Þjóðviljinn - 21.08.1969, Síða 3

r
ESnatmtwfegttf Zl. ágást T98& •— ÞJÓ ÐVHa.JINW — J
eftirmál, sósíalismi og alþjóðahyggja
mn úr nauðsyniirni á sjálfstæðri
og skapandi beitingu hinna al-
mennu lögmála marx-lenínism-
ans við ákveðnar sögulegar að-
stasður og þær sérstöku aðstæð-
ur sem fyrir hendi eru í hverju
landi.“
„En þótt ekki sé lengur til
nein sameiginleg stjórnarmið-
stöð“ segir Axen að lokum, „þá
er það enn staðreynd að án
Kommúnistaflokks Sovétríkj-
anna, án Sovétríkjanna sjálfra,
væri ekkert heimskerfi sósíal-
ismans og þá heldur ekki nein
öflug heimshreyfing kommún-
ista- Aff öllu þessu leiðir þvi að
gagnrýni á ,forysturíkið‘ og
,mdðstöðin!a‘ er ósamrýmanleg
alþjóðahyggju öreiganna, þvi að
þegar allt kemur til alls er hún
vatn á myllu áróðursins gegn
Sovétrikjunum. Og þess vegna
eru einnig ósamrýmanlegar al-
þjóðahyggju öreiganna alhæf-
ingar og upphrópanir um ,sjálf-
stæði' og «einingu í fjhlbreytn-
inni‘ sem alger grundvallarat-
riði“.
Svar Berlinguers
Isvari sínu, sem birtist í viku-
blaði ítalskra kommúnista
„Rinascita“, vitnar Berlinguer
fyrst til þeirra orða sem Longo
hafði látið falla á fundi mið-
stjórnar Kommúnistalflokks Jtal-
íu um að hann (flokkurinn) heifði
„jafnam. verið hlynntur sem op-
inskáustum og hreinskilnustum
skoðanaskiptum um þann ágrein_
ing sem við og við kemur upp
í hinni alþjóðlegu hreyfingu“.
Eu. slók skoðanaskipti myndu
koma að mestu gagni ef „þau
væru ekki mótuð alf *fyrirfram
mynduðum skoðunum og alflbök-
unum á sköðunutm annarra".
Berlinguer segir að ekki verði
sagt um grein Axens að hún
standist þetta próf. Hins vegar
sé hún gagnleg af því að ihanm
hafi vakið máls á pólitískum og
fræðilegum ágreiningi sem sé
tmiilli Kommúnistafllokks Italíu
og þá reyndar annarra róttækra
verklýðsflokka Vestur-Evrópu
. og Sósíalistíska einimigairfloktks-
ins og ann.arra flokk.a Vatrsjár-
bandalaigstríkjanna fiimm.
Sá hluti greinar Axens seim
hvað mest einkennist af fyrir-
' fram mlóltaðri skoðun (apríor-
isma) sé sá sem fjaillar um at-
burðina í Tékkóslióvakíu og
matið á þeim. Bent er á að eng-
ar nýjar staðreyndir séu iagð-
ar fraim til síkýrinigar á hernað-
aríhlutunircni. Axen láti sér
nægja órökstuddar fullyrðingar
til sönnunar þeii-ri stadhæfingu
að sósíailisminn hafi átt í vök
að verjast í Tékfcósilóvakíu og
að fimm riki Varsjárbamdailags.
ins hafi ekki átt annars úrkosta
en hemaðaríhlutum sem „hóp-
ur“ ráðamanna flokks og ríkis
hiafi beðið um, en þó skipti sú
beiðni engu höfuðmá.li.
Staðreyndum sleppt
Berlinguer segir að Axen geri
enga tiilraun till hlutlægrar skil-
greiningar á hinni ílófcnu at-
burðarás sem varð í Tékkósió-
vakíu bæði fyrir. og eiftir að
skipt var um stefnu í janúar í
fyrra. Það sé athygilisvert og
dæmigeirt um mólflutning Ax-
ens, að þótt hann minnist á
ýmislegt sem miðuir hafi fiarið
(m.a. að „of langit hafi ' verið
gemgið í þjóönýtingu" gagnvart
smá- og miðlumgsþorgiurum) þá
virði hamn ailgeríega að vettuigi
hinar beinu og þunigvægu á-
stæður til stefnubreytingarinnar
í janúar. Hann nefmi ekiki einu
orði skriffinnskuvaldið og edn-
ræðiskennd vinnubrögð forysit-
unmar sem hafi vaíldiö því að
djúp hafi myndazt mdllii stoifn-
ana fflokks og ríkis og allrar
alþýðu manna, slíkt djúp að
það gat vissulega falið í sér
Prag í ágúst 1968
ið hafi vterið í veg fyrir að im-
períalisiminn setti af stað nýja
heimsstyrjöld. En hamn bætir
við að hið nýja valdajafnvægi
í heiminum — seim hafi átt
upptök sín í því að Bamdarikin
misstu einokun sína á kjama-
vopnum, en hali síðan fastmót-
azt stig af stigi frá eflingu sós.
alistísku ríkjanma í Evrópu til
kínversku byltingarinnar, frá
hruni nýlendustefnunnar til
byltingarinnar á Kúbu og hinn-
ar sigursælu andspyrnu viet-
nömsku þjóðarinnar — þetta
nýja vaildajatfn.vasgi haifi leitt
atf sér nýjar aðstæður sem geri
friðaröflunum í heiminum kleift
að setja sér markmið seim nái
miklu lengra en þáð mark eitt
að koma í veg fyrir þriðju
liei msstyrj öld i n a. Á grundvel'ii
friðsamlegrar samibúðar rfkja'
geti þau stefnt að því að skapa
aðstæður sem auðveldi öllum
þjóðum baráttuna fyrir óskor-
uðu fuliveldi. Til þess þurfi
stöðugt og djarflegt póiiitískt
frumkvæði hvar sem sé í ver-
öldinni. Hervaldið eitt sé ekki
nóg. Hins vegar beri grein Ax.
ens öll merki vamarafstödu,
þröngs skdlnings á þeim mögu-
leikum sem fyrir hendi séu.
Sundurgreiningin
Berlinguer víkur ijaast að
þeim köflum greinar Axens þar
sem einifcum og sérílagi er deilt
ii'kenningu ítailslkra kommúnista
um „einingu í fjölbreytninni“,
og tekur þá strax fram að „okk-
ur er um megp að skilja á
hvaða grund.velli félaigi Axen
kemst að þeirri niðurstöðu etð
meginregla okkar setji sjáflf-
stæði og fjölbreytni ofar al-
þjóðahyggju og nauðsyn bylting-
arbaráttu um heim alian“. Hon-
um geti ekki verið ókunmugt
um að Kommúnistaflokkur It-
ailíu hafi jafnan talið það skipta
meginmáii dð treyst yrði sem
bezt einingin í hinni aiþjóð-
legu hreyfinigu.
Axen reyni ekki einu sdnni
að rannsafca á hlutlaagan hátt
hinar margvíslegu orsakir og
eð!i þeirrar' Sundu rgrei m ngar
sem einkenni byltingarbaráttuna
og uppbyggingu sósíaiisimahs í
hei'mdnum á okkar dögum. Hann
virðist alls efcki gera sér ljóst
að þessd sundurgreining eigi sér
fyrst og fremst Mutlægar orsak-
ir í stórfelldri já’kvæðri þróun:
þeirri sem leitt hafi til þess að
baráttan fyrir sósíaiisimanum er
nú háð um heim ailan, að ný
og geysivoldug öfll ,éu g'engin
inn á sviðið. Einnig að þessu
leyti einkennist grein Axens af
varnaraífstöðu og jjröngum
skilndngi. ,
mikia hættu fyrir sósíalismainn
í iandinu. Axen beini spjótum
sínum fyrst og fremst eða ein.
göngu að þeim leiðtogum seim
tó'ku einmitt vdð hinu erfiða
verkefni í janúar að bægja frá
þeirri hættu.
Berlinguer vitnar síðan í þau
orð Axens að Kommúnista-
flokkur Ítaiíu leggi ramgf mat
á ..díalekti'k stéttaibaráttunnar
milli slósíaiisimians og kapítal-
isimans í Evrópu í dag cg ailveg
séretaikilega á eðli og aðferðir
þeirrar stjórnlistar sem imper-
ialisminn beitir gagnvart sósíal-
istísku ríkjunum í Bvrópu“.
Hann segir að það sé einmitt
Axen sem í grein sinni leggi
algerflega einiMiða mat á það
með hvaða hætti baráttan milli
sósíalismans og iimiperíaiisimans
eiigi sér stað í dag bæði í Evr-
ópu og heiminum öllum. Sam-
kvæmt Axen megi heita að öll
sú barátta sé fól.gin í átökum
milli tveggja ríkjaiheilda og í
tilraunuim iimperíalismans til
bess að færa sér í nyt (eða
jafn.vel öllu héldur „skapa")
„mismunandi viðhorf og sundur-
þyklkju meðal aðila að samfé-
lagi hinna sósíaiistísku rikja“.
„Jafnvel þótt þessi dálítið sér.
stæða túlfcun sé látin eiga sdg,“
segir Berlinguer sem kveðst þó
munu vilkja að henni nánar síð-
ar, „sú túlkun að ólík viðhorf
innan hins sósíailistíska rík.ja-
kerfis stafi aðallega alf aðgerð-
um imperíalista, þá er það
9taðreynd að í lýsin.gu Axens á
stjómlist imperíaliámans vantar
önnur engu. siður mikilvæg' at-
riði sem móta ástandið í Evr-
ópu og heiminum öliium“.
Vanmat
Þannig sé h.vergi minnzt á
þær fjöidahreyfingar, básði í
Evrópu og annars stadar í heim-
in.uim, sem veiti iimperíailisiman-
um viðnám, né heldur á þær
andstæður sem séu að verki
innan auðvaildsheimsiins. Þessi
vanræksla ieiði til vanmats >á
þeim möguleikum sem séu að
opnast í Evrópu og heiminum
öllum fyrir framsókn breiðrar.
en þó að sjálfsögðu fjölibreyti-
legrar. fyltoing'ar lýðræðis, frið.
at- og sósíailisma. Hún Bedði til
þeirrar niðurstöðu Axens að í
rauninni sé aðeins ein leið op-
in til viwkrar baráttu gegn
heimsvaldastefnunni, þ.e. að
heimshrejdingin fyliki sér um
sósíalistíSku rifcin. og búist um-
fram allt til vamar gegn þeirri
áróðurs’herferð sem heiimsvalda-
sinnar hafa sett af stað.
Berlinguer viðumkenni að full
ástæða sé til að óttast, eins og
Axen. gerir (en hann birtir tdl
stuðnings máli sínu fjölda til-
vi tnianna sem ráða má af áform
auðvaldsins um að notfæra sér
tilhneiginigar í sósíalistisku ríkj-
imurn ti'l ■ „liberaliseringar" af
vestrænu tagi sér til framdrátt-
ar) — Berlinguer viðurkennir að
slíkur ótti geti verið réttmætur,
en segir að ijann sé það því
aðeins að uim leið sé viðurkennt
að „raunhæfasta leiðin till að
eyða þessum tilhneigingum sé
að veita þeim þrýstingi í átt til
aukiins lýðræðis sem hijóti að
koma upp í sósíalistísku ríkjun-
um í farveg sem sé í samræmi
við þróun sósialistísks lýðræðis,
og hafa þannig hemil á hon.
uim“. Axen sjáist einnig ailveg
yfir það hve mikilvægt hvert
sfcreC í þessa átt geti verið til
að auika aðdráttarmátt sósíalisit-
ískra hugmynda, styrkja áhrlfa-
va/ld sóisíallistísku rikjanna í
heiminum og þá sérstakiega i
Evnópu og efla þau á þann
hátt í hinum hugimýndafræði-
legu átökum rnilii heimskerf-
anna tveggja.
Berlinguer deiilir á Axen fyrir
að, ásaka Kommúnistafllofck It-
alíu algerlega að ástæðuilausu
um að vammeta skiptingu áif-
unnar miíllH tveggja gerólíkra og
gagnstæðra íikjaheilda. Axen
leiði hjá sér það sem hiafi
1 þó á ráðstefnu kommúnista-
flokkanna í Karlovy Vary ver-
ið talið eiitf meginyerkefni
flokkanna í / báðum hlut-
um Evrópu, að vinna að
því að sigrazt yrði á þeirri
skiptingu álfunnar, að komm.
únistaflokkar V-Evrópu leituðu
eftir samvinnu við öll þau öfl
í álfuhllutanum, sem væru, Aað
•vísu oft. hikandi, að taka upp
stefnu í þessa átt.
Nýjar aðstæður
Berlinguer neitar alls ekki
þeirri staðhæfingu Axens að
hinn imdbli og' fuillkomni vopna-
búnaður Sovétníkjanna, og þá
fyrst og fremst fflugskeyti þeirra.
hafi íádið úrslitum um ad koim-
Hvað olli?
Berlinguer játar að jafnhliða
þessari jákvæðu þróun hafi orð-
ið sú nedbvæða sem lýsi sér í
vaxandi sundrungu milli sósial-
istísku ríkjanna og inhan
heimshreyfingarinnar. En ef
nokkur von eigi að vera til þess
að eyða þedrri sundrungu, verði
að-viðurkenna þær,Mutlægu or-
saitir sem eru að baki sund-
urgreiningarinnar sem nú á sér
stað.
Axen sjái enga leið til að
-sigrast á sundrunginni aðra en
þá_ að berjast gegn frávikum
frá meginreglum marx-lenín-
ismans, þeim frávikum sem að
hans áliti séu frumorsakir alis
ágreinings og allra andstæðna
innan hreyfingarinnar. Berling-
uer vitnar í ummBeli Longcs um
að jafnvel þótt þessi skoðun
væri rétt, væru menn engu nær
uim marxistíska skýringu á fyr-
irbærinu. því að enn þyrtti að
skýra hvað valdið hefði slikum
fráv(kum, hvaða hlutlaégar or-
sakir væru fyrir slíkri afskræm-,
ingu á réttri kenningu.
Berflinguer minnir á, að þótt
Framhald á 7. síðu