Þjóðviljinn - 08.08.1970, Blaðsíða 3

Laiuigardiaigur 8. áigúsit 1970 — ÞJÓÐVLLiJ'IiNiN — SIÖA J
//
B]arni Bjarnason skólastjóri
Minningar mætar...
Sáttmáli Sovétríkjanna og V-Þýzkalands
Þeir Walter Scheel (t.'h.) og Audrei Gromiko unnu sleitulaust í ellefu daga að sáttmálanum.
Framhald af 1. síðu.
ar.
Stjórn Vestur-Þýzkiailainds kiem-
ur saman til fundar á morgum
till þesis að hlusta á ffcarlega
skýrslu Scheells um viðræðumar
í Mostovu. Brandt, kamslari Vest-
ur-Þýzkiaiandis, kemur tíl Bonn
frá sumarieyfi sínu í Noregi til
að vera viðstaddur fundinn. Sátt-
málinn er ekki fullgilduir fyrr en
þdng beglgtja landia hafa samlþyklkt
samningsuppkastið. Fréttamaður
Brezka útvamsins í Bonn teilur
aö margiir þeir, siem verið hafa
andstæðir siamningaumlleitunum
við Sovétrfkin, muni nú hugsa
sdg uim tvisviar áður en þieir greiði
atkvæði gegn samnimgnum á
þdngii vegna þess hve ýmiis á-
kvæði hans eru Vestur-Þjéðverj -
um í hag.
Talsmaður brezku stjómarinmar ?
sa'göi að sameingurinn væri xnijöig ;
mikilvægt slkref tíl að bæta sam-
komullag austurs og vesturs, og
hægt væri að líta á hann sem
fjrrsta skref í átt til þess að leysa
ýmds heiztu vandamálirL, siem
kiljjúfa Evrópu.
Enn einum sendi-
ráðsmanni rænt
miuni þieir sJiíta stjómmiálsam-
Það er allþjóð kunnugt, hve
margþætt ævistarf Bjama
Bjarnasonar á Lauigarvatni vár,
hann var féiagsmalafrömuður,
stjómmádamaður, bóndi, bæði
að Straumi við Hafnarfjörð og
að Laugarvatni, hann var sér-
memmtaður í íþróttum og í-
þróttamaður mdkill. Mun það
og skörungsskapur hans hafa
miiklu um valdið, er hann var
skipaður yíirmaðux hins gjörvi-
lega og glæsilega búna lög-
negluliðs á aliþdngishátíðinni á
Þingvöllum 1930. En yfir allt
annað rís Ihið þróttmikia starf
hans sam sklólaistjóri héraðs-
skólans að Laugarvaitni, fyrir
forgöngu hans og atfylgi var
stofnaður hver skólinn á fætur
öðrum undir væng héraðsskól-
ans. Sú saga hefiur að nokkru
verið rakin í riti, hversu stóran
þátt Bjami átti að þvi, að koma
■upp menntaskóla Laugarvatns,
þótti mörgum það framlag hans
til æðri mennta með slíkum
ágætum, að verðugt hefði verið
að skipa hann fyrsta skóla-
meistara men nitaskól a ns, þó að
ekkd væri hann háskólamennt-
aður. Hefði Bjarni áreiðanlega
ekki látið við það sitja að vera
heiðursdoktor, heldur rnarkað
stefnu skóians, og ekki sízt
skólalheimilisins, svo að lengi
hefðd verið að því búið. —
Bjarni taidi það meðal höfuð-
kosta skólastjóra og kennara
við heimavistarskóla, að þeir
hefðu ánægju af fólkd, væru
hugkvæmir og sívakandi í því
að gera íheimilisbrag skóla sem
menningarlegastan og halda
meiriki gieðinnar í mannlegum
samskiptum hátt á Mt. Þá
hafði Bjami þann mifcla kost
aesikulýðsforingja til að bera, að
snyrtimennska hans var til
sannrar fyrirmyndar.
Mannblendni Bjamá og sam-
starfi8vsHoi>! klom glöggt flram á
því sviði, er mörgum hættir
til einangrunar, í fræðiiðkunum
sínum og ritstörifium var hann
síleitandi fróöleiks til annarra
og hafði mikia samvinnu við
þá, sem hann áleit að væru sér
fróðari og gerði þeirra Ihlut sem
beztan eins og ritverk hans:
Laugarvatn og Suðri, og fjöldi
greina hans ber vitni um. Bæt-
ist hér við ævistarf Bjama
þáttur, er ég nefndi efcki i upp-
harfS máls míns. Bjami lagði
mikla stund á fræðimennsku
hin síðari ár og hugði á fram-
hald af safnriti sínu, Suðra, er
út kom fyrir áttræðisiafimeeli
hans.
Vorið 1939 hófust kynni okk-
ar Bjama, ég kom þá eftir
langa spítalavist að Laugar-
vatni til að njóta fegurðar og
heilnæmis staðarins, átti ég
þessa ánægilegu vordvöl Bjama
að þakka. Húsmæðranámskeið
stóð yfir og var ég kostgangari
þess, mér var vísað til sætis
við skáldaborð, en þar vom
fyrir Halldór Laxness og Ölaf-
ur Jöhann Sigurðsson. Upp úr
húsmæðranámskeiðum héraðs-
skólans, sem fóm fram að vor-
inu, þróaðist húsmæðradeild
skólans í Lind, húsmæðraskóli
Suðurlands hólf starfsemi sína
í þessum húsakynnum héraðs-
skólans og átti frá upphafi hauk
í horni, þar sem Bjarni var.
Sú sæmd og vinátta, sem
Bjarni sýndi listamönnum, er
hann veitti þeim aðstöðu til að
sinna verkefnum sínum í
fögm og friðsælu umhverfi,
„komast í jarðsamband“ eins
og sagt er á Laugarvatni, hefur
sannanlega borið ávexti. Mörg
listaverk skólans minna á dvöl
þessa fóUfcs.- En rithöfundar
hafa lítið auðgað bókasafn skól-
ans, þeir tóku ekki á sig krók
pegnum skólabókasafn, heldur
létu bækur sánar beint í hend-
ur Bjama og annarra vina, er
þeir eignuðust á Laugarvatni.
Sjmarhótel. sem varð með
hverju árinu vinsælla, var
starfrækt á Laugarvatni frá
1933. Bjarni stóð ekki sjállfur
fyrir hótelrekstri en dró mjög
að fðlk, hann gekk um staðinn
með landsföðurlegri reisn og
mildi. Á hótelinu var jafnan
hvert rúm skipað, og vom
sörnu fjölskyldumar í sörnu
herbergjunum sumar eftir sum-
ar og þéttsetinn borðsalurinn á
Laugarvatni. Hverfandi lítið
var um einkabíla móti því,
sem nú er, hópferðir til út-
landa naumiast byrjaðar, utan-
landsfierðir yfirleitt sjaldgæfari
en nú, tflólk hélt því kyrm fyrir,
þar sem það undi sér vel,
mangir tóku tryiggð við þann
unaðsreit, sem Laugarvatn er,
auk miMllar náttúmfegurðar er
þar mangt til hidllustu og yndis,
gufubað, sundíauig, fallegar
göngiuleiðir umihverfis vatnið,
út á Lyngdalslheiðina og inn
dallinn. ÖHum divalangestum
þótti sjálfsagt að komia við hjá
trúlofunarhríslunni, ef til vill
hefur nafnigiftin hafit við eitt-
hvað að styðjast.
Mér þótti mikill höfðinigs-
bragur á Bjarna, strax við
fyrstu kynni, maðurinn var
glæsilegur í sjón og allri fram-
göngu. Fyrri kona hans, Þar-
björgu Þorkelsdóttur, þekkti ég
frá starfi hennar í lækninga-
stofu Jóns Kristjánssonar í
Reykjavík. Hún var göfiug
gerðarkona og sýndi mór frá-
bæra aðlúð, er ég hitti hana
aftur sem skóiastjórafrú á
Laugarvatni, geislandi birta
Þorbjargar endurspeglaðist hjá
bömum þeirra Bjama og henn-
ar, Védísi og Þorkeli.
Þegar ég kynntist Lauigvetn-
ingum fyrst bjuiggu allir í
héraðsskólanum, en undir ör-
uggri og farsælli stjórn Bjama
var hvert húsið af öðm byggt
yfir kennara og nemendur,
skólarnir urðu með tímanum
fimm, og fengu sitt eigið hús-
næði.
Ég undi mér svo vel á Laug-
airvatni vorið 1939, að ég kom
mér fyrir í herbergi með öðr-
um seint á hóteltímabilinu sam,a
árið, ég vann að skéldsögu
minni: Draumur um ljósaland,
og þótti gott að hreiðra um
mig í ríki Bjama, þó að oft
væri meira um sikemmtun en
næði í yfiirfullu hóteli. í lok
hóteiltímans var norrænt kenn-
aranámskeið á Laugarvatni. Þá
urðu þáttaskil í sögu Laugar-
vatns, hið fyrra hótelhald þar
með sundkennara, píanóleikara,
til að spila undir söng og fyrir
dansi, leiið undir lok með
heimsfriðnum. En enn var allt
með gleði- og glæsibrag, kenn-
aramir beittu sér fyrir dansi
og öðrum skemmfcunum meðan
mót þeirra stóð, mikið var um
hringdansa, ein starfsstúlka
hótelsins, Anna að nafni, kall-
aði allan þennan dans einu nafni
„falleringu“ og var það dregið
af viðlagi í ýmsum lögum, er
sungin voru, en höfðaði einnig
til orðalagsdns í nýútkominni
sfcáldsögu eftir Halldór Lax-
ness. Síðan hefur mér fundizt,
að ég hafi rétt aðeins náð í
„faílleringuna“ á Laugarvatni.
Næstu sumur starfrækiti Rauði
krossinn heimili fyrir mœður
og börn að Laiuigairvatni. Hótel-
ið var á leiðinni með að fær-
ast í sitt fyrra horf, þegar
héraðsskólinn brann 17. ágúst
1947.
Bjami hefur látið svo um
mælt, að það hafi verið mikil
sorigarstund fyrir þá, er beitt
höfðu sér fyrir vexti Og við-
gangi skólans, að sjá bruna-
rústimar, „sem virtust stara út
í bláinn eins og lík með opin
auigiu.“ Bjami færðist £ aulkana
við skólahald, þó að aðstæð-
ur væm hinar erfiðustu, öll
skólastarfsemi varð að fara
fnaxn undir bráðabir,gðaþaki, en
eigi að síður bætti Bjami lær-
dómsdeild við skólann, og
nófndi Skólholtsdeild, hún var
upphaf mennrbaskóla á Laugar-
vatni.
Bjarni var hættur skólia-
stjórastörfiuim og bjó í Garði
með seinni konu sinni, Önnu
Jónsdóttur, er fyrsta orlof
reykvískra húsmæðra var starf-
rætot á Laugarvatni fyrir tíu
árum, firú Herdís Ásgeirsdóttir,
formaður orlofisnefndar mark-
aði þá með mannkærleika siín-
um og menmniganáhúiga þær
línur, sem síðan hefiur verið að
miklu leyti fylgt.
Bjama þótti þetta nýmæli
góðra gjalda vert og dáðist
mjög að þeirri gleði og fjöl-
breytnd, sem níkti á kvöldvök-
unum. Þau hjónin, Bjarni og
Anna, buðu öllum orlofskonum
til veizlu í Garði, dregin varu
saman í hnotskum og flutt í
Garði þau skommtiátriði. er
mestan svip hölfðu sett á kvöld-
vökur orloÆstovenna. Þetta var
hin glæsilegaista veizla. Bjarnia
bar hátt þetta kvöld, hann var
sem þjóðhöfðingi heim að
seekja og hin firíða og elsku-
lega kona hians lét ekki sinn
hluit eftir liggja.
Braigur, einfaldur með léttu
lagi, hafði verið ortur um allt,
er við bar í orlofinu. Hann var
sunginn í heild í Garði og bætt
við einu erindi:
„1 konungsgarð, £ konungsgarð
vér komum til að gleðjast,
og Bjarna og önnu óskum vér,
allra gæða á jörðu hér. . . “
Með þessa vormxnningu í
huga frá fögru heimili önnu og
Bjarna þakka ég þeim béðum
löng og góð kynni. Frú önnu,
Védísi, Þorkeli og öðrum
vandamönnum votta ég innilega
samúð. Bjarna bið ég blessunar
á för hans um nýja stigu til-
verunnar.
Reykjavík, 6, ágúst 1970
Þórunn Elfa.
Vopnahlé
FramhaJd af 1. síðu.
loftvarnarvirki mcðfram skurðin-
um.
0 Þan.t, framikvæmdastjóiri
Sameinuðu þjóðanma, tídikynnti
það í kvöld að samningamaður
samtakanna í hfinum niálægu
Ausiturlöndum, Gunnar Jairring,
muni nú hefja stairf sitt að nýju
með það raarkmið fyrir augum
að reyna að koma á firiði. I
skýrslu, sem Ú Þant sendi Ör-
yggisráðin j, saigði hann að bann
áliti að nú væri góður girurnd-
vöilur tíl að hefja samningavið-
ræðuir að nýj-u. Lengi hefur verið
beðið eftir þessari skýrslu frá
Ú Þant en hann hefur ekki
MONTE'VIDEO 7/8 — Enn einium
erlendum sendiiriáðsstairfsmanni
var nænt af stoænuJiðum í Uru-
guay í daig oig er þetifca þriðji
sendiráðsmaðurinn, sem rænt er
á örfénm dögum. SJcætruIiðamir
halfa hótað þvtf að tatoa þeissa
þrjá men.n af Iffi ef stjómin lof-
aði þvi eikiki fyrir miðnætti i
nótt að allir þólitískir flangar í
Unuguay yrðu létn-ir laiusdr.
Sá sendiráðsstairfismaður, sem
rænt var í dag, var landbúnaðar-
ráðunaubur bandanistoa sendiráðs-
ins, Claude CJive að nafini, en
áðu-r höfiðu sfcæruliðtar rasnt edn-
um- af öryggisvörðuim baradaríska
sandináðsdns sem er sérþjélfiaður
í að vemda menn giegn rnann-
nánuim og starfflsmainni við bras-
fflska sendiráðið.
LögregJunni var tilkynnt um
fömgum yrði ekki sJeppt. Hingiað
til heiflur Pacheco Areco forsieti
lendsins neitað þvi aíligerlega að
semja við skæruliða og ganga að
sk'ilmálum þeirna.
MitoiII ótti nfkir niú í Urugiuay
um viðbrögð stjóma Brasi-líu og
FraimhaJd afi 1. síðiu.
2. Fjöldi fólks er í vinnu er-
lendis til lengri eða sJcemmri
tírna. Ömiögulegt er að gizka á
þá tölu að gagni, en hún er aldrei
undir þúsundi.
3. Núna standa sumiarleyfi sem
hæst og vinnuafil SkólaföJJcs var
áður notað til þess að -fýlöa upp
í eyður sumarleyfanna — nú fylla
atvi nnut eysingj ar eyður sumar-
leyfanna.
3. -Af ýmsum ástæðum eru
fnanfkviæmidSr við xmargvísleg
m-annvirki í mesitum gangi yfir
sumartímann hér á landx. Áður
för skólliaifóJkið' í vinnu yfir sum-
arið til þess að miæta aukinni
þörf á vinnuafli ytfir sumartílm-
ann. Núria fer sJoóJafóllIrið í vinnu
í útlöndum genguæ aitvinnuliaust,
og nokkrir heppnir fé vinnu hér
á landi, en aívinnuleysingjamir
fá vinnu yfifi sumax-ið frekar en
elia.
Þetfca eru ástæðumar fyrir því
að atvinnuleysið er mdnna en
en það er
| jafn stór glæpur gagnvart þeim
manneskjum, sem fyrir aitvinnu-
llieiysinu verða.
að. BrasiMumienn, sem hafa orðið
að leysa fjölda stjóimmólalegra
famga úr hialdi tl þess að bjarga
lífli erlendra sendiráðsmanna á
síðusifcu tólf ménuðuim, halfa eJdki
saigt nedtt um miáJið, en óstað-
festar fréttir hemma að verði
siendiróðsmainninum elkki bjaxigað,
AMMAN 7/8 — Stoæruliðasveitir
PaJjesifcínubúa stóðu vönð í beeki-
í þessairi viíku mdli sQcæruIiðai-
sveita, siem eru andvígar þeirri
á'kivörðun Nassars að faJlast á tíi-
lögiur Bandaríkjamanna um frið
miMi Egypta og Israelsimannai, og
skæruliðasvedta, sem eru sam-
þykkar ákvörðun forsetans.
Miðstjóm sJrœruJiðahneyffiing-
arinnar, som eJlefiu siveitdr standa
að, hefur sett á fót sérstatoa
Það er athygUsvert aö aitihuga
að atvinniuleysið er tiíLtöIuIiega
mest á norðvestuirihluita iamdsins,
tfirá Drangsnesi tíl Siglufjarðar.
Ef aithuigað er atvinnuleysi á
ednum staðanna á þessu sviæði,
SJcaigaströnd, síðustu mánuðina
kemur eftirfarandi í Ijós:
31. 3. 1969: 72
30. 4. 1969: 38
31. 5. 1969: 0
31. 8. 1969: 47
30. 9. 1969: 0
31. 10. 1969: 59
30. 11. 1969: 55
31. 12. 1969: 56
31. 1. 1970: 84
28. 2. 1970: 86
31. 3. 1970 : 77
Þessar tödur giefa nokfcuð tíl
kynna hversu alvarlegt ástandið
hefur verið á þessum stað um
langan tíma. VafaJaust er það
sarna fólkið sem iðulega hefur
lent í atvinnuleysinu,
Þær tölur, sem hér hafia verið
birtar staðfesta að aJlt tal um
bandi við Uruiguay, krefjast þess
að aðalstöðvar frív-erzlunarbanda-
laigs rómönsJm Ameríku verði
flutfcar fró Montefvideo og beita
ýtmsum öðrum refilsiaðgerðum.
Saint í kvöld var sJaýrt frá þvi
í Monbevidieo að stofhandi og
leiðtogi Tupamarias-sikæruliða-
hreyffingarinnar í Uruguaiy, Raul
Sendic, hefði verið handteldnn í
einu afi úthivertfium Montevidteo i
dag. Senddc stafinaði Tupajmaros-
hreytfiiniguina árið 1963, og er talið
að hann sé aðallmaðurinn sem
stjómað hafii hdnni mikta starf-
seml skæruldðanna síðustíx ér.
nefind tE þess aö Ífcainnai foariíaig-
ana, sem hóðir voru á þriðjiudiag
og miðivijfcuriaig.
ÁieJcsifcnaimir urðu miffi. Þjóð-
frelsisfiylfcingar BaQiestínuimanina,
sem hefiur gagrirýinit Nasser for-
seta mdJsið og tveggja annanra
skæruliðasveita, sem vöröu aifi-
stöðu hans. Einh maður beið
bana og mangir særðusit Þedr,
sem styðja Nasser flarsefca hatfa
ásakað hdna um að halfia náiðfiart) é
sdg.
Fréttamienn í Almmani teJja að
þessi klofninigiur innan skæru-
Ifiðanna rnuni mjög veikja sfcyrik
þedrra og því dragia úr áhriifium
þeinra á gang miála í þeim mikÆl-
vægu samndngaiumleitíinuimi sem
nú eru firamundam. Fréttamenn-
irnir sögðu ednmig að óvist væri
um afetöðu Jórdaníumanna til
ísraels etftír að vopnahlé mUIi
ísraeQs og Egypfca vætri halfið. Þó
er talið sennilegt að her Jéirdiaitíu
muni ekld gera skothríð á stöðv-
ar í Israel etftir aö vopnalhléið
er gengið í gdldi.
Síðustu fréttir
EUefu aðalskæruliðasamböndin
lýstu því yfir í kvöld að þau
myndu ekki fallasfc á vopnahlés-
samningana milli israels og
Egypta og auka hernaðaraðgerðir
sínar gegn israel.
Talsmaður miðstjómar hinna
ellefu skæruliðasambanda lýsti !
þvi yfir að þau myndu ekki |
beygja sig nndir vopnafaléið og I
sagði að þessi ákvörðun væri í ?
samræmi við yfirlýsingar sem ■
þau hefðu gefið i síðasta mánuði. ,
Svar skæruliðanna við vopna- J.
hléssanmingnum yrði auknar
hernaðaraðgerðir þangað til því \
gert neinar ráðstafanir fyrr en
nú, vegna þess að hann beið eft- |áður síðustu misseri,
ir opinfoerri staðfestingu frá
ísraeJsmönnum á því að þeir
féjiust á friðartillögurniar.
horffið atvinnuileysi er út í hött: | marki hefði verið náð að frolsa
Það er enn vágestur á hundruð- ‘ Palestínu frá Jórdaná til Mið-
um íslenzkra heimála. — sv. I jaröarhafeins.
ránið í silmtali, og örstuttu síðar I stöðvum sínuim í Amman í diag
var, stjóminni tifkynnt að þessár I etftír hina blóðugu áreksifcra fyrr
menn yrðu líffláfcnir, etf pálitóslkuim
Bandarífcjaninia ef sendiraðsmönn-
umum þreimiur verður elkiki bjarg-
400 atvinnuleysingjar
Ýmlsir leáðtagar hreyfingaríninar
vora 'handteknir ásamt honulmi.
--------------------------- i.'.v.
meðal
Palestínuaraba