ednnig mun Maðið fllytja
fréttdr og greinar um stjómmál
á Norðuriöndum, listir og vís-
indi, ferðamól, félagsmál, iðn-
aðar- og fjárhaigsmiálefni o.s.frv.
Nýr aðalritstjóri hefur verið
ráðinn að Scandinavian Times,
Jdhn A. Herbert, 30 ára gam-
all, en hann lauk á siínum
tíma prófi við Hairvard -háskóP, -
ann í Bandarfkjunuim, starfaði
síðan um skeið sem blaðamað-
ur þar en hefiur síðusfcu sex
árin unmið við uppílýsinga- og
blaðadeildina á aðalskrifstof'j
SAS í Stokfcihólmd.
Blaðdð Scandinavian Timcs
stofnuðu þeir Noel Fox og Dan-
iel Michelson fýrir 10 árum
eins og áður var getið. 1 fyrstu
var biaðið gefið út vifcuiega og
var þó edna timaritið um nor-
John A. Herbert
ræn mól sem gefið var út á
ensku á Norðuriönduim.
Árið 1963 varð sú breyt-
ing á útgáfu blaðsins að upp
frá því kom það út 6 sinnum
á ári í fréttatímarits forrnd. Á
liðnu siumri komst upplag bllaðs-
ins í 140 þús. eá-ntöik, þar af
hafur SAS, skandinaviska fllug-
félagið, keypt og dreift viða um
lönd og í filuigvélum sínum um
100 þús. edntökuimi.