Þjóðviljinn - 23.08.1970, Side 4

4 ÞtJÖBVIŒiTiINN — Sumiuufliagiuir 23. égiíst 1970
Otgefandl: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkv.stjóri: Eiður Bergmann.
Ritstjórar: ivar H. Jónsson (áb.), Magnús Kjartansson
Sigurður Guðmundsson
Fréttaritstjóri: Sigurður V. Friðþjófsson
Ritstj.fulltrúi: Svavar Gestsson.
Auglýsingastj.: Olafur Jónsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavðrðust 19. Simi 17500
(5 linur). — Askriftarverð kr. 165.00 á mánuði. — Lausasöiuverð kr. 10.00.
Gá/gafrestur
Hafi nokkur efazt um að í stjórnarráðinu hafast
við ringlaðir menn og ráðlausir ætti hann nú
að vita vissu sína. Um'talio um þingrof og nýjar
kosningar sem staðið hefur um þriggja vikna skeið
er orðið að svo fáránlegum skrípaleik að jafnvel
hugkvæmustu framúrstefnuhöfunda hefði skort
ímyndunarafl til þess að spinna þvílíka atburði
upp úr sér. Fyrst lýsti Sjálfstæðisflokkurinn þeim
„eindregna vilja“ sínum að efna til kosninga í
haust, og var sú ákvörðun í samræmi við það að
Alþýðuflokksfélag Reykjavíkur hafði áður sam-
þykkt einróma að taka „þegar til athugunar end-
urskoðun á afstöðu flokksins til stjórnarsaimstarfs-
ins með Sjálfstæðisflokknum“. Síðan hófst mikið
þras og þóf, umræður og átök í öllum hornum
stjórnarheimilisins, en ský óttans urðu æ þung-
búnari yfir hjörðinni. Loksins í fyrradag herti
miðstjórn Alþýðuflokksins sig upp í það að hafna
með 20 atkvæðum gegn 8 hugmyndinni um þing-
rof og kosningar. Og á samri stundu lyppaðist
forusta Sjálfstæðisflokksins niður og kvaðst ekki
mundu gera neinar tilraunir til að fylgja. „vilja“
sínum eftir með öðru móti, t.d. uppsÖgn á stjórn-
arsamstarfinu.
|Jm’talið um þingrof og kosningar mótaðist ein-
vörðungu' af innri erfiðleikum stjórnarflokk-
anna; vandamál þjóðarbúsins komu ekki til álita.
Innan Sjálfstæðisflokksins er nú tekin að magn-
ast heiftarleg valdabarátta sem enginn sér fyrir
endann á. Forsprakkarnir gerðu sér vonir um að
kosningar í haust mundu stuðla að því að halda
liðinu saman um stund, en síðan gæfist lengra
ráðrúm til þess að glíma við uppdráttarsýkina.
Leiðtogar Alþýðuflokksins skulfu hins vegar af
ótta við kosningar í haust. Urslit sveitarstjómar-
kosninganna í vor sýndu hve ömurleg staða
þeirra er meðal kjósenda, og allt umtal um end-
urskoðun á stefnu flokksins og stjórnarsamstarf-
inu hafði runnið út í sandinn. Leiðtogar Alþýðu-
flokksins þorðu ekki í kosningar í haust, og ótti
þeirra hefur nú ráðið úrslitum. Allt tal forsprakk-
anna um vandamál þjóðarinnar í sambandi við
þennan skrípaleik er yfirskin eitt; hinir ráðvilltu
menn í báðum flokkum létu einvörðungu stjóm-
ast af ótta sínum.
það er illa farið að þjóðin fær ekki að ganga til
kosninga í haust. Sú þróun sem orðið hefur á
þessu ári, sveitarstjómarkosningarnar og kjara-
átökin miklu, er glögg vísbending um það að við-
horf landsmanna eru gerbreytt. Alþýðubandalag-
ið hefði fagnað því að fá að leggja stefnu sína og
málstað undir dóm kjósenda 1 haust. En þótt svona
hafi farið er engu að síður stutt til kosninga, og
á þeim tíma munu vandamál stjórnarliðsins ekki
leysast heldur magnast. Sá biðtími sem leiðtogar
Alþýðuflokksins hafa tryggt viðreisnarstjórninni
er aðeins gálgafrestur. — m.
Gegn kjarnorku- og vetnisvopnum
16. heimsþing gegn notkun atómvopna nýafstaðið
1 byrjun Jiossa ménaðar
komu fulltrúar félagasamtaka
víðsvegar að úr heimi, sem
hafa á stefnuskrá sinni bar-
áttu gegn notkun hverskonar
kjamorkuvopna og vetnis-
sprengja, saman til futndar eða
ráðstefnu í Japan. Var þetta
sextánda heimsráðstefnan af
þessu tagi og stóð Barátturáð-
ið gegn kjarna- og vetnis-
sprengjum í Japan, Gensuikyo,
fyrir framkvæmd mótsins. Á
fundinum var þess að sjáif-
sögðu minnzt að aldarfjórð-
ungur réttur var þá liðinn
frá ógnaratburðunum í Hiro-
shima og Nagasaki, er fyrstu
kjarnorkusprengjunum vár
varpað og hundruð þúsunda ‘ ó-
breyttra borgara létu lífið eðá
særðugt. Sat ráðstefnan að
störfum í Hiroshima hinn 6.
ágúst og í Nagasaki 9. ágúst.
1 báðum þessum fundum tóku
þátt fulltrúar frá tólf löndúrii
og á annað þúsund fulltrúar
víðsvegar að úr Japan. Að
aukj sóttu fundinn í Hiroshima
um fjögur þúsund fulltrúar
friðarnefnda og ráða í Hiro-
shima-héraði. — Myndin er
tekin í íþróttahöll j Hiroshima,
þar sem ráðstefnan var hald-
in.
Getur UNESC0 komið í veg
fyrir listaverkasmyglið?
I>að er víst ekki haft í há-
mæli. að mörg lönd, sem auð-
ug eru að fomminjum eða
listafjársjóðum, verða árlega
fyrir þungum búsifjum af
völdum manna, sem situnda
skipulögð listaverkiarán og hafa
af því góðar tekjur.
í Guartemala er notazt við
léttar flugvélar og þyrlur til
að flytja stolin Maya-minnis-
merki úr frumskóginum til
Bandaríkjanna eða Evtrópu.
Stórar líkneskjur eða aðrar
fommenjar hafa verið hiut-
aðar j sundur og fluttar með
rækju-toguruim frá Mexíkó til
hafna eins og t.d. New Orleans
eða á vöruflutningabílum und-
ir landbúnaðarafurðum eða
öðrum vamingi.
í fyrra lögðu tollyfirvöldin
Houston í Texas hiald á kassa,
sem merktw var méð orðinu^
„vélar“, og fundu í honum 50i
parta af Maya-minnisvarða firá
Guiatemala. Hiann átti að fara
til listasafns í Houston. Stjóm-
vöid í Guatemala hafa knafizt
þess, að j>örtunum verði skilað.
ítölum reiknast svo til að
þar í landi annist „tomþarol-
is“ (grafairræningjar) um 80
prósent af öUum uppgrefti
fornminja.
Stríðið milli ísraels og Ar-
abaríkjanna hefur mjög stuðl-
að að auknu smyglj frá Mið-
Austurlöndum. Lögmætir hóp-
ar aiþjóðieigra fomleifafræð-
inga hafa neitað að halda á-
fram uppgrefti á hemumdu
svæðunum án leyfis frá Jórd-
an eða Arabíska sambandslýð-
veldinu, og menn óttast, að ó-
heáðarlegir menn farj nú ráns-
hendi um þessd tilteknu svæði.
Þetta voru einungis nokkur
dæmi.
Aðferðir UNESCO
Til að stöðva þetta smygl
samþykktu sérflræðingiar flrá
rúmlega 60 löndum, sem boðn-
ir vora til ráðstefnu ; París
af Menningar- og vísándastofn-
un Sameinuðu þjóðann.a (UN
ESCO). nýlega fiumvarp til al-
þjóðlegs, sáttmála um vemd
menningarfjársjóða aðáldar-
ríkjanna. Frumvarpið verður
lagt fyrir aðalfund UNESCO í
október til samþykktar, áður
en það gengur áfram til ríkis-
stjóma og þjóðþinga aðdldar-
ríkjanna til staðfestingar.
Samkvæmt sáttmálafrum-
varpinu eiga viðurkenndir
listafjársjóðir og önnur menn-
ingarleg verðmæti í framtið-
inni að fá „vegabréf". áður
en þau verði með löglegjum
hætti flutt úr heimalandi sínu.
Útílutningur án slíks leyfis
verður þá bannaður, en það
mun aftur koma í veg fyrir
að söfn og aðrar stofnanir geti
tilednikað sér muni, sem flaft-
ir hafa verið með ólögmætum
hætti frá öðru landi.
í sáttmálanum er hinis vegar
ekki gert ráð fyrir ströngu
innflu’tningseftirliti — m.a.
vegna þess að erfitt mundi
reynast að firamfylgja slíku
eftdrMti. Bandarflkin halda því
t.d. líka flram, að almennt inn-
flutningseftirlit með iistafjár-
sjóðum mundi hafa í för með
sér, að beita yrði handarískum
lögjm til að framfyigja út-
flutningslögum annarra landa.
Hvert það riki, sem staðfest-
ir sáttmálann, á samt að skuld-
binda sig til að mamna inn-
flutning á menningarverðmæt-
um, sem stolið hefur verið ftrá
söfnum, og á bargaralegum eða
trúarlegum minnismierkjum.
Skortur á útfLutningsileyfi írá
heimalandinu yrði sönnun þess.
að um væiri að ræða muni sem
aflað hefði verið ‘ með ólög-
legum hætti, og þá getur
heimalandið krafizt þess. að
innflutningslandið leggi hald á
þá og skili þeim afitur. Kaup-
endur sbulu fá sanngjamar
skaðabætur, bafi þeir verið í
góðri trú.
Nú er spumingin siú, bvort
sáttmálinn verði naunhæft og
árangjrsríikt vopn í baráttunni
við rán menningarverðmæta í
tiltefcnum löndum. Á það eru
ýmsir vantrúaðir.
Guatemala og önnur vanþró-
uð lönd skortir að jafnaði
fjánmaign til að halda upp^ við-
hlítandi gæzlu um menning-
' arfjiársjóði sána, og varla er
þeiss að vænta, að ‘menn sem
hafa haft drjúgar tekjur af
verzlun með stolin og smygluð
menningarverðmæti leggi þá
starf seand orðalauist.;
Ekki bætir það lír' skak. að
okki einasta auðjigir ednkiasafn-
anar, heldur «m4fe..y.PRÍSbgr
söfn vita, að þau erú að kaupa
„volga“ muni, en láta ógert
að siþýrja um uppruna þéirra.
Þessii' staðreynd hefur knúið
mörg ríki í Suður- og Mið-Am-
eríku til að saka Bandiaríkin
um „menningairlega heims-
valdiasitefnu“ á seinni árum.
Saín Pennsylvaníu-háskóla
var og er undantekning í þessu
efni, því það gaf nýlega til
kynna, að framvegis mundi
það ekki kaupa menningar-
varðmæ’ti, niemia nákvæm.ar
upplýsingar um uppnma þeirra
fylgdu. — (Frá S.Þ.).
Síðustu sýningar hjá Ferðaleikhásinu
Ævar R. Kvarán og Kristín Magnús fara með bókmenntatcxtann á Kvöldvöku. en auk þeirra
kemur fram þjóðlagatríóið „Þrír undir einum hatti“.
Ferðaleikihúsið hefur nú haft
um tuttugu sýningar á Kvöld-
vöku sinni, íslenzkri dagskrá,
fluttri á ensk/u, sem einkum
en ætluð ferðafólki. Verða síð-
ustu sýningar hjá leikhúsinu í
Glaumbæ á mánudags-, þriðju-
dags- og miðvikudagskvöld.
Við byrjuðum noikkuð seint
á þessari tilraun, sagði fyrir-
svarsmaður hópsins, og kom-
umst því ekki beinlínis inn í
kerfið hjá ferðaskrifstofunum,
þótt um nokkra samvinnu hafi
verið að ræða við tvær þeirra.
En ég má segja að tilraunin
hafi tekizt, aösókn hefur verið
misjöfn og fer það mikið eftir
því hvers konar ferðafólk er
í bænum á hverjum tíma, en
undirtektir hafa verið góðar, og
það virðist augljóst að það er
þörfi á slíkri tilbreytingu fyrir
ferðafólk. Fyrir utan venju-
legar skoðunarferðir.
Það er ekki vitað' hvort hald-
ið verður áfram með þessa
starfsemi á næsta ári, en svo
mikið er víst, að undirtektir
gætu vel leyft það ..