Þjóðviljinn - 25.06.1969, Blaðsíða 4

4 SÍÖA — ÞJÖ©mJfESnN — Miðviíkiudiagur 25. jlúní 1969-
— málgagn sósíalisma, verkalýðshreyfingar og þjóðfrelsis —
Otgefandi:
Ritstjórar: .
iteflöri:
Útgáfufólag Þjóðviljans.
Ivar H. Jónsson (áb.j, Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Sigurður V. Friðþjófsson.
Olafur Jónsson.
Eiður Bergmann.
Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19. Siml 17500
(5 línur). — Askriftarverð kr. 150,00 á mánuðl. — Lausasöluverð kr. 10,00.
Fréttari
Auglýslngastj
Framkv.stjórl:
Samvinnuhreyfing
gamvinnuhreyfingin á íslandi á sér rætur á svip-
uðum slóðum í þjóðlífinu og verkalýðssamtök-
in. Skilningur þjóðarinnar á nauðsyn félagssam-
taka til þess að knýja fram mátstað sinn var sá
jarðvegur sem þessar rætur spruttu úr. Hins vegar
getur það gerzt — og hefur gerzt hér — að slík
samtök leiðist á villigötur. Þau láti stjómast af
forustuliði, sem ekki er í áámbandi við umbjóð-
endur sína. En ef svo fer missa þau gildi sitt og fé-
lagsmenn þeirra verða að taka í taumana. Hvorki
verkalýðshreyfing né samvinnuhreyfing rísa und-
ir nafni ef þær gerast þannig sviksamlegar við
málstað þann, sem launafólki er’ helgur. Verkalýðs-
hreyfingin á íslandi hefur yfirleitt barizt af mik-
illi hörku við andsnúið ríkisvald, stundum tekizt
vel stundum miður. En eðli verkalýðssam'takanna
sjálft tryggir stöðu þeirra gagnvart andstæðum
þjóðfélagsÖflum miklu fremur en samvinnusam-
takanna. Það er því enn líklegra að samvinnusam-
tökin, eins og þau eru hér á landi, láti leiðast af-
vega og skipi sér gegn verkalýðshreyfingunni; þrátt
fyrir ótvíræðan sameiginlegan grundvöll þessara
sam’taka.
J^amvinnusamtökin hérlendis eiga upphaf sitt áð
rekja til gömlu verzlunar- og kauþfélaganna.
Þau voru til þess stofnuð að rétta hlut almúga-
fólks gagnvart ágengu kaupmannavaldi og þau
urðu smám saman áhrifamikill aðili í þjóðfélg-
inu. Hins vegar hefur áhrifum samvinnusamtak-
anna ekki verið beitt í þágu launafólks á síðustu
árum nema að mjög takmörkuðu leyti. Þar kem-
ur einkum þrennt til. í fyrsta lagi hafa flokkshags-
munir Framsóknarflokksins oft ráðið meiru en
hagsmunir almennings í samvinnuhreyfingunni. í
öðni lagi hafa forustuimenn samvinnuhreyfingar-
innar æ meira hneigzt til þess að líta á Samband-
ið sem fyrirtæki og aðeins hugað að rekstrarleg-
um hagsmunum þess jafnvel á kostnað almenn-
ings. Dæmi um þetta er þegar Sambánd íslenzkra
samvinnufélaga býr til atvinnurekendafélag til þess
að standa með afturhaldinu í Vinnuveitendasam-
bandinu í kjaradeilum. Og þriðja ástæðan til þess
hvemig komið er samvinnuhreyfingunni er sú, að
hún er ekki nægilega lýðræðislega uppbyggð.
Hverju ræður einn bóndi í afskekktri sveit uim
þær ákvarðanir sem teknar eru. í æðstu stofnun-
um sambandsins og hvaða möguleika hefur hann
til þess að hafa áhrif á þær?
Jjh íslenzk samvinnuhreyfing fær útrýmt þessum
göllum á starfsemi sinni er mikið fengið: Ef
hagsmunir og viðhorf fólksins í samtökunum fá að
ráða úrslitum um stefnu og starf fremur en þröng-
ir flokkshagsmunir Fraimsóknarflokksins og at-
vinnurekendasjónarmið, ef fólkið sjálft innaji
þessara samtaka fær raunverulegan íhlutunarrétt
um stjóm þeirra verður íslenzk samvinnuhreyfing
meira en nafnið tómt. Afstaða KRON. í kjaradeil-
unum síðastliðinn vetur getur vísað öðrum sam-
vinnufélögum rétta leið. — sv.
I
í leiknum birtist styrkur
og veikleiki landsliðsins

Vatfalaust hefur nokkur eft-
irvasnting rífct meðal knatt-
spymuunnenda hér, hver yrðu
úrsilit ledks íslands við Bertm-
uda, sem fram. fór í annað
sinn á Laugardalsvellinum ó
mánudagskvöld. Allar götur
síðan þessir aðilar áttust við
síðast á þesisum stað 1964, hef-
ur Islandi effcki tekizt aðsigra
í landsleiífc í knattspymu. Það
var þwí kœrfcomið augnaiblliik
að sjá Islendimiga sigra að
þessu sinni, og hvað snertir
þau marktækifæri sem þeir
höfðu verður að teija úrslitin
sanngjöm.
Mörfdn eru það sem gerir
út uim einn knattspyrmiieik og
það sem fólkið bíður ailtatf
eftir að sjá, og 1 þessum leik
voru þessi þrjú mörk sérlega
skemimtileiga skoruð, og þá sér-
staklega mark Matthíasar Hall-
grímssonar, sem gaf Islandi
sigur að þessu sinni. Það
sem áhorfendur að þessum
leik munu ef til vini muna
lengst, er þetta mark Matthí-
asar, og hvamig hamn undir-
bjó það, og þaimaest mark
Bllerts Schram, sem hann
skallaði svo snilldarlega í
markið. Mark Benmudamanna
var einnig snoturlega gert og
algjöriega óvænt, og vonlaust
fyrir Sigurð.
Annað í þessuim landsleik
er ekki sérfega eftirminnilegt,
nema þá sigurinn. Ég hafði
satt að segja búizt við að sjá
: atf hálfu fslendmga meiri
knattspymu en naunin varð,
og var þar margt sem á bjót-
aði. Undarieg var árátta
þeirra í samvinnu við vindinn,
sem þeir höfðui mieð sér. Bfcki
svo að skilja að slfkt væri o-
hugsandii í vissum tilvikum,
en það var eins og það væri
föst fyrirskipun að spymasem
allra lengst undan vindinurm
eitthvað í áttina að marki
Bermúda, og svo átti sprett-
urinn að hefjast upp á lítf og
dauða. Og þetta hélst ailan
hálfieiíkinn þrátt fyrir það að
eikkert væri uipp úr því að
hatfa nema Máup og aftur
hHaup. Það slfcal elklki af þeim
dregið að þeir gerðu sittbezta
á þessum hlatipum og drógu
hvergi atf sér, en knattspyma
er mgira en sprettihlaup. Um
það fengu þeir þó edtt dæmi
í þessum hálfleik, og var það
saimleikur liðsins sem undir-
bjó áhiaupið þegar Eyleifur
kornst innfyrir alla, en var
óheppinn og sikaut. fraimhjá,
en það var eins og þetta hieifði
komið svona óvart, þeir hefðu
gieymt löngu og háu senddng-
unum. Þessd löngu spörk eru
líka viðsjárverð fyrir þá sök,-
að framherjar okkar eru ekki
það leiknir að þeir ráði við
slik flluigskeyti. Svona Mikað-
ferð verður lóka tilviljunar-
kennd, eins og fram kom mjög
áberandi í þessum fyrri hálf-
leik. Tækifæri sköpuðust, en
óvænt og illa undirbúin, og
notuðust ekki. Það er gredni-
legt að liðið vantar mjöghinn
rétta síkilning á snöiggum ng
óvæntum staðsetningum leik-
mianna, til þess að fá atf stað
lcdkandi samleik frá roanni
til manns, að menn bafi ýflr-
sýn yfír teikstöðuna á vellin-
um, þótt þfjr séu að starfa að
knettinuim. y
Hins vegar er það áberandi
að í liðinu er viss kraftur og
í flestum þeirra baráttuvilji
til að gera eitthvað, og að
það hefur úthaild, — og má
segja að það sé góð byrjun,
og að þessu leyti hefur veírar-
. æfingin haiFt sín miklu áhrif
til góðs. Ég er þvf þeirrar
skoðunar, að ef haldið verður
áfram á sömu braut næsta
vetur og haldið vel í horfinu
með þjálfunina, en sjálfur
leikurinn tekdnn sérStaklega
fyrir, að þá fyrir næsta sum-
air komi fram árangurinn af
þessum áigætu aögeröum.
Þetta gengur lika hdldur
hægar fyrir þá sök -að knatt-
spymumenn ckfcar, flestir
hverjir, hafa ekki hatft þá
grunnlþjálfun sem þeim var
nauðsynleg, og þessvegna var
allt svo óöruggt með útkomu
ledkjanna í fyrstu deild mörg
undanfarin ár.
Bg minntist á hreyíanleika
lei'kmanna og í þessum leik
kom það fram hverja þýð-
ingu það hefur. Nofckru fyrir
leiksiok er gripið til þessráðs
að setja Hermann Gunnars-
son útaf, og Bjöm Lánusson
settur inná í staðinn. Af ein-
hverjum ástæðuim er Hermann
alltaf tregur titt. að skipta um
stöður, fara út til hliðanna, en
það gerði Bjöm, og það ger-
breytti leiknum. Að vísubætt-
ist það við að Hreinn EMiða-
son var líka settur út og inn
kom maður sem skynjaðd hvað
það er að leika sem útherji.
Hreinn gleymdi sér og þótti
vörn Bermúda með nær stöð-
ugri dvöl sinni fyrir framan
markið. Að vísu hefði mátt
segja að einhver hefði átt að
taka stöðu Hreins, en þá hefði
hann orðið að halda þar til.
Þetta sannair óumdeilanlega
að spretthiaup eru ekki ein-
h'lít, það þartf að hugsa leik-
inn, en það vanitar mjög enn-
þá, og hlýtur að verða næsta
verkefni knattspyrnumanna
okkar ásamt því að ráða bet-
ur við knöttinn.
Einhvem veginn hleí ég það
á tilfinningunni að Bermúda-
menn fcunni meira fyrir. sér
í listum knattspymupnar, en
fram kom í leiknum, en ó-
kafi og dugnaður okfcar manna
sá fyrir því að þeir næðu
ekki samain og tættu í sund-
ur samlgik þeirra með því
að gefa þeim engan frið. Er
það útaf fyrir sig ágæfct, og
þar nýtur sín þjáifun, en sivo
komum við að þwí aítur að
það þarf meira til, til þess að
sýna knattspymu sem er
gaman að hortfia á, og er já-
tovæð og líkleg til að gefa
mörk, með skipulögðum leik.
Vafalaust er þetta Berrn-
úda-lið betra en það semkora
hdmgað fyrir 5 árum, þedr ráða
ytfir miedri leikni, eru ffljótari
og líkamlega stepkir einstak-
lingar, og sýndu1 ofitar en ts-
lendingarnir snotrar tiHraunir
til samleiks. Sikotin voru
þeirra veika hlið, og eins og
þeim tækist illa að ná saman’
þegar upp að markinu kom.
Þegar alllt kemur til aills
getum við verið ánægðir með.
sigurinn, og þann árangur
sem náðst hefur, þótt hann
sé nokikuð tatomarkaður, og
mdðist við tiltekna þætti
kmattspymunnar. Það skal
endurtekið að þvi aðeinskem-
ur þessd árangur sem náðst
hefur, að haldi, að haldið
verði áfram á þeirri braut,
sem lögð hetfur vierið. Það
þarf etf til vill nokkurt átak
til þess að halda svo geyst
áfram, en það horgar sig fyrír
alla aðila, etf við ætilum aö ná
lengra í knattspýmunni, en
undanfarið hefur tiekist. Og
því mega knattspymumenn
okfcar aldrei gleyma, að ór-
angur næst ekki nema með
vinnu og aftur vinnu, og allt
að því striti a.m.k. meðköÐ-
um. , , ,
Landslið okkar hefur stór
verkefni fraimundan, og því
er þessi ledkur k^efkcmið
tækifæri til að leggja niður
fyrir sér, hvað hefiur tekizt
vel og hvað miður, og byggja
framtíðaráætlanir á því. Leik-
urinn dró eftirmdnnilega fram
það sterka og það veika j
knattspymunni hér í dag.
— Frímann.
MINNINGARORÐ
Kristján Jóhann Kristjánsson
Kristján Jöharm Kristjánsson,
forstjóri Kassagerðar Reykja-
víkur, andaðist í Bandaríkjun-
um 17. júní sl. á heimili dóttur
sinnar. Hér verður æfct hans
ekki rakin, enda verður það
vafalaust gert af mér fróðari
mönnum.
Ég gat þess í grein fyrir ekki
alllöngu að Kristján Jóhann
hefði verið einn af helztu for-
----------------------------------<•>
Fylgirít Hús-
freyjunnar
„Sagan um hústo tvö“ netfnist
fylgirit Hústfreyjunnar, tímarits
Kvenfélagasamibands Islands. —
Getfur sambandið þetta út ísam-
vinnu við Bíkisútgáfu námsbóka.
„Sagan uim húsin tvö“ er lít-
il barmasaga' etftir norska konu,
Alioe Middelfart að nafni, og
gerði hún einnig skemmtilegar
teikningar sem prýða ritið. Svaía
Þorleifsdóttir skölastjóri og rit-
stjóri Húsfreyjunnar þýddi sög-
una, en hún fjallar um íbúa 2ja
húsa, matarræði þeirra og liflnað-
arhætti. Vonast útgetfendur til
þess að íslenzk böm haíi gaman
af sögunni og að' hún getfi for-
eldrum taskifæri til að ræðaholi-
ar matarvenjur og um tann-
vemd við böm sín.
kólfum í íslenzkum iðnaði.
Hann hatfði forgöngu um stofn-
un einnar þeirrar iðngreinar á
Islandi sem bezt hefur staðið
sig í samkeppni við iðnað stór-
þjóðanna og átti auk þess þátt
í stofwim margra annarra fyr-
irtækja- Enginn mun efast um
að atorka hans og framsýni
mun miklu hafa ráðið um vel-
gengni þeirra fyrirtækja sem
hann átti aðild að. Hann var
dæmigerður fulltrúi þeirrar
kynslóðar sem gjarnan er tengd
við aldamótin, átti bjargfasta
trú á íslenzkt framtak og sýndi
hana í verki.
Ég fylgdist mætavel með
gengi fyrirfcækis hans og sá
berlega hve fljótur hann var
að taka upp állar nýjungar sem
harrn hafði spumir af og spar-
aði þá hvorki fé né erfiði.
Árangurinn varð þá líka sá að
afurðir fyrirtækis hans eru
eftirsóttar í mörgum löndum.
Kristján Jöhann1 var á önd-
verðum meiði við þær stjóm-
málaskoðanir sem ég aðhyllist,
en það varpaði engum sfcugga
á vináttu okkar. Við höfðum
kynnzt fyrir íæpum aldarfjórð-
ungi þegar íslenzkur iðnaður
átti mjög undir högg að sœkja,
jafnvel meira en nú, og var'á
algeru byrjunarstigi. Þau kynni
mín gáfu mér tækifæri til að
fylgjast með þróum íslenzfcs iðn-
aðair eins og hánn gfirizt beztur
og fyrir það er ég honum þaikfc-
látur-
Ég hygg að þegar að þvi kem-
ur að atvinnusaga Islands á
tutfcugustu öld verður skráð
mun hlutur Kristjáns Jóhanns
verða mikill. Með hagsýni sinni
og stjórnsemi sýndi hann fram
á að íslenzkur iðnaður getur
staðið iðnaði annarra þjóða
fyllilega á sporði. Það er hollt
að minnast starfs hans og sam-
verkamanna hans, ekki hvað
sízt nú, þegar sú kenning þykir
góð að Islandingar eigi að sækja
alla sína vizku til annarra.
Þetta áttu aðeins að vera örfá
kveðjuorð til látins vinar og
um leið votta ég eiginkonu hans
og bomum hluttekningu rm'na.
Haukur Helgason.
Kristján Jóh. Kristj ánsson
var fæddur á Kaldárbakka í
IColbeinsstaðahreppi í Hnappa-
dalssýslu, 29- ofctóber 1893. For-
eldrar hans voru þau Kristján
Benjaminsson bóndi á Kaldár-
bafcka og Jóhanna Guðríður
Bjömsdóttir kona hans. Krist-
ján ólst upp hjá afa sínum,
Bimi Gottskálkssynl bónda á
Stóra-Hrauni og Helgu Jó-
hannsdóttir konu hans. Hann
lærði trésmíði hjá Helga Þor-
steinssyni í Borgamesi og tók
sveinspróf í iðninni 1917. Leyfi
bæjarstjómar Reykjavifcur til
að standa fyrir húsasmíði tfékk
hann 1921 og naas'ta áratuginn
vann hann á þeim vettvangi.
Árið 1932 stofnaði hann með
öðrum Kassagerð Reykjavíkur
og veitti fyrirtækinu forstöðu
til æviloka, fyrst ásamfc með-
eiganda sínum til 1958 og síðan
með Agnari syni sínum. 1 stjórn
Félags ísl. iðnrekenda var hann
frá 1943 til 1956 og formaður
félagsins lengst af á því tíma-
bili- I bankaráði Iðnaðarbanka
Islands h.f. var hann frá stofn-
un bankans 1952 til 1962, for-
maður bankaráðs 1957—1962. 1
stjóm Iðnlánasjóðs var Kristján
Jóhann 1945—54, í stjórn
Vinnuveitendasambandsins frá
1947, í stjórn Verzlunarráðs Is-
lands um árabil. Hann var cinn
af stofnendum Loftleiða 1944
og stjómarformaður félagsins til
1953.