Þjóðviljinn - 29.12.1968, Qupperneq 7

SumimKÍaguir 29. desember 1968 — ÞJÓÐVTLJINN — SlÐA ’J

Hallfríður Jónasdóttir
Kveðjuorð
HaJMWÖur Jónasddttir var
sem persóniugerfiagiur þeirra
tveggja maunnlegu edginleika,
sem dýrmætastir eru til að
gera samlíf.mannaininagæflumlkt:
tryggöarinnar og 'fómanlundar-
Fríða var áigætum forustu-
hæfileikum gædd og þau mörgu
félagsmáiasamitök sem hún
starfaði í, fenigu að njóta brots
af þeim hæfileikum hennar og
nægði það til þess að gera hana
að góðum brauitryjanda á mörg-
um sitarfssviðum þeirra.
En í fjörutíu ár, alMt til yfir
lauk, var hún eiginkona Brynj-
ólfs Bjarnasonar, þess foiustu-
manns í sósdaiískri verklýðs-
hreyfdmgu ísllands, sem mest var
rægður af sínum andstæðingum
og mest er mietinn af sifnum fé-
Eögum — og nú einnig af öðr-
um. — Og hún leit á það sem
lífs síns sitóra verk að sjá um
að sárau leyti að ágætir hæfi-
leikar hans masttu nýtast sem
bezt sósíalismanum á Islandi til
heilia. Og það verk vann hún
svo vel, að íslenzkir sósíaflistar
munu ætíð minnast hennar með
þakklæti og aðdóun, eigi aðeins
fyrir þoð, sem hún sjálif vann,
hefldur og fyrir aflilt, sem hún
var Brynjóllfi. — Hitt hygg ég
að jafnvel þegair harðast gek.k
til í átökum ísllenzkra stjórn-
máila, þá haffi póflitíslíir and-
stæðingar aflfltaf metið Fríðu og
vifljað með henni vinna, Svo
rfk var sú samúð, sem þessi
hlédræga kona sköp í hjörtuim
annarra.
Fríða átti þann húmor og það
ágæta skap, samfara þolinmæði
og þrautseigju, — sem aflltaf
varp Ijóima á lífið, edns þóttþví
væri lifað við þröngan kost i
einu herbergi á Breikkustig 14b,
— og jafnframt þá sann-mann-
legu hógværð hjartans sem
aildrei oflmetnast af því, sem
álitið er uppihefð. Fríðu steig
Kveðja frá Mæðrafélaginu
Entginn veit hvað átt hefur
— fyrr en misst hefur, segir
orðtakið, en við konurnar í
Mæðrafélaginu vissum það að
visu hviað við áttum, þótt við
finnum það bezt nú hve mik-
ið við höfuim misst þegar
hún er farin og kemur ekki
aftur, konan sem sitöð í fanair-
broddi félagsins öklkar um ára-
tugi.
Halflfiriður Jönasdöttir varein
af stofnendum Mæðraféflagsins
árið 1936 og í stjórn þess alla
tíð síðan. Varaformaður var
hún frá 1945 til 1953, meðan
Katrfn Páflsdóttir var fonmaður
þess, en eftir lát hennar tök
hún við formannsstarfinu og
gegndi þrví síðiain allla tið til
hinztu stundar, eða hátt á sext-
ánda ár.
Mæðrafélagið er ekki fjöl-
mennt, en það hefur unnið að
mörgum góðum máleifnuim, sér-
staklega þeim sem varða hags-
mund mæðna og bama. Það
átti fruimkvæðiið að byggingu
bamaleikvaflla og lagði jaiflnan
mikið kapp á að þeim málum
yrði framfylgt og þarmeö reynt
að koma í veg fyrir hin tíðu
sflys bama í hinnii mikflu bíla-
umferð hér f Reykjaivfk.
Eitt af áhugaimáflum Haflflfríð-
ar var um orflof húsmæðna. —
Fynsta hugmyndin um það kom
frá Mæðrafélaginu og bar hún
fram tilflögur um það á fund-
um Bandaiags kvenna í Rieykja-
vfk. Þamn dnaum sá HaflllfWð-
ur rætast, er það varð að lög-
um árið 1960 og ári síðar var
starfsemi þess haffin. Hún var
kosin f fyrstu stjórn Orlofs
húsmæðra og var í máflefnum
þess jafnsönn frá fyrsta degi
til hins síðasta. Svo för bún
með seinasta oriotfsihöp kvenna
úr Reykjavík að Laugum í
Daiasýslu á s.l. sumri. Er hún
kvaddi konumar þar, lét hún
þess getið að hún væri þalkkilát
fyrir að hafa veirið sanwistuim
með þeim, því að í þeirra hópi
liði sér ávaflllt vdl. Hslflflnfður
var mörg ár fuilltrúi í Mæðra-
styrksnefnd og f Bamarvemdar-
nefnd, hún var virkur þáttbak-
andi í mörgum ffleiri neflndum
og félögum. Mæðrafélagið og
Verkakvennafélagið Framsökn
hafa um lamgt árabili reildð
sumardvailairheimili bama, Vor-
boðann að Ruðhöflum, f samein-
iinigu. Formenn þessara fólaga,
bœr Hailflfríður og Jóhanna Eg-
Usdóttir hafa þar telkið hönd-
uim saman um framigang þess
af óeigingimi og duigmaði. Þar
hafa margar fómir verið færðar
af þeim og mörguim öðrum á-
gætum komum er með þeim
unnu, öMium bar þeirn sam-
an um það hve Haflfltfríður
hefði verið ráðlhoill og sam-
vinnuiþýð. En þannig var hún
í öfllum sinum félagsstörflunj og
sýndist otft •ósikiljanilegt hve
mikilu hún fékk tili leiðar kom-
ið, því að ekki gekk hún ætíð
heil tifl skógan- þótt eigi væri
kvartað.
Áhuigamál Haflflfríðar í
Mæðrafélaginu voru mörg, en
þau beindust fyrst og fremst að
tryggingar- og veltferðarmálluim
mœðra og barna og réttindum
kvenna. Hún hmfði sérsknkt iag
á þvi að gera flundi í MæðraiCé-
laiginu sivo llitfandii og skemmti-
lega að þeir voru ætíð mjög
veil sóttir. Vaildi hún tifl þess
fiöflbreytt fræðsflu- og skemmti-
eíni moð fyriiilestruim með fal-
legum, fróðleguim kvikmynduim
o.iÐl. Þá má ekki gleyma ölluim
þedm mörgiu sumarferðum fé-
lagsins, sem hún var hvatairmað-
ur að og famar voru í þeim til-
gangi að félagsikonur, sem
margar hverjar áttu annars
fárra kosta völ, gaetu sem bezt
kynnzt fcgurð Isílands og átt
sameiiginflegar gfleðisibundir. f
þeim tferðum tók hún ofbast
þátt og var þá ednatt hrökur
faignaðar, eigium við tfólaigskon-
ur hennar margar skemimtileg-
ar endurmdirnningar flró þeim
ferðum.
Haflltfríður Jónasdóttir var
gædd mikilum mannllcostum, á-
gætri sikapgierð og góðum gáf-
uim. Dugnaður hennar, verk-
lagni og haigBýni var með ó-
líkindum og startfsemii henwar í
fólagsmállum virbust engin tak-
mörk sebt. Gestrisnd hennar,
gflaðlegit viðmót og rausn á fág-
uðu íburðarlausu heimdlli henn-
ar og manns hennar gerði gest-
uim glatt í sinni.
Hailflflríður giftist ung Brynj-
ölffi Bjarnasyni, flyrrverandi
menntamáilaráiðllierra. stórlbrotn-
um, mikilhætfiuim gáflumanini,
eignuðust þau edna dóttur, El-
ínu, sam er giflt og búsett í
Danmörku, eigia þau hjóndn 4
böm og hjá þeirn dvöldu Haill-
íríðuir og Brynijóllifluir maður
hennar síðustu vikurnar sem
hún lifði.
Við, koniumar í Mæðrafólag-
inu, ailflar sem ein, viljum þafldka
HaMfríði Jónasdóttur mikið og
fómflúst stanf hennar, vináttu,
góðvilld og tryggð, fléflagið ofldc-
ar hefur misst mikið, þar sem
það fær eflcki ílangiur notið flrjórra
hugmynda hennar. Eiginimanni
honnar, einkadóttur þeirra og
öðrum ástivinium votbum við
okkar innilegustu samúð í sorg
þeirra.
Margrót Þórðardóttír,
Sigríður Einars.
ráðherradómurinn jafn lítt til
h-öfuðs sem Billanum.
Hér sflculu ed raktar endur-
minningar þess er var, mynd-
imar eru of margar tifl þess.
En ein sú fyrsta og fegursta er
af þeitn ungu hjónum, Fríðu og
Brynjóltfi með liblu dóttur sína
Elflu í brekkum fjallsims hand-
an Siglufjarðarkaupstaðar sum-
arið 1930 í slcemimitiferð þang-
að, er við fólagarnir fórum, —
Það var áður en alflt hretið og
átökin mifclu hófust, — sól-
skinsimyind sem aldrei hverfur
úr huganufn.
Hafllfrfður var stotfnandi og
starfandi fólagi í Spörtu og
Komimúnistaíiloiklknum og einn
af fullltrúunum á stotfnþingi Sós-
íalistaffiökicsins. Hún kvcður css
nú um líkt leyti og fllökkurinn
sjólflur, — en ævistarf hennar
muin jafn liítt fyrnast og starf
þeirrar sósíaflísku baráttu-flcyn-
slóðar, som nú er að flcveðja, en
átt hetfuir sinn úr.sflitaiþótt í því
að umskapa líf ísllenzkrar al-
þýðu til mamnllegs virðuieika í
hvívetna,
Vertu saell Fríða. Þakka þér ‘
fyrir alt sem þú varst okkar
hreyfinigu og mólstað. Það var
urnun að eiga þig að féiaga og
vin, hvað sem á geikk. Minn-
ing þín mun iifa í hjörtuim
okkar samtferðamannanna og
geymast í huigum og sögu ís-
lenzkra sósíaliista uim alla fraim-
tíð.
Einar Oigeirsson.
Þegar ég sá hana fyrst, fyrir
meira en fjörutíu árum, var
hún ung stúlka, verðandi eig-
inlkona eins dáðasta vinar míns
og félaga. Það var ekki óoðli-
flegt þótt hún væri mér þá
nokkur ráðgáta, siúflkan, sem
ælflaði að gerast lítfstfö-runautur
fátæks menn-taimairins. sem ris-
ið hafði upp gegn vafldastétt-
inni og þjóðtféiaigsskipan henn-
ar undiir merki lcommúnisim-
ans og orðið að þcfa útskúflun
flrá atvinnu fyrir og jafnvel
réttarotfsöknir.
Og trúflega hafla í hópi nán-
ustu baráttuflélaga Brynjóflfs
vaknað ýmsar spumingar í
siamibamdi við þessi nýju við-
horf f lífi hans og ýmsum ver-'
ið meira eða mdnna ijóst, hversu
rrnjög not lidns miiMa máflstaðair
atf hæfileikum hans mundu
uindir því icomin, hvað í þessa
un,gu stúlkú væri spunnið. —
Þetta var ráðgáta æsflcu hennar,
som framtíðin ein gat iej'st.
Síðan þetta var áttu þau hjón
flanga og menka sögu, sem ég
ætila öðrum mér faarari mönn-
um að rekja sem vert er.
Hins vegar fluflflyrði ég sem
félaigi og heimdlisvinur þeirra
hjónia frá fyrstu, að með fltffi
sínu og starffi við hlið mamins
su'ns hafi Fríða leyst ráðgátu
æslcu sinnar með slfkum glæsd-
brag, að erffitt væri að liugsa
sér hið miMa og gflíbuiríka sita.rf
fðlaiga Brynjóflfs í þágu allþýðu
og sósfaflisma ón hennar sem
eiginkonu og baráttufélaigia.
Hér sflcáfl eikki fjölyrt ucn
skarð það sem orðið er í gárð
vina og félaga við frátfafll Fríðu,
ekki heldur um missinn, sem
Brynjöltfur hetfur nú orðið að
reyna. Það fínnur hann og skdl-
ur öðrum íremur. En fáir vita
einniig betbur en hann, að svo
góðar gjafír á ltffið tili að gefa,
' að jaflnvél dauðinm fær eflcflci
svipt mann þeim. Svo örflát var
gaaflan honum sem monni og
merkisbera stórrar huigsjónar,
þegar hún gaf honum þessa
konu sem M'flsiförunaut.
Sjáflflur á ég ómetanilega og
óbrotgjairna minningu frá Töng-
um kynnum atf henni við hlið
manms síns, tenigda glleði og
starfi. I,ast ég svo hér staðar
numið. Itfnur þessar eru aðeins
Cáibæfloleg viðurkenning á þafldk-
lætisskufld minini við hina látnu
ágætiskomu, Hallfríði Jónasdótt-
ur.
Jón Rafnsson.
Sam árin færast yfir verður
það æ tíðara að sjá á bafc fóUci,
sem heflur orðið manni nákomið
á líMeiðinni. Þannig er gangur
lífsins og tjóir ckfci um það að
fást.
Nú er Haflflfpíður Jónasdóbtir
horfln úr vinaihópnum og skarð
fyrir skifldi svo stórt að maður
er varla samur efltir. Kynnin
við hana voru orðin nokikuð
iöng — fjórir til fimm áratug-
ir.- Þau hófust er hún skipaði
sér í hóp þess róttæka fálks í
þjóðmáflum, sem myndaðist upp
úr 1920, starfaði innan AlþS'ðu-
flokflcsins um nolckuirt skeið og
varð kjarninn í undirbúningi
að stofnun Kommúnistafliokiks-
ins 1930. I þeim hóp mótuðust
sósfailistiskar skoðanir hennar á
þjóðméflum, sem hún hélt
tryggð við tifl æviloka.
Starfstferils hennar í hinum
ýmsu félögum og baráttusam- ,
tökum kvenna munu aðrir
minnast, sem eru þeim sérrnál-
uim kunnugiri en ég. En mörg-
um stundum varði hún til
sliíkra staría og hygg ég að ekikl
sé oflmælt að á því sviði hnf>
hún gletið sér glóðan orðstii'.
einnig meðafl 'þeiiTa, sem vo'*u
henni Ósammáfla á siviði þjóð-
méflanna aflmennt.
Það er ekikd meining mnn að
skrifa ævisögu HaHfríðar — ég
er enginm maður til þess — að-
eins vill ég láta í ljós þafck-
læti mitt og konu minnar fyr-
ir 'kynniin, aflflar hinar mörgu
ánægjustundir f samiediginilegri
baráttu á sviðí féiags- og þjóð-
máfla, á heiimiifli hennar og
Brynijóflfls og á ferðum með
þeim hjónum um óbyglgðir
landsins. Gestrisni hennar var
frábær, gllaðværð hennar oa
létt spaugsemi sáu um að aflilír
voru aflfltaf í góðu skapi ogihinn
einllægi vinarhugur tók mann
sterlcari tökurn en ég er mað-
ur til að lj’Sa.
Við missi hennar er mikill
harimur kveðinn að manni
hennar, einflcadóttur og hennar
fjöflskyildu sem og öðrum að-
standendum og vinum. Þeim
öflllum votba ég einllæga hflut-
tefcningu.
A. Sigurðsson.

Nú dregur óðum að því, að
mín kynsflóð, sú kynsflóð sem
fæddist rétt fyrir eða sikömmu
effiár aldamótin síðustu, flari að
kiveðja og hverfla till mioildar. Eitt
aif öðiru tínumist við burtu úr^
dagsins önn, sumir fyrr, aðirir
eitthivað síðar. Við verðum , þá
aðeins svipir, miraninigar í hug-
um nofckurra kærra vina. Síðan
ekki meir.
Þetta ættum við nú aö vera
flarin að muna og stólja, en þó
er eins og ofldkur komi aflltaf
jatflnt á óvart að jjeyra að eirm
úr hópnum sé horffinn
Og nú siíðast er það Fríða.
Á liðnu sunnri sá ég haea
hressa og gflaða að vanda og
hugfleiddi það einmitt þá hve
Jítið mér virtist hún hafa
bieytzt frá því ég Jeit hana
fyrst, uniga konu, á haustdögum
1930, þá nýlega giflba skólábróð-
ur mínuim Bi'ynjóHíi Bjama-
syrnd.
Þé dagama var verið að stotfna
Kommúnistaffiokk Isflands og
kjósa Brynjóltf formann hans.
Ég Sé konu hons, Hallflríði
Jónasdóttur, grednilega fýrir
mér. Eaflílega, skæreyga, , bros-
miflda fcanu, grannlleáiba og
nókfcuð veikibyggða. Ekilci kom
mér tl hugar þó, hivtiiMbu þneki
og starísorflcu þessi fíngerða
kona byggi raunveruflega yfir.
Einmitt sömu dagana voru
örlög Hallfríðar ednnig róðin,
Þá geröist það hluibverk hennar
að standa við hlið aðailforystu-
mainins og brautryjanda sósíal-
ismans á ísilandi með öilil veð-
ur í fang.
Mörgu ungu fóltó, sem nú er
að vaxa úr grasd, mun fátt um
finmast og lítið hafa þurft
til að gegna slíku hflutverki.
En við sem meira vitum um á-
standið í landi okikar þá, og
munum kreppuárin og þá ó-
slitnu baráttu, sem háð var,
okikur bilandast ekíki hugur um
að mörg hofir verið sú byrð-
in, sem eiginlkona Brynjóllfs
Bjamasonar og. nánasti sam-
starflsmaður heflur orðið að
lytfba á grannar herðar sínar.
Og þeirrí byrðd lyfti hún án
þess nokíkumtíma að kivarta.
Á öðrum sviðum átti hún
einnig fyrir höndum mitóð og
ánangursrífct sbairf.
Árum saman var hún for-
maöur kvemfélags fllokksins, og
um fjölmörg ár fullitrúi fflofcks-
ins í ýmiskonar féilögum og fé-
iagasamtökum. Vil ég einlkum
nefina Mæðraflóiagið og Mæðra-
styrksmeflnd. Ótefljandi stöœf
önmur tók hún sér á hendur til
eflldmgar sósíaflismianum.
Betri samstarfskonu en Halll-
fríði var vart haegt að hugsa
sér, ósérhlifni hennar og dugn-
aður dæmalaus. Hin fágaöa
framkoma heninar öryggi og yf-
irflætisfleysi vöfctu virðingu og
traust alllra þeina sem voru
svo hcppnir að mega virtma
með henni að félagsmálliuim.
Margir eru þeir menn, liife og
iiðnár, sem staðdð haifa við dyr
Brynjóilfls Bjamasonar og Hiaill-
fríðar Jónasdóibbur á Brekfcustíg
14 um dagana. AMir áttu þeir
sama erindið, að ræða um það
hvemig greiða mætti fyrir rétt-
lætinu. hvemig bæta mastti
heiminn. Margiur verkamaður-
inn þurfti að ná tafli af Brynj-
óflffi tifl að tala við hann um
málefni sán og þá baráttu sem
f var staðið.
öil minnumst við nú hins
broshýra, flaflllega andllits hús-
freyjunnar er hún beindi okík-
ur inn í sitt hús, hins vin-
samilega viðmóts hemnar og al-
úðar.
Þetta var sú fcona, sem öflli-
um var svo kær, alflir litu upp
til og dáðu
Ég fcann ekki að Týsa þeirri
þaiklkarslfculld, sem við öflfl gömlu
féflagar þínir stöndum í við þig,
Fríða min. Mér finnst eitns og
auga aflfls þessa góða fóllfcs, lífs
og liðins, beinast að mér með
bæn um að meiga þalkfca þér allt
þitt miMa og göfluga startf, alfla
þína vináttu og tryggð, aillt það
góða sem þú heíur geffið ofckur
ölillum.
Vertu biessuð.
Ég vil enda þessi fátækflegu
orð með innilegri samúðar-
fcveðju tll Brynjölfls vinar mins
og dóttur hans Elínar.
Dýrleif Ámadóttir.
Frá Sameinuðu þjóðunum:
Loforð fengið um 114 miljón
dollara til Þróunaráætlunar
A styrfcveitingatfundi Þróun-
aráætlunar Sameinuðu þjóð-
anna (UNDP), sem haldinn var
í aðalstöðvunum i New York
17. ototóber, gáflu 97 lönd lotforð
um styrki sem nema samitals
114.968.078 dollurum til verk-
etfna UNDP á árinu 1969. All-
mörg lönd munu síðar leggja
fnam lotforð um sdh framlög.
Með hliðsjón atf fjártframlögum
yfiretandandi árs má gera ráð
fyrir, að framlögin frá umrædd-
um löndum v rnuni nema 84,4
miljónum dollaira, og fer þá
áætiluð upphæð framlaganna
1969 upp i 199,5 miljónir doll-
ara.
Atf fyrmefndmim 97 löndum
haía 50 heitið hærri fjártfram-
lögum en í ár, og neariur hækk-
unin 16,5 miljónum dollara.
Með tilliti til þessara stað-
reynda gera menn ráð fyrir,
jalfnvel með mjög hófllegu mati,
að því maafci verði náð sem
menn seittu sér fyrir árið 1969,
en það var 200 miljóndr doll-
ama.
Á fundinum ítrefcaðd U Thant
framkvæmdastjóri þá ásJkorun,
sem hann beindi til aðildarríkj-
anna fyrir tveimur árum, að
árið 1970 yrðu samanlögð fjár-
fraimlög til UNDP komin upp í
350 miljón dollara. Þetta væri
lágmaafc sem framtíð vanlþró-
uðu landanna ylti á. (SJ*)