Þjóðviljinn - 19.08.1970, Blaðsíða 5

MiðfviJcudaigiur 19. ágúst 1970 — ÞJÓÐVXUINN — SlÐA j
„ Til þess eru vítin að varast þau"
Þú skalt gleypa þetta og þú
skalt gleypa hitt. >ú skalt
gleypa allt serri þú nœrð í, svo
að síðustu gleypi ég þig, sagði
tröllið.
Þannig segir í gamalli sö'gu.
Og ráðum tröllsins var Mýtt,
hver einstaklinigur gleypti allt
sem hann náði í og þjóðfé-
lagið varð ein gleypandi hít.
En nú er komið að þaetti trölls-
ins í þessum leik. Loft, lögur
og láð á stórum svœðum hins
svokailaða menntaða heims er
þegar að verða á valdi trölls-
ins. Margskonar eiturefni frá
efnaiðjuverum leggja undir siig
land og loft. Ár og vötn heilla
landa, ásamt hafinu út frá
ströndinni, eru orðin menguð
eiturefnum svo að lífið er þar
á skipulagslausu undanhaldi
fyrir dauðanum. Fiskur hverf-
ur af stórum svæðum í ám,
vötnum og hafi, ýmist deyr
hann af völdum eitursins, eða
þá er á flótta undan ógninni.
Stór svæði á landi, sem voru
þakin beztu gróðurmold og
veittu ríkulega uppskeru fyrir
fáum áratugum, þau eru nú
orðin hættuleg til ræktranar
sökum eitrunar frá eiturspú-
andi verksmiðjum. Myrk þoka
og reykur mettuð geislavdrkum
eiturefnum herja stsarstu borg-
ir jarðarinnar, svo að þar er
sem í pestarbæli, þegar veður-
blíðan er mest. Já, tröllið er
svo sannarlega farið að gleypa
þá sem hlýddu ráðum þess. Og
enn hrópar tröllið: Þú skalt
gleypa allt sem þú nærð í.
íslendingar og tröllið
Þið eruð fátækir og smáir
og búið á mörkum hins byggi-
lega heims og þurfið þvi að
skipta um atvinnuvegi, svo að
þið verðið rikir. Ykkur vant-
ar stóriðju og margar reykspú-
andi verksmiðjur. Það skal
verða, ykkar hamingj.a, segir
tröilið Já, okkuir vanitar marg-
ar efnaverksmiðjur. stóriðju
til að leysa okkar kotbúskap
af hólmi er tröllinu svanað í
kór, víðsvegar að. Og við eig-
um vatnsorkuna til að virkja
í ykkar þágu, bara ef þið
viljið koma hingað til okbar
og nota hana. Við búum á
yzta hjara heims í óeitruðu
landi, svo að það er ekki dýrt
að staðsetjia sig hér, komið
því Xiingað, er sungið marg-
raddað. En tröllið Mustar.
f dag stöndum við íslend-
ingar á þröskuldi ; opnum dyr-
um að ævintýri tröllsins.
Marga langar til að ganga inn
í dýrðina, því að það er eðli
allra ævintýra að þau eru
lokkand; fyrir þann sem á-
lengdar stendur, ef hann veit
ekki með vissu, hvað við tek-
ur. í dag er hinsvegar ævin-
týr; tröllsins öllum vitað, sem
viljia vita, og það er um leið
vít; til varnaðar.
Við stöndum í
opnum dyrum
Með álverksmiðjunni í
Straumsvik fyrir sunnan Hafn-
arfjörð hefur dyrunum að æv-
intýr; trölleins verið lokið upp
og það hefur verið gert svo
gálauslega, að það spáir engu
góðu, ef áfram verður haldið
í sömu stefnu. Ég ætla ekki
að ræða hér hina efnahags-
legu Mið þessa máls heldur
einungis þá Miðina sem snert-
ir öryggi þeirra sem í ná-
munda búa.
Það Mýtur að hafia verið
gert af algjörri vanþeklkingu
á eðli þessarar vinnsiu að
staðsetja verksmiðjuna' í jaðri
mesta þéttbýliskjama landsins
og leyfa svo starfrækslu henn-
ar án hreinsunartækja, því að
þau hafa ekk; verið sett upp
ennþá. Það er að vísu sagt,
að sldk hreinsunartæki verði
sett síðar á verksmiðjuna, ef
eitrunarhætta geri það nauð-
synlegt. t>essi túlkun málsins
er að mínum dómi dálítið vafa-
söm, í ijós; þeirra staðreynda,
sem við okkur blasa annars-
staðar frá.
Á Húsnesi í Noregi var Mka
byggð álbræðsilraverksmiðja
fyrir fáum árum; þessi verk-
smiðja er staðsett út við sjó,
en ekki þó í útjaðr; mikils
þéttbýMskjarna, edns og í
Straumsvík. Þrátt fyrir þebta
varð Húsnesverksmiðjan strax
að nota hreinsunartæki, en þau
eru talin geta dregið mikið úr
eitrunar- og mengunarhættu.
Það var neitað um stsekkim á
Húsnesverksmiðjunni á si.
vetri, einungis vegna þess að
norskir sérfræðingar sem
fengnir voru til að segja álit
sitt á því hivort leyfia ætti
stækkun, treystiu sér ekki til
að taka ábyrgð á aifleiðingrjm
slíkrar stækkunar þrátt fyrir
fullbomnustu hreinsunartæki.
Annaðhvort er að fræðimenn
Er forsvaranlegt að verka fisk í næsta nágrenni álversins?
okkasr eru aligjor böm á þessu
sviði, þráitt fyrir aillan sinn
skólalærdóm, eða þá skortir
xnanndóm til að upplýsa aðra
um liættuna og vara við herrni.
Þeir buigsa máski sem svo. að
okkur sé ekki vandara um en
öðrum sem verða að búa við
margfalda mengrjnarhæittu.
Er skreiðarþurrkun í
nánd við verksmiðjuna
forsvaranleg?
Það fer ekki hjá þv; að sú
spuming vakni þegar maður
sér þurrkhjalla fulla af uþp-
hengdum fisk; í næsta ná-
grénni verksmiðjunnar • í
Straumsvík, hvort það geti tal-
izt heppileigt, eða máski for-
svaranlegt að leyfa skreiðar-
verkun á þessum slóðum, vit-
andi það að loft mengast út-
frá verksmiðjimni, að sjálf-
sögðu misjafnlega mikið eftir
veðjrfari hverju sinni.
Það er aðkallandá að þessi
Mið málsins verði rannsökuð
og hefði náttúrlega þurft að
vera búið að því. Nýr fiskur
er mjög næmur fyrir ýmsum
utamaðkomandi efnum, en
hvort hann getur verið í hættu
vegna mengunar, sé hann
hengdur upp á hjalla ; ná-
munda við verksmiðju eins og í
Straumsvík; úr því verður að
fást skorið, annað er efcíki fk>r-
svaranlegt. Þannig Mjófamang-
spumingar að vakna og
svars þegar verk-
smiðja sama eðlis og Straums-
víkurverksmiðjan er staðsett
við Miðina á miatvælafram-
leiðslu. í dag verða menn að
vita í stærstu dráttum hvort
atvinnurekstur sem barizt er
fyrir að stofnsetja, er hættu-
legur öðrum aitvúnnurekstri
sem fyrir er í landinu, áður en
til framkvæmdanna er geng-
ið; að gera þetta ekki, er að
auglýsa sig á sama menning-
arstigi og Molbúia og Bakka-
hræður, en á þv; ætt; ekki að
Framihald á 7. síðu.
FLYTJA LOFTLEIÐIR HASS?
Nýlega gat að líta flenni-
stóra fyrirsögn og undirstrik-
aða að auki á baksíðu „Tím-
ans“: „Fíknilyfjianeyzlan að
aukast í landinu?“ Undir
þessari óignvekjand; fyrirsöign
var viðtal við söngvinn verzl-
unarmann, Jónas Jónsson að
nafni, um samtök, sem ný-
lega hafa verið stofnuð til
að vinna gegn hassbölinu í
landinu. Þar stóð m.a.;
„Við stofnuðum þessi ó-
formlegu samtök í þeim til-
gan-gi að vekja athygili á því
að á íslandi er hasíh og álíka
fíknilyfja neytt eins og í öðr-
um löndum, þar sem sJík
neyzla er orðin vandamál
(þýðir þessi línudans á orð-
unum að hass sé vandamál á
fsland; eða ekki? — athuga-
semd mín). Virðist mér ár-
angjr hafa orðið af þessari
starfsemí okkar, að minnsta
kosti kom „dauður tími“, þeg-
ar um þetta var skrifað í
blöðin hér á land; sl. vetur.
Það var eins og enginn þyrði
að flytja fíknilyf inn í land-
ið á meðan.“
Þetta verður að kallast
mjög lofsamlegur árangur
hinna óformlegu samtaka, að
skjóta fíknilyfjahringum
landsins slíkan skelk i bringu,
en eitthvað viirðist söngvar-
inni fyirrv. hafa sofnað á
verðinum, því að hann segir
síðan: „Hins vegar hefur mér
virzt hashneyzla hafa aukizt
nú síðasta mánuð. Það er
eins og mikið af birgðum hafi
komið inn í landið“. Síðar í
Tímagreininni er það svo haft
eftir honum, að það sé harla
auðveþ að flytja „ófögnuð-
inn“ inn í landig jafnvel í
stórum stíl.
Hætt er við að ýmsir velti
því fyrir sér við lestur við-
talsins. hvemig þessar „miklu
birgðir“ hass h-af; verið flutt-
ar ti-1 landsins síðasta mán-
uð; um það þegir verzlunar-
maðurinn alveg. En um svip-
að leyti og viðtalið birtist í
„Tímianum“, kom svar við
þessa-ri alvarlegu spumingu
í öðrum Tíma og vestuir-
heimskarri. í nýj-asta h-efti
„Time" er nefnilega grein um
hippaflugfélagið voðalega,
Loftleiðir, og segir þar svo
frá begðun f-arþega þess, með-
an beðið er eftir brottför
flu-gvélar frá Lúxemborgar-
fluigvélli;
„Flestir fanþegamir —
nokkrar fjölskyldur með
b-öm. margir stúdentar með
bakpoka, og herskari ó-
greiddra hippa — höfðu beð-
ið í sex tíma eða lengur.
Unglingamir dottuðu á gras-
flötinni, ræddu um stjömu
spek; eða sögðu sögur í
kuldalega upplýstu skýli,
sem gegnir hlutverki bið-
stofu. Allmargir farþeganna
reyktu, en ekk; var það þó
endilega tóbak, sem þeir pú-
uðu úr sér. Lögregluþjónn
gekk um milli þeirra ung-
linga, sem báværastir voru,
Og þefaði eftir hinum auð-
þekkta daun maríujóhönnu,
sem minnir á brennandi
haustlauf. „Svín eru svín
hvar sem er í heiminum,“
muldraði einn •jnglin-gurinn í
barm sér.“
Þetta er ófögur lýsing, og
ekki tekur betra við uppi í
háloftunum: „Þegar flugvél-
in er komin á loft. fylMst
loítið með partýstemmningu.
Unglingarnir reika milli sæta
og leita að félögum eða bæta
við krotið á sætisbökunum“.
Slíkir farþegar eru greini-
lega til alls líklegir, og óvæn-
legt að vita til þeirra pú-
andi í hæðum, En hafi þeir
ekki reykt birgðimar áður en
til . fsiand-s er komið, hvar
lenda þær þá? V-arla kæra
hippamir sig um að lenda í
útbreiddum örmum FBI á
Kennedy-flugveUi, því að hún
kann tökin á slíkum peyj-
um. Enda bafa en-gar
spumir borizt af handtökum
iþeirra þar, er þedr stíga
úr flugvélum Loffleiða. Það
er því efcki að -furða þótt
„mikið af birgðum" h-ass hafi
tekið að berast inn í landið
í siumairbyrjun, þeg-ar þessi
lýður laigðist í flaikk, og tók
j afnvel að ganga ljósum log-
um u-m götur höfuðborgar-
innar.
En vel á minnzt, hivað seg-
ir lögreglan nú um þennan
mikla vágest, sem berst í sí-
auknu-m mæli inn í landið?
Þangað til annað reynist
sannara verður nefnilega að
telja að hún viti betur en
aðrir aðilar um fSfcni- eða
eiturlyfjavand-amál á ísl-andi.
Viðmælandi Jón-asar Jónsson-
ar í títtnefndri Tímagrein,
lét helur efcki unddr höfuð
leggjast að fá umsögn henn-
ar um málið og fékk ómyrfc
svör:
„Guðmundur Henmannsson
hjá Reykjavíkurlögreglunni
kvaðst ekki vita til þess að
hashmál hafi komið upp hjá
lögreglunni í sumar og sagð-
ist þvá halda að um hash-
neyzlu væri ekki að ræða í
landinu."
Reyndar þarf naumast að
leita til lögreglunn-ar til að
fá .siíkt svar. Hver ein-asti
fullorðinn íslendmgur, sem
sezt niður og hu-gsar málið,
mun sermilega geta nefnt ó-
fáa áfengissjúkliniga, sem
hann hefuæ haft bein, per-
sónuleg kynni af. og ekki er
óhugsandá að hann geti nefnt
einn eða tvo kunningja eða
ættingja, sem neyta hættu-
legra eiturlyfja eins og bar-
bitúrlyfja að staðaldri, — en
það er ábaflega ósenniiegt að
hann geti nefnt einn einasta
m-ann, sem komizt hefur í
k-aHfæri við hass. Það ka-nn
að vera að einstak-a íslend-
ingur haf; filktað við hass en
hvemig sem á það er Htið,
verður því alls ekki haldið
fram að h-assneyzla sé neitt
vandamál hér á landi. Ef
menn vilja reyna krafta sína
í baráttu gegn ofneyzlu lyfj.a,
hafa þeir andstæðinga. sem
um munar: ofdrykkjrj og
barbitúrát. En skrif af því
tagi, sem birtust í „Tíman-
um“ eru marklaust vindhögg,
andstæðingurinn er ekki til.
Loftleiðamenn eru gramir
yfir tilskrifum hins banda-
ríska blaðs, og íslenzkir
blaðamenn hafa tekið undir
með þeim. En lesendur þeirra
ættu að hugleiða þess; skrif
í réttu samihengi og muna
eftir orðum Snorra: „Allt er
þetta jafn satt“.
Völundur.