Þjóðviljinn - 09.10.1970, Qupperneq 10

Soltsénitsín hlaut Nóbelsverðlaunin
Hefur ákveðið
að veita þeim við-
töku í Svíþjéð
STOKKHÓLMI 8/10 — Sænska akademían ákvað í
dag, að veita sovézka rithöfundinum Alexander Solt-
sénitsín bókmenntaverðlaun Nóbels. Fréttir frá Moskvu
herma, að Soltsénitsín hafi ákveðið að veita verðlaun-
unum móttöku og sótt um leyfi til að fara til Stokk-
hólms.
Umsögn akademíunniar um
Soltsénitsín eir á þá lund,
að hann hafi með siðgæðis-
mætti fylgt hinni óforgengi-
legu rússnesku bó'kmennta-
hefð. Hann er eini núlifandi
rússneskj rithöfundurinn, sem
líkt hefur verið við jöfrana
mikiu, Tolstoj og Dostoévskí,
vígreifur baráttumiaður, sem
ekki hefur látið deigan síga
þrátt fyrir erfiðleifca og and-
stöðu.
Alexander Solttsénitsín hef-
ur firá upphafi rithafundafer-
ils síns verið ómyrkur í máli
um þ.ióðfélagsástandið í Sov-
étríkjunum, og verk hans
hafa vakið mikjnn úlfiaþyt.
Hann styðzt mjöig við eigin
reynslu úr herbúðum, fáng-
elsum, vinnubúðum og út-
legð, beitir hárfínu skop-
skyni og bregður upp Ijóslif-
andi myndum af viðfangsefn-
um sínum. Bók bans, Daigiur
í lifi ívans Deniisovitsj, sem
gefin var úit með ieyfi Krúst-
jofs árið 1962 og kom út
í íslenzkri þýðingu ári síð-
ar, bar nafn bans á örstoots-
stand um allan heim. Sú bófc
varð hivaiti að nofckuð frjáls-
legum omræðum um StaMns-
tímiabilið í Sovétríkjunum. og
snilld höifundiarims hiaut
skjóta viðurtoenningu. En
með næsta bófcum súnum
gekk Soltséniitsiíin of iangit að
dómi sovézkra gagnrýnenda,
og stjarna hans í hejmiaiíand-
inu fór læfckandi að dómi
sovézkra vaidhiaifia. þair til
hann var rekinn úr rithöf-
undasamitöfcum Sovétríkjannia
sl. ár. Þá hiöfðu ekfc,; verið
gefniar út bæfcur eftir hann
í Sovétríkjunjm um þriggja
ára skeið.
Soltsénitsín er 51 árs að
aidri. Hann lauk háskóla-
prófi í stærðfræði og e’ðlis-
fræði frá háskólanum í Rost-
of árið 1941 og hafði þá jafn-
firamt lagt stund á bók-
menntanám. Fljótlega að
að skólanámi loknu var bann
kallaður í herinn, og ga't sér
góðan orðstír. Hann tók þáitt
í bardögunum um Leníngrad,
Kursk-Orel orustunni og
sókninni um Hvíta-Rússland,
Pólland og inn í Austar-
Prússland. Fyriir firamgönigu
sína í stríðinu vair Soltsén-
itsín sæmdur tveimur heið-
ursmerkjum. en skömmu síð-
ar urðu mifcil og óvænt
straumhvönf í lífi hians. f
Bréfi til vinar síns hafiði
hann fiarið hæpnum orðum
um Jósef Stalín og fyrir
bragðið var hann settur í
vinnubúðir, og gait síðan ekfci
um frjálst höfuð strokið fyrr
en lát Stalíns hafði verið
kunngert. — í eitt ár var
hann byggingaiverbamiaðuir i
Moskvu, því næist á rann-
eóknarstofnun fyrir dæmdia
vísindamenn um fjögurra
ára skeflð og loks vtar bann
látimn í vinnobúðir í Kasiafc-
stan og þar dvaldist bann
í þrjú ár. Efltir ræðu Krust-
jofs um Stalín á 20. flofcks-
þinginu 1956 bl-aut Soitsénit-
sín uppreisn æiru og lagðj því
næst stund á stærðfræði-
kennslu um bríð. Svo sem að
framian greinir saskir Soltsé-
nitsín efnivið verka sinna í
eigdð líf og reynslu og saig-
an Dagur í lífi ívans Deni-
Soltsénitasín við heimili sitt skammt frá Moskvu.
sovitsj er byggð á dvöl bans
í vinnubúðunum í Kasiakstan.
Hún birtist fyrst í tímarit-
inu Noví Mír og vafcti þegar
heimsathygli, og Soltsénitsín,
sem þá var 44 ára að aldiri
var hylitar innan lands sem
utan. En fljótlega dró fyrir
sólu á nýjian leifc. Leifcrit
Soltsénitsíns, sem leikhús í
Moskvu hafði tekið til flutn-
ingis, v.ar stöðvað, svo og
útgiáfla fyrsta hiuita bókiar
hans, Kraibbamieinisdeildin.
Lögreglan gerði upptækt rit-
handritið af verkdnu Fyrsti
hringurinn, svo og einfca-
skjalasafn höfundiarins, og
þar með hafði hið opinberia
vald snúizt gegn Soltsénitsín.
Árið 1966 sikri.fiaði bann rit-
hof-jndasia'mbandi Sovétríkj-
anna móitmæl’abréf, sem vafcti
Framhald á 7. síðu.
Föstadaigiur 9. olktóber 1970 — 35. ángianigiur — 229. töluiblað.
Nýjum hiðartillögum Nixons
að mestu leyti hafnað í gær
WASHINGTON, PARlS 8/10 —
Nixon Bandaríkjaforseti lýsti í
gærkvöld yfir nýjum tillögum
sínum tii lausnar Indókínastríð-
inu, en á friðarfundunum i París
síðdegis í dag, var þeim hafnað
í flestum atriðum af fulltrúum
Norður-Vietnama og Þjóðfrelsis-
fylkingarinnar.
Nixon fliuitti tillögur sánar í
stattri ræðu í útvarpi og sjón-
varpi skömmu eftir heimkamu
sína frá Evrópu. Gera þær ráð
fyrir tafanlausu vopnahléi án
noklkurra skilyrða,. en undir
traustu alþjóðaeftirliiti, og enn-
flremur aö kölluð verði saman
friðairráðstefna um Indófcína. í
þriðja laigi er lagt til að herlið
verðd kallað brott flrá Vietnam
saimfcvæmt sérstakri tilmaáætlun,
og að því tilefni sagði forsetinn,
að 155.000 bandairisfcir hemnenn
hefðu þegar verið fluttir á brott.
1 fjórða laigi sagðd forsetinn, að
vinna þyrflti að pólitískri lausn á
fraimtíð Vietnams, og að lokum
lagði hann til, að aillir striðs-
fangar yrðu látnir lausir.
Svo sem að framian gneinir
höfmuðu sendinefnddr Norður-Vi-
etnams og Þjóðfrelsisfylkinigiar-
innar tilHöigiuim þessum í megin-
atriðuim á Parísairflundiinum í dag,
en tóku efcki afstöðu til þeirra
allra. Tillagan um vopnahlé sætti
mikilili gaigmrýnd og sögðu flulltrú-
a.r beggja sendinefnda,, að það
yrði til þess eins að vaima þjóð-
um Indókína þess að verja sig
gegn árásum Baindaríkjamanna.
Hins vegar lýsta senddnefndimar
því yfir, aö þær hygðust kanna
tillögumar gaurmigæfiliega, áður en
endanleg afstaða yrði tefcin.
Atkvæði ialin í
2 prestaköllum
Sl. sunnudag fóru fram prests-
kosningar í þrem pnestaköllllum og
voru atfcvæði talin úr tveim
þeirra á skrifstofu bdskups í gær.
Jónas Gíslason, prestur ísienzfcu
kirkjunnar í Kaupmannahöfn var
eini umseekjandánn um Grensás-
prestakall. Á kjörskrá voru 3057,
atfcvæði greiddu 738. Umsækjand-
inn hlaut 718 atkvæði, 18 seð'lar
vom auðir og 2 óigiidir. Kosn-
ingin er ólöigmeet.
Umsækjendur uim Stóra Núp
voru tveir, séra Kristján Róberts-
son sóknarp'restar á Sigllnfirði og
Guðjón Guðjónsson cand. theol. í
Reyfcjaviik. Á kjörskrá voru 459,
þar af greiddi 301 atkvæði. Guð-
jón Guöjónsson hlaut 154 atfcvæði
en séra Kristján Róberteson 146.
Einn seðill var auður. Kosningin
var lögimiæt.
Friðrik efstur á afmælisnóti TR
í fyrrafcvöfld voru tefldar bið-
sfcókdr í meistaralfflolkki á afmæl-
ismóiti TR og vann Friðrik Ólafs-
son skáik sína við Bjöm Si'gur-
jónsson og er efstur í flofckinum
eftir 5 uimferðir mieð 4% vinning.
I 2.-4 sæti eru Bjöm Sigurjóns-
son, Sævar Einarsson og Guð-
imiundur Ágústsson, aMir með 4
vinninga, og í 5.-8. sæti eru BnagS
Kristjánsson, Jóhann Lúðvíkssöm,
Gunnar Gunnarsson og Magmús
Gunnarssom, ailllir með 3V2 vinn-
ing.
6. umferð var teflld! í gasrkvöld
og áttust þá við innbyrðis fjórir
efstu memnim.ir, þ.e. Friðriik og
Sævar, Bjöm og Guðmundur. Alls
em keppendur í medstaraflofcki 32
og verða tefldar 11 umferðdr eft-
ir Monnadkerfi. Tefflt er í meist-1
araflokki á þriðjudögum og
fiimimita'dögjum.
1 I. fflokki er efstar Baldur
Pálmason með 3% vinning eftir'
4 umferðár og í II. fllokki er Jón
Þorvarðarson efstar með 4 vinn-;
ingai eiftár 4 umifleirðir.
Fyrsta skólaheimilið verð-
ur opnað um mánaðamótin
Um mánaðamótin verður vænt-
anlega opnað fyrsta skólaheimili
I Reykjavík og verður það til
húsa að Skipasundi 80. Verður
Jjar rými fyrir 20 böm á aldr-
inum 6 til 12 ára. Á vegum borg-
arinnar var skipuð þriggja manna
undirbúningsnefnd vegna skóla-
heimilisins og á Jódís Jónsdóttir
sæti í henni, og segir hún hér á
eftir frá því, hvert er hlutverk
slíks heimilis.
Hugmyndin uim tómstainda-
heimili, sem tæki við. í beinu
framhaldi a£ daigheimiiM og þar
Blaðdreifing
Þjóðviljann vantar blað-
bera í eftirtalin borgar-
hverfi:
Laugaveg
Freyjugötu
Hverfisgötu
Kleppsveg
Hringbraut
Hjarðarhaga
Háskólahverfi
Tjamargötu
Þjóðviljinn símd 17590
som bömin gœta dValdrf þann
töna dags sem þau aru ekki í
skóla, þangað tdi foreildiramir
koma heim úr vinnu, er ekiki
nýtilkomln. Hafa Allþýðubanda-
lagsimenn a£ og til borið firam
tillö'gur um stofnun slíks heimil-
is í borgarstjórn í noktour ár og
nú siíðast í veitar bar Sigurjón
Bjömsson fraim tiilllöigu þess efn-
is. Afskipti stjómar Haigsmuna-
samtafca einstæðma foreldra af
mólinu urðu til þess að ýta við
því og opna auigu a.m.k. einhiverra
flyrir því hve mdkdl vöntan er á
tómstundahieimHum í borginni.
Fór stj'ómin á fúnd borgair.stjóra
í vor og var stoiflnun tómstunda-
heimilis meðal þesis sem iflarið var
fram á. Var þó skipuð undiiribún-
ingsnefnd og eiga sæti í henni:
Sveinn Raignarsson, félaigsmóda-
stjóri, Jónas B. Jónssun, flræðs'lu-
stjóri og Jódís Jónsdöttir, fulltrúi
frá HagHmunasamtökum ein-
stæðra floreidra. Saigði Jódiís svo
fré að upplhafflteigai hefði verið ráð-
gert að halfla tómstandaheimdlin í
stoólum, en þar hefðu ekki verið
aðstæður till þess. Var þá áfcveðið
að borgin leigði húsnæði unddr
tómstundaiheimdli í vetur. Er litið
á þetta eina heiimiili sem tilraun
og er það eáníkiulni ætiað bömum
í Langholts- og Vogasklóla, en það
mun vera fjölmennasita skóla-
hverfi borgiairinnar. Lánað: Al-
bert Guðmuindsson tveggja hæða
hús að Skipasundi 80 í vetur fyrir
starfsemdna.
Ef vd teksit til mieð þessa nýj-
ung verður væntanlega haldið á-
fram á sömu braut og heimdli
opnuð í. ffleir: hverfium sdðar, en
aðeins þetta eina tómstandaiheim-
•Hi verður opið í vetur. Það er
vissulega spor í rétta átt, en baiga-
legt er að ekiki var uinnt að opna
heimdllið um ledð og sikólamiir
byrjuðu.
— Við vitam að þörfin er brýn
og vonum að fólk hagnýti sér
þessa þjónustu siagðd Jódís, en það
vill stundum verða þannig að fólk
áttar siig ekki á silfkum nýjiung-
um.
— Á heimilinu verður flors'töðu-
kona oig er lifclegt ,að fóstra verði
í því starfi, kairlimaðijr verður
þarna kennari og annað starfs-
fólk er maitráðslkiona og e.t.v. að-
stoðarstúltoa. Verður heimiilið op-
ið frá .kilufckan 8 (eða 9, það fler
etfitir þörfiuim viðkioimandii foreldra
fyrir barnagæzluna) og til klukk-
an rúmleiga 6. Það er alkunna að
fjölmörg börn í Reykjiaivíik á þess-'
uim aildri toomia að miannlausri í-
búð þegar þau koma úr sfcóla, þar
eð aðstaindendur þuirfa að vinna
úti, og eru þau mörg hver ein
hlluta úr dégi, ná sér sjólf í mat

Fyrsta skólaheimilið í Keykjavílc er að Skipasundi 80.
í eldihúsið o.þ.h. Þetta em hin
svokölluðu „lytolaibörn“ og er það
oi'tast neyðarúrræði hjá aðstand-
endum að stoiija þau þannig eftir,
aðrir koma börnunum fyrir hjá
ættingjum eða nágirönnum og er
það oft erfiðleikum bunddð. Þeg-
ar barnið hefur náð 6 ára aldri
verður breyting á þörfum þess,
það þarf eWki eins mdfciai umönn-
un og smóbörn, en það þarf engu
að sdður félaga og notalegan
samiastað. Á tómstundaiheimilinu
fá börnin hádegisverð og síðdeg-
isdrykk og meðlæti. Börnin eru
þar þann tfma sem foreldrarnir
eða foreldrið er í vinnu og þau
sjólí eru ekki í skiólla. Teldi ég
rétt að skóttaiheÉnSlið fengi
standatöfllu bamsins og að þar
yrðí fylgzt með því hvort það
kemur á réttam tírnia úr skólan-
um. Með því móti geta að'sitand-
endurnir verið vissir um öryggi
barnsins þangað til þe'.r gieta sótt
það. Ætlazt er til að bcirnTn læri
Firamhald' á 7. síðu.
/