Þjóðviljinn - 05.01.1969, Blaðsíða 2

Þjóðviljinn - 05.01.1969, Blaðsíða 2
2 SlÐA — ÞJÖÐVTLJINN — Sunniudagur 5. janúar 1069. kvikmyndir LUIS BUNUEL BELLE DE JOUR. Catharine Denevue bundin í skóginum, masochiskur draumur. BELLE DE JOUR Jóiliamynd Bæjarbíós er nýj- asta mynd Spánverjans Luis Bunuels, Belle de Jour (1967) (Gyðja dagsins). Kvikmyndiner gerð efitár samirteíndiri s'káld- sögu Joseph Kesseils, sem út kom árið 1929 og varð einhver mesti „succes de scandjale" þeirra tírna. En Bunuel notar efnið afar frjáMega og stokk- ar ailla söguna oipp, rýfur yfir- borð hennar og snýr innlwerf- unmi út, en brseðir þetta aíEt svo smimdarlega saman, aðnaer afflan tímann renna raunvei-u- legt líf soguhetjunnar, ímynd- ainir og æskuminninigar sarnan í eána sögu þar sem fortíð, nú- tíð og það sem gæti gerzt mynda samfdliLdan, traustan söguþráð. Séverine (Catherine Deneuve) er gift ungum og myndarleigum ladkni, Piarre (Jean Sorefl). Þau elskast en haifia ekki kynferð- islegit sammeyti, og eru ekki hamingjusöm. Hún er full aí masoohistiskum ímyndunum, en íær ,enga svölun hjá himum nærgætna eiginmanni. Hún kemur sér að í gleðihúsi og viraniur þar stund úr degi. t þessari niðurlægingu, í samneyti sínu við hinar furðulegustu manngerðir, fær hún útrás hvata sinna. Myndin hefst á að opinn hestvagn kemur akandi eifitir slkógarstíg. Það er haust, lauf trjánna þekur veginn og skóg- inn, rautt. gult. fallegir haust- litir. t vagnimum sitja þau Sév- erime og Pierre og spjalla saon- an. Allt í edniu skipar hann ekl- uraum að stanza vagninn og konu sdnni skipar hann aðstíga út. Þeir draga hama inn í skég- inn, binda hana við tré, svipta hana klæðum og berja hana tmeð svipum. Skymdilega breyt- ist myndin og Severine er heima í rúminu sínu. „Hvað ertu að hugsa?" spyr Pierre. „Um okkur“, segir hún. „Við vorarn í hestvagni" ... Og þannig heidiur myndin á- firam, — stöðugt skiptast á raunverulegt líf og ímyndun, og þessar breytinigar fiana svo mjútólega firam að það verður smám saimam émögulegt að segja hvort er hvort. Þiað er t.d. augljóst að Sóverine hverf- ur ekki raunverulega undir borð með himum frjéMynda vini edginmannsins og brotinni vínfiiösikiu. En hvað um atriðið í likkisitunni í höll gredifians? (framlleiðendur klipptu eitthvað af athæfi greifans undir Ifik- kdstumii. áður en myndin var send í censor de Gaulles). Og hvað með lok myndarinnar; veröur edginmaðurinn hílindur, mállaus og lamaður alla ævi, eða er þetta aðedns ein aif í- myndunum Séverine? Mikið hafur verið ritað um ýmis aitriði myndarinnar ogþó eintoum um lok hennar og sýn- ist sátt hverjum. En það er einmitt edns og Bumuefl ætilaði að hafa það; „Hverjum ogein- um er frjálst dö túlka myndina á sinn máta og mynda séreig- in sikoðanir um það sem fyrir aiugum ber“. Og í rauninni er ómögulegt og alveg ónauðsyn- legt að átoveða hvort Bclle de Jour skipti í lokin firó tmynd yfir í raunvenuleika eða öflugt. í stað hinnarhörkuflegu svart- hvítu myndatötou sem hefiur verið einráðandi hjá Buniuel (undantekning: Róbinison Krúsó) notar hann hér liti. Og hvflík titadyrð. Hver einasita mynd er hrednasta gersemi og á það jafnt við um atriði úti sem inni- aitriðin. — Umihverifii 'persón- anna er alltaf fallegt, eikfci sízt í gleðihúsinu, þar sem hver hlutur er sýniléga vaiinn af mikilli nákvæmni. Catherme Deneuve er óað- finnanlleg í hluitverki Séverine og litimdr eiga einltoar vel við hina köldu amdflitstfegurð henn- ar. Gemevieve Page er frábær í hlutverid gleðdhússeá gandans og viðslkiptavinir hússims eru hver öðrum skemmtilegri, en Pierre Clementi í hluitverki gangsters- ins er þó þeirra fremstur. Beflle de Jour hflaut gufllverð- launin í Fenieyjum 1967. Fróðlegt er að rifja upp göm- ul ummaefli Burauels þegar mað- ur hetfur séð þessa nýjustu mynd haras. Þau eru grednilega enn í fuílllu gildi og varpa Ijósi á ým- islegt í sambandi við Bellede Jour. í fyrirlestri höMnum f Mexí- kó 1953 lýsiti Burauiefl trú sinni á gífuriegum möguflei'toum tovik- myndarinnar, étatomöricuðum á- hrifum og yfirburðum heranar ytfir önraur tjáraingarflorm. En um leið tafldi hann tovitomynd- ina minnst nýbta allra list- forma með sínum eiflífu stoáld- sagnalíkiragium og hinni hetfð- bundrau aðtferð við að segja sögu. Það er fyrst og fremst hið dularfulla, sem vantar í flestar kvikmyndir. háð dularfulla sem bann kallar „kvikmynd- anna ljóðrænu" Kvikmyndin er stórkostlegt og hættuiegt vopn í höndium hugmyndarfks manns. Það er bezta tæki sem thl er til að sýraa heian draum- anna, tilfinndnganna og eðflis- ávísunarinnar. Kvikmyndin er í eðli sínu etftirlíkirag drauims- ins. — Það má segja að kvik- mynd hafi verið fiundin upp tfl þess að unnt væri að lýsa þvi Fratmlhiald á 9. siðu. — Nótt, tunglið veður í sflcýj- um; maður sitendur á hússvöl- um og hvetur ratohníf. Dötokt ský liður fyrir tungllið þegar maðuri'nn Mtur til hdmins. Stúltouandlit mieð galopin auigu, ratohnífurinn nálgast annað augað, skýið dregur frá tungfl- inu,. hraífurinn sker aiugað, inn- volsið vefllur út. — Þannighefst Andalúsíuhundurinn (1928), ein frægasta suirreaiMslka kvitomynd aflflra tíma. Hötfundamir, Spán- verjamir Luis Bunuefl og Salv- ador Dali voru Mtt þeiktotir þeg- ar þeir gerðu þessa kvikmynd, sem -vaitoti óhemju hrifndnigu surrealistanna en um leið hneykslan alls þorra fólks. — Myndin er 21 mdnútna langur „dnaumur", þ.e. röð ótengdra atburða, sefn eru í senn óihugn- anlegir og flurðúlegir, eins kon- ar martröð. Þegar næsta mynd þeirra félaga L‘Age d‘Or (Gull- öldin var frumsýnd 1930) kom til blóðugra átaflca í kvikmynda- húsinu. LögregLan tovað upp þann úrsfcurð, að surreaflistaim- ir væru enn hættulegri en flas- istamir og banraaði myndina. Hún hetfur þótt svo svæisin að það er ekfci fyrr en á allra síð- ustu árum að leyfðar hafaver- ið átoatflega taikmarkaðar sýn- in.gar á myndinni. Þriðja mynd Bunuels, Las Hurdcs eða Tierra sin Pán (Brauðlaust land, (1937) er miskiunnarlaus heimildar- kvikmynd um eymd og hung- ursneyð í héraðinu Las Hurdes á Spáni (sýnd í M.R. 1965). „Mynd sem ég gerði, af því að óg leit málið surreallískum aug- um og hafði áihuga á vanda- málium þessa fóflfcs“. Hún var samsturadis bönnuð í hieimalandi sínu. 1 seinni stríðsflokin varBun- uefl lítið miedra en naifin í kvik- myndahandbólkum, kvitomynda- höíundur, sem elktoi haíðá látið í sér heyra í heiilan áratug, atf- toomaradi hins fjarlæga surreall- isma. útlægur frá föðurlandi sínu, hafði fengizt við ýmis minni hátitar kvikmyndasitörf í ■HoTlywood og New York. En árið 1951 var sem sprengja hetfði fallið á kvikmyndahátíð- innd í Canmes, þegar myradhans Los Olvidados, (Glötuð æska 1950) var sýnd þar, og hlaut hann leikstjóraverðttaunin, Á áruraum 1946-57 gerði Burauel 16 myndiir í Mexíkó, Los Olvdd- ados er ein þeirra merkustu. Myndin gerist í flátætoráhverfi MexiTkó (City. f henni lýsir Bun- uel kjörum fióflksins sem þar býr og segir söigu noktourra ungflinga og þó edntoum tveggja dreragja, hvemdg annar þedrra smám samian sipdlllir hinum og eyðilegigur hann ag tortímdstað lokum sjáiflur. Burauefl lýsir hér óbærilegu ástandi, haldið er f vonina um endurbætur en henni síðan kastað burt og í lokin er ástandið jaflnvel verra en áður.' Þrátt fyrir raunsæjan efndsþráð teflcur Bunuel efinið surreaflísflcum tökum og teikst meistarailiaga að flLéíta þetta sarnan í magnað listaverfk. Mexfkó-myndir Bunuefls voru flestar takmarkaðar og að- þrengdar atf verzfluraarsjónar- miðum framleiðanda og voru gerðar í miklum flýti („fram- leiðendur láta sér nægja að fleygja fyrir sflceipraumar því fóðri sem þær heimta"), Þrátt fyrir aflit óifireflsið sieigist Bunu- efl afldrei hatfa gert kviikmynd sem var honum þvert um geð. „Ég hef afldired seflt mdg“. Kvik- myndin um Róbinson Krúsó (1953) (sýrad í Tripolíbíód og M.R.) er ein hraðmynda Bun- uels frá Mexllcó. Þótti mörgum sem hún væri Mtið annað en hrein verzlunarvara. Burauel var spurður hvort bann óliti haraa mikilvsega kvikmynd: „Ég var beðinn að gera þessa mynd. eins og hinar. Mér lfkaði sflóáM- sagan eikki, en ég kunni vefl við persónuna. Ég féllst á þeitta, þar sem mér fdnnst eitithvað hreint við hana. Það er ein- fialdflega maðurinn giegn nátt- úruöflunum, engin væimni, eng- in ámerfrileg ástaratriði, etokert gflinigur, eraginn flókinn söglu- þráður. Þama er maður sem finnur að hann er á valdd' nátt- úruafflanna og verður að bjarga sér. Þótt nokkrir surreálískir kadJlar hafli verið tolipptir burt hetfur þó eitthvað af erfiði mínu orðið eftir. Ég lagði mig alllan fram við gerð myndariranar Fyrst og frernst vildd ég lýsa einmanaleitoaraum, ótta manns- ins sem gripur hann, er hann stendur einn, án nokkurs miaran- legs samneytis, án félagsskap- ar vinar eða konu. Þrátt fýrir kilippingamar hefld ég að sam- barad Róbinsons og Frjádagssé siaamilega ljóst: það er sam- bairad hinns engilsaxnieska, sem heifiur aflila ytfirburði og hdns þel- dötoka toyns, sem er verr gert tíl aflflra hluita. Þ.e.a.s. í fyrstu er Róbinson toirtrygginn, upp- flullur atf yfirburðum sínum, en að flolkium binda þedr með sér háfleitt iraanralegt bræðralag. — Þeir fdnraa sjáflía sig, stoltir eins og hverjir aðrir. Ég vona, að finraa megd þennan ásetning, þetta mairitomið í myndinni. Árið 1959 gedr Buniuiefl. fyrstu myrad sína í 30 ár þar sem haran var ekild ríglbundinn ann- arra sjónarmiðum heldur al- frjáils gerða sinraa og árangur- inn varð etftir þvi. Kvitomynd- in Nazarin (sýnd í Bæjarbíói) er að ndkflcm leytí byggð á nitjándu-ailidar slkálldsögu Spén- verjans Perez Galdos. Hún fjalflar um prestinn Nazarin sem býr í flátækrahverfi og Hfir í eirau og öflflu eins og Kristur á að hafia gert og pré- diikar fyrir öðrum slíkt Mflerni. Haran er hástemmdur í trúar- hugsjón sinni og fylgir dærni Krists þóltt það geti eiklki á þeim tíma komið neinu til leiðar, heMur verðd aðeins sköplegiur sjénfletkur. Mistök hans eru, að hann reynir að lifia bófcsbaf- lega eftir kenningum Kristseða eins og Bunueil sagði í þessu sambandd: „Maður getur verið sæmdlega toristiran, en sá sem er algjörlega hrednn og saranur, hinn saklausi, er dæmdur til að bíða ósigur, hann ert fiyrir- fram sdgraiður.“ Vegna þassarar bóttcstatfstrúar er Nazarin mis- sflcillinn og honuim hafnað atf öll- umi, haran verður utangarðs- maður frá kirkju sinni ogfóllci. Haran er hrakinn út í auðnina atf hópi fcvenna sem eru efldki „hredntrúaiðar“, og endar hlefldkj- aður milli tveggja þjótfa. Fram til 1960 var Bumuel út- lagi og í rauninni ókuranur með- al almennings á Spáni. En. þetta ár fékk hann óvænt boð frá stjómvöldum um að toomia og gera kvikmymd í hedmailandi sínu. Hann tók þessu boði. Á- stæðumar voru margvíslegar: löngunin að sjá Spán aftur etft- ir svo laraga fjarveru og hitta þar ættíngja, að lóta reyna á hvort hægt væri að starfa und- ir vefldi Franoos, ef til villhetf- LOS OLVEDADOS (Glötuð æska), Bunuel 1950.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.