Þjóðviljinn - 10.08.1969, Side 6

g SÍÐA — — Stmrmú&gmr M iágíást 1909.
STJORNAR SVO
MANNESKJAN
LÍKA VEÐURFARINU?
Klúbbfélagar í unghcrjahöllinni í Moskvu klæddir geiniferðabúningum-
Hœgf aS koma! veg fyrir haglél, úrhellisrignlngu
og óbœrilega þurrka meS aSsfoS geimvisindanna?
Amiiarsvegar ótakmarkaður
himingeimurinn, hinsvegar
íólkið á jörðinni. Hversvegna
er bann því nauðsynlegur,
hvað getuæ hann gefið þvi?
Það kemur í ljós. að hanm er
nauðsynlegt og eðlilegt þróun-
arstig í heimsmienndngunni.
nýtt landnám henniar.
Geim-tækni er kjami nú-'
tímavisinda og iðnfræði. Allar
framfarir hugsunar og athafna
mannsins speglast í henni. Sú
þekking, san safnairt hefur
saman á þessu sviði. hvetur
stö-ðugt til frekari þróunar,
rannsókna. ■ ,
Geimbúskapur
„Geimbúskapur“ felur í sér
ýmiskonar tækni. Fyrst og
fremst er bar um ' að ræða
sjálfvirknd á siviði flugtækni.
Xnn-an skamms verða teknar í
notkun geimstöðvar. sem mimu
vega tugi. tonna. síðan hundr-
uð og þúsund tonna, Sérstak-
lega útbúin öryggiskerfi-munu
annast flutning á farmi og á-
höfnum slíkra stöðva. Þessi
kerfj saman'standa af geimskip-
um. sem flytja áhöfnina til
stöðvann.a og aftur til jarðar.
Tankskip munu sjá stöðvunum
fyrir fljótandi brennsluefni. en
önnur flutningaskin (hér er að
sjálfsögðu átt við geimskip)
munu annast ílutning annarra
efna. Smíðuð verða viðgerðar-
skip og björgunarskip. sem
geta veitt áhöfninni hjálp í
neyðartilfeHuni. f framtiðinni
verða þessi hjálpairskip sér-
hæfð mifclu meir en við nú
getum gert ráð fvrir. í enn
fjarlaegari framtið verður htuti
þjónustutapkninnar fluttur út i
geiminn. bar verður komið fyr-
ir aðalstöðvum. sem geyma
munu birgðir ýmissa nauð-
synja, og sem einnig verða
heimahafnir viðgerðarskipa.
biörauniairskijha og annarra
slíkra.
Hinn jarðneski hluti „geim-
búskaparins“ er einnig stór-
kostlegur: myndarlegar bygig-
ingar geimflugvallarins með
deildum hans, þar sem svo-
kallaðar ,.geimlestir“ eru próf-
aðar. eldsneytisgeymslum og
fyllingarkerfum. starttækjum,
stjómunar- og mælitækjum.
Geimskipið
Geimskip búa yfir merkileg-
um eiginleikum. sem ráða úr-
slitum um út.breidda notkun
þeirra. Fyrsst og frremst gefa
þau möguleika á að rannsaka
.iörðina. Hinn stóri radíus. sem
þau n,á yfir. leyfir að þau séu
notuð sem vitar. sem tengja
saman fjarlægar jarðstöðvar
(fjarskipti). Auk þess eet.um
við rannsakað iörð okkar utan
úr geimnum Með aðstoð spút-
nika er hægt að ranmsaka
skýjafar. hitajafnvæ‘gi and-
rúmsloftsins. breytingar á is-
myndun á höfum. hreyfingar
hafíss og jafnvel fiskavöður.
Mjög góður kostur geimskip-
anna er hraði þeirra. Þar við
bætist spamaður við notkun
þeirra og reglulegar ferðir.
Eiginleikar sjálfs geimsins
hafa líka þýðingarmiklu Mut-
verki að gegna. Tómarúmið og
þyngdarleysá opna möguleika
á smíði geimstöðva, sem verða
einskonar verksmiðjur, þar sem
framleidd verða ýmis efni og
einnig rnunu þar fara fram
sérstakar tæknilegar tilraunir.
Mögúiegt er að þar verði
bræddir málm-ar og ræktaðir
k.ristallar með sérstökum eig-
inleikum, ennfremur framleidd
„hálftransistorisk element" og
fleira. Hreinleiki geimsins. þar
sem rykský eru ekkj fyrir
hendd, veitir góð skilyrði til
optískra athugana.
í geimnum eru ekki trnflan-
ir af völdum rafmagns í and-
rúmsloftinu (þrumuveðra ,o.s.
frv.), einnig er hann laus við
spegiláhrif loftsins á mikinn
hluta útvarpsbylgj a — alit
þetta opniar nyja möguleika
fyrir „radioastronomiu“, vís-
indagrein sem fjallar um af-
hugun á geimnum með aðstoð
útvarps.
Þannig hafa geimferðir stór-
aukið þróuniarmöguleika á
ýmsum sviðum miannlegra at-
hafna. Einkum á þetta við um
„communieation", sem nefna
má taugakerfi mannkyns. Hin-
ar miklu fjarlægðir, sem fjar-
skiptin spanna, hraði þeirra
og öryggi, gera þau að einum
fullkomnustu tæknilegum með-
ulum í samskiptum miann-a.
Þau þýða ekki eíngöngu meiri
og bejxl upplýsingaþjónusitu,
heldur auka t>au einingu
manna.
Þannig baifa spútnikinn
„Molnj;a“ (Elding) og jarð-
stöðvakerfið „Orbita“ tengt
sjónvarpsáhorfendur, sem búa'
á hinum fjarlægustu sitöðum
Sovétríkjannia, I eina stóra
sjónvarpsheild. Með aðsitoð
geimvísinda geta allar sovét-
þjóðimar horft á sömiu sjón-
varpsdagskrá á sam-a tíma.
Veðurfræði
Ekki verður ofmetið hlut-
verk veðurfræði í daglegu lífi
okkar og starfi. Það sem ger-
ist i Ijósvakanum hefur á-hrif
á allt gufuhvolfið. Athugun á
og eftirlit m.eð fyrirbærum
einisog fellibyljum, stormum,
hvirfilbyl.jum og taifun-vind-
um eru nú þegar eðlilegir
þættir í veðurfræði. Innan
skamrns verður hægt að segja
veðurspár mánuði og ár firam
í tímamn. í framtíðinni mun
maðurinn geta stjómað veður-
fairi og jafnvel loftsiaigi. Þar
munu svokallaðir veðurspútn-
ikar hafa úrslitaþýðingu. Hægt
verður að koma í veg fyrir
haglél og úrhellisrigningu, og
einnig verður mögulegt að
koma af stað úrkomu, ef
þurrkar herja á. Ef til vill
verða spútnikamir notaðir ein-
göngu sem móttökutæki fyrir
upplýsingar um aðgerðir sem
framkvæmdar verða á jörðu
mðri. En þeð er einnig mögu-
legt, að þessar aðgerðir verði
framkvæmdar úti í geimnum.
Þetta getur orðið svo áhrifa-
mikið, að stjóm á veðri verði
álíka hversdagslegt fyrirbæri
og eftirlit með vatnsbólum og
niotkun rafmaigns er nú.
Haffræði
Utan úr geimnum er hægt
að skipuieggja rannsóknír á
hafstrajumum, líffræði bafsins,
seltu, hitastigi og öðrum ed-g-
inleikum hafsins, þessarar 6-
þrjótandi auðlindiar plánetu
okkar.
Þá mun hafið birtast okkur
í öllum sínum tíguledka, með
öllxrm sín.um flóknu og fjöl-
breyttu eiginleikum. Með að-
stoð infrarauðra tækja verður
hægt að greina mörk hinna
ýmsu straum-a og hitastig
vatnsyfirborðsáns. litljósmynd-
ir sýna samastað svifplantna,
og þar af leiðandi einnig mö-gu-
legan sam-astað fisks o.s.frv.
Jarðfræði
Rannsóknartæki spútnika
geta veitt upplýsingar um
jarðlög og annað er viðkemur
jarðfræði. Þannig gefst mögu-
leiki á að ákvarða jarðfræði-
lega samsetndnigu hnattarins,
rannsaka myndun hans og jarð-
fræðisögu, og einnig að á-
kvarða nákvæmlega hvár í
jörðu eru fólgnir dýrir málm-
a-r. Með aðstoð spútnika ,er t.d.
hægt að finn-a olíulindir.
Með landmælingum utan úr
geimnum má fá fram nákvæma
lögun jarðar og skiptin-gu henn-
ar í hálendí og Xáglendd. Því
nákvæmari sem mælingarnar
verða, því betri skilyrði verða
til að rannsaka breyíingar
meginlanda og eyja, lækkun
og hækkun yfirborðs j.arðaæ og
yfirleitt „öndun“ jarðar.
Skógaireldar eru óhj ákvæmd-
leg afleiðin.g þrumuveðra. Auð-
velt er, með aðstoð optískra
og hdtanæmra tækja, að upp-
götva reyk og hita eldanna ut-
an úr geimnum. Spútnikar gera
Q Geimvísindi
hafa márgvísleg á-
hrif á „gamlar"
vísindagreinar
til að mynda veð-
urfræði,
jarðfræði, haffræði
og svo mætti
lengi telja.
í meðfylgjandi
grein er meðal
annars fjallað um
þau áhrif,
sem geimvísindin
kunna að hafa og
þýðingu geim-
rannsókna.
mögulegt að finn.a „sjúkdóm“
skógarins og gera ráðstafanir
í tíma.
Nákvæmari tækni
Aðeins 12 ár eru liðin sáðan
geimdðnaður komst á laiggirn-
ar. Geirobúskapur okkar er því
mjög ungur að árum. En bylt-
inigarkennd áhrif hans á hin-
um ýmsu sviðum framleiðsl-
unnar aukaist með hverjum
deginum sem líðxxr. Á nokkr-
um áratugum í viðbót mun
verða gjörbreyting á mörgum
sviðiim mannlegrar atbafnar.
Samgöngiitæ'ki á sjó og í
lofti munu verða öruggairi og
þægilegri undir geimeftirliti og
með '. fjarskiptasamböndum.
Stjóirn þeirra verður „global“
og tímiasikrámar verða eins ná-
kvæmar og hjá j^gBjprautiai:--
lestum núna.
Landbúnaðarframléiðslu er
einnig hægt að . sþipuleggj.a;
utan úr geimnum. Hinár ná-
kvæmu veðurspár lan-gt fram í
tímann gera þar mikið gagn,
og^ þegar auðnast að hafa bæt-
aiídi áhrif á sjálft loftslaigið
verður framledðslan tryggð
samkvæmt nákvaemri áætlun.
Alþjóðasjónvarp hjálpar
mönnum að öðlast menntun,
bæði almennia menntun og sér-
hæfða. Miklar breytingar verða
á kennslutækni og kennsluiað-
ferðum við tilkomu fullkomins
og nútímalegs , alþjóðasjón-
varps.
Samskipti manna
Heilsuvernd mun loksins
standa undir nafní — hlutverk
henniar verður að ioma í veg
fyrir sjúkdóma, en ekki að
lækn.a sjúka. Geimtækni gerir
ekkí aðeinis kleift að auka
læknisfræðiþekkin.gu almenn-
ings með aðstoð geimsjón-
varps, hún veitir okkur einnig
nýja tækni, nýja læknisfræði,
vísindin um hinn heilsuhrausta
mann, geimlækndsfræðina.
Geimflauig krefst rannsóíena
á líkamsstarfsemi mannsins við
hinar erfiðu aðstæður geims-
ins, nýrra lyfja og aðferða til
að vemda beilsu geimfarans á
lönigum ferðum út í geiminn.
Að þessu starfa nú þúsundir
serfræðinga á, ýmsum sviðum,
einkum læknar, og hafa þedr
til umráða allt. hið nýjasta og
bezta í vísindum og tækni. Og
ef allt þetta getur hjálpað
geimförunum við störf þeiirra
úti í geimnum, þá ætti ekki að
vera miklum erfiðléikum bund-
ið að skapa skiljrrði fyrir sjúk-
dómalaust mannlff á, okkar
gömlu jörð.
Geimurinn er eign allra
þióða Allt mannkyn fylgist af
áhiuga með geimvisindum og
geimiðnaði.
Georgij Uspenskij
magister í tæknivísindum
(APN).