Þjóðviljinn - 12.09.1970, Qupperneq 7

iÆMgardiagur 12. septemfber 1970 — ÞJÓÐVIiLJJMN — SlDA 'J
Leikhús sé opinn vettvangur fyrír
hræringar í tímanum og þjóðfélaginu
Fyrir skSmmu var á almenn-
um íundi Leikfélagsmanna gerð
grein fyrir vetrarstarfseminni
— var minnzt á ýmsar nýj-
ungair, sem urðu til þess að
leitað var til SveinsEinarsson-
ar leikhússtjóra með nokkrar
spurningar um þá hluti og a’ðra.
Var þá fyrst vikið að áform-
um að efna til leikferða á
leikárinu sjálfu og um að
koma upp sérstökum diagsfcrám
fyrir skóla.
— Þetta miðar að því fyrst
og fremst, saigði Sveinn. að
ná til sem flestra. Við höfum
áhuga á því, að áhorfendur
okkiar séu ekki aðeins eða
fyrst og fremst úr ákveðnum
bygg'ðarlögum eða stéttium. Að
vísiu er þetta mikliu minna
vandamál fyrir okkur en er-
lend leikhús — að því er ég
bezt veit eru íslenzkir leik-
húsgestir nokkuð jufnt úr ö'll-
um þjóðfélagshópum, og
menntafólk er t.d. ekki yfir-
gnæfandi meðal þeirra. Hitt er
svo annað mál, að þessi við-
leitni, að ná til sem flestra
hefur ekki verið sfcipulögð sem
skyldi.
Það er að sjálfsögðu engin
ný hugmynd að halda út fyrir
Reykjavík me'ð leifcsýningar.
Leikfélagsmenn hafa gert þetta
í 15 ár í sumarleyfum sinum.
Þjóðleikhúsið reyndi líka hér
áður fyrr að efna til ledkferða
á sjálfu leikárinu. Leiksmiðjain
fór í vetrarferðir og ég ætla
að það hafi gengið sæmilega
miðað við aðstæ'ður.
í skólana
Við förum af stað núna með
slíkar leikferðir vegna þess að
á sumarferðalögum hefur okk-
ar fólk orðið vart við það, a'ð
þvi yrði vel tekið af áhuga-
mönnum ef við heimsæktum
þá á öðrum tímum en um há-
sláttinn, og þá um það leyti,
sem fólk er fleira í ýmsum
kauptúnum en á sumrin. Svo
er annað: við erum nú tilbú-
in með þrj ár sýningar, Kristni-
haldið sem er frumsýnt á la.ug-
ardag, og við tökum upp Jör-
und og Það er korninn gestur,
og fleiri verkum getum við
efcki komið fyrir með góðu
móti í þessu litla húsi. Það er
því tilvalið að grípa tækifærið
til ferðalaga.
Þessi tilraun, og svo siú að
fara í skólana. er tengd von
um að fá ; leikhúsið fólk,
sem aldrei hefur þangað kom-
ið. Þa'ð hlýtur alltaf að vera
einhver hópur sem aldrei hef-
ur látið sér detta í hug að
leikhús væri eitthvað fyrir sig,
þótt hann sé minni en ann-
arsstaðar.
Mig grunar t.d. að það séu
yfirieitt sömu börnin sem
koma ár eftir ár á bamasýn-
ingar. en önnur aldrei. Yfir
þessum sýningum er einskonar
jólaballssnið með tilhaldi og
gotteríi, þær eru okkur frek-
ar dýrar, um leið og þær verða
of dýrar fyrir bamafjölskyld-
'ur — þótt verði sé stillt í hóf.
Það er of snommí að segj a
nokkúð um þær dagskrár sem
verið er að æfa upp fyrir skól-
ana. Þau Guðrún Ásmunds-
dóttir, sem tekur saman sýn-
ingu fyrir barnaskólastigið,, og
Erlingur Hialldórsson, sem býr
til sýningn um mengun fyrir
framhaldisslkóliasti'gið, þau hafa
mjög frj álsar hendur að öðru
leyti en því, að þau þjrfa að
miða við 40 mín. sýningar-
tíma — eina kennslustund.
Það er stefnt að því að saman
far; fró'ðleikur og skemmtun,
notaðar aðferðir leikhússins til
að gera lifandi ýmislegt það
sem okkur finnst áhugavert.
Hitt er sivo annað mál að enn
er enginn fj'árhagisgrundvöllur
fyrir þessum sýnin'gum, þótt
menntamálaráðuneyti og borg-
arstjórí hafí látið í Ijós áhuga
á málina.
Stór hópur
— Þú minntist á það á dög-
unum, að Leikfélagið hefði
komiö sér upp. stórum flokki
hæfra leikara.
— Já, vdð rákum leiklistar-
skóla í tíu ár. Afraksturinn er
stærri og fríðari hópur ungra
leikara en áður hefur þekkzt, og
bætist við þann hóp eldri leik-
ara sem fyrir var. I>etta gerð-
ist ekki af tilviljun, heldur
byggðist þetta á bjartsýnni von
um að hér ris; borgarleikhús
áður en alddr liðu, og þá þyrf t-
um við að eiga góðan hóp ledk-
ara á þeim aldri sem burðar-
mestur er.
í öðru laigi mátti búast vdð
því að einhver annar aðili, td'l
dæmis Bandalag íslenzkra leik-
ara, tæki upp farandleikhús-
hugmyndina tryggði þar
með aukin verkefni.
í þriðja lagi finnst mór a.
m.k. að þróunin hljóti að ganga
í þá átt að komia upp leikmið-
stöðvum (eins og læknamið-
stöðvum) á Vestfjörðum, Nor'ð-
urlandi og Aueturlandi. Ég
held að t.d. Akureyri og ísa-
fjörður hljótí innan skamms
að koma sér yfir á það sam-
bland atvinnu- og ábuga-
mennsku, sem Leikfélag
Reykjavíkur var á lengi. Og
til að þetta sé gert þarf ein-
hvem k j ama sérmenntaðs
fólks.
Hér við bætist, að eftir
nokkur ár verður erfitt orðið
að skipuleggja leikstarfsemi
sjónvarpsins mdð þeim kröft-
um, sem vinna í leikhúsum
samtímis og svarið við því
hlýtur að verða sérstakur leik-
flokkur sjónvarps. Til allra
þessara hluta þarf mikiu
stærri hóp en svarar til
breiddarinnar í öðrum kyn-
slóðum. En nú sem stendur
getum við ekki fundið verk-
efni fyrir allan þennan hóp
á okikiar litla sviði, lítaa vegna
þess hve húsdð er lítíð þurflum
við helzt að velja frernur
mannfá verk. Til skýringar get
ég minnt á, að verk sem um
20 manns leika í skilar ekki
hagnaöi, þótt það sé sýnt 50
tíl 60 sinnum fyrir svotdl fullu
húsi.
Heildarstefna
— Það eru oft bornar flram
kröfur tíl leikhúsa um mark-
vissa stefnu í verkefnavali.
Hvað er raunhæft í þeim
kröfum?
— í fyrsta la>gi skulum við
muna. að stefna er ekki það
sama og einstefna. Við getum
til dæmis hugsað okkur lítið
leikhús, þar sem starfar hóp-
ur skoðanabræðra, sem láta
sameiginlega pólitíska afstöðu
ráða leikritavali og jafnvel
leikmáta. Auðvitað hafa þeir
ákveÖna stefnu, en hún þarf
ekki endilega að vetna frjó, list-
rænt séð, tíl lengdar,
og það er ekki þar með
sagt að leikhús, sem eru öðru-
vísi byggð upp séu steínulaus.
Það er stefna til dæmis að
taka söngleikinn „I do, I do“
til sýningar, meira að segja
pólitísk stefna.
Leikfélag Reykjaiyífcur er
arðin gömul stofnun, sem
verður til úr áhugamannafé-
laigi. í því befur fólk tengat
hvað öðru tíl starfla efcki vegna
Sveinn Einarsson hefux sett á svið Kristnihald undlr Jökli eftir Halldór Laxness, en það verk
er frumsýnt í dag: Umbi (Þorsteinn Gunnarsson) og Jón Primus (Gísll Halldórsson).
Viðtal við Svein Einarsson
leikhússtjóra, um nýjungar í starfi
L.R., stöðu þess, starfshætti
og brýnustu þarfir
sameiginlegra pólitískra viö-
harfla, heldur í trú á að leik-
list hafi hlutverki að gegna í
samfélaginu. Þetta fólk hefur
talið leikiist meðal þess sem
gefur lifinru gdldi, efcki af
sjálflu sér, heldur fyrir sakir
innibalds síns og listrænnar
aðferðar við að koma þessu
innihaldi á framfæri. Leikfé-
lagið hefur alltaf byggt á á-
kveðinni lýðræðislegri hugsun.
Þetta kemur m.a. fram í skipu-
lagi þess, áhriflum leikara og
starfsmianna á mótun sbarfs og
steflniu. Fyirir Leákféiagið vinna
mienn sem bafla næsta óMkar
stjómmálaskoöanir. og jafnvel
ólítoar Mstrænar stooðanir, en
ég held að þeir eiigi alMr sam-
eiiginlega Þá trú, að leikhúsið
eigi að vera opinn vettvangur
fyrir þær hræringar sem eru
í tímanum, í þjóðfélaginu, og
taki með umræðu sdnni þátt
í þemri þróun, þeim breyting-
um sem verða á mannlífi, þjóð-
Mfí, sem þeir sjálfir eru partur
af. Við sagjum, að skoðana-
frelsd eigi aö vera aðal lýðræð-
is. Við lítum ekki á það sem
stefnruleysd, þótt vdð sýnum
leikrit sem boða andstæðar
sfcoðanir — þvert á mótí vinn-
um við þá gegn stöðnun með
þvi að koma fram með verk-
efnj þar sem reynir á áhorf-
andiann, hann er knúinn til að
táfca afstöðu.
LýðræÖið e,r meira en fallegt
orð — það gerir kröfur tíl
þeiirra sem j átast undir það,
og leifchúsið befur sinu hlut-
verki að gegna í því að fylgja
þedm fcröfum eftir.
Islenzk verk
En að slepptum almennum
orðum, þá má segja það fyrst
um verkefnaval Leikfélaigsins,
að við höfum lagt töluvert
mikla áherzlu á íslenzk leik-
rit. Á siðastu tíu árum höfum
við sýnt um 50 verk og þar af
tuttugu íslenzk, 17 þedrra voru
frumflutt. Af hverju? Ekki af
þvi a'ð það sé sérstök dyg-gð
að sýna íslenzkt verk vegna
upprun a þess eins þó' að okk-
ur renni að einhverju leyti
blóðið tíl skyldunnar; en þessi
íslenzku verk hafa, ef þau
takast sæmilega frá hendi höf-
undar og af okkar hálfj. full-
gilda möguleika á að koma við
kviku þjóðfélagsins, sem þau
eru sprottin af. Það skiptír
sjálfsagt máli einnig, að frum-
flutningur er meira sköpunar-
starf en aðrar sýningar,
ánægjulegt að vinna með öðr-
um íslenzkum listamönnum aö
nýjum verfeuim.
Þá höflum við laigt töluverða
áherzlu á erlenda samtímáleiki,
sem f j alla um vandamál diaigs-
ins, pólitísk og ópóliitisk. Við
höfum þá reynt að leita víðar
til fanga en áður var gert, en
fyrir nokkrum árum voru flest
leikrit sem sýnd voru hér
brezk eða bandarísk. Auðvitað
höfum við ekkert á móti brezk-
um og bandarískum verfcum,
heldur er viðleitni ofcfcar í
samræmj við þá stefnu að ein-
skorða okfcur efcfci viÖ neitt;
reyna að finna það sem ednn-
ig oktour kemur við meðal fjaa>
lægra þjóða.
Þá höfum við reynt dáldtið
að sýna sigild verk. en sá ak-
ur er lítt sáinn enn. Við höf-
um ekki gamlar hefðir að
byggja á í þeim efnum og
okkur vantar þýðingar á sum-
um þeim verkum, sem hafa
um aldir mótað menningarlíf
annarra þjóöa.
Við höfum líka reynt að
vinna gegn þeirtri landlægu
skoðun að það sé ekki nærri
því eins fínt að hlæja og
gráta. Fagmenn í leikhúsi geta
hiaft mikla ánægju af að fást
við gamanleik, sem hefur rýrt
bókmenntalegt gildi en góða
sviðskosfi. Við vilj jm gjarnan
að menn komi auga á það að
bókmenntalegt mat getur dug-
a'ð skammt við Mstrænt mat
sviðslegrar reynslu. Á sviði
þarf ekki að segja alla hlutt
bezt í orðum.
Leikhússtjórn
— Það kom fram á dögun-
um, að þú hefur verið endur-
ráðinn leikhússtjóri til tveggja
ára í viðbót, þótt hjúsikapur
siíks manns við leikhús ætti
eiginlega að vera sem skemmst-
ur.
— Það er að minnsita kosti
tahð óhollt viöast hvar að Mta
á forystustarf í listsköpun sem
einskonar embættísfærsiu, sem
falli undir embættismanna-
’ kerfi. Andstæð viðhorf þessu
eru á undanhaldi. Það þykir
rétt að velja leikhússtjóra til
nokkurra ára, og ef vel til
tekst, þá eru þeir ef til vill
endurráðnir til nokkurra ára
í viðbót. Ég ætlaði sjálfur að
vena hér í þrjú ár og haldia svo
áfram að læra. en það æxlaðist
svo til að ég varð áfram, líka
vegna þess aÖ ég fór út í leik-
stjóm, sem ég hefí baflt á-
nægju af.
— Lurnar þú á einhverri
óskhyggju um annað skipulag
leikhúsisins?
— Satt að segja hieflur það
verið svo, að ýmsir menn á
Norðuriöndum hafa verið
Framhald á 9. síðu.