Þjóðviljinn - 29.11.1970, Blaðsíða 5

(BEsnffiðagro &lL tóSvenxbBP 1370 — ÞJXÍ®'VTIjJ1'N1'í — SÍÐA J
INGIBJÖRG HARALDSDÓTTIR;
TANIA
Tania Tamara Bunke
hann, tóku hann tii fanga,
píndiu og drápu. Nú sem stend-
ur er þriðji hróðirinn, „Chato“
SKÆRULIÐINN
ÓGLEYMANLEGI
Fréttabréf frá Havana á Kúbu
Nýlega kom út í Havana
bók, sem ber nafnið: „Tania
— skæi-uliðinn ógleymanlegi"
(„Tania — la guerrillera inol-
vidable"). Hún er gefin út í
300 þús. eintökum, sem varið
er að dreifa ókeypis meðal al-
mennings þessa dagana, á siama
hátt og dagbók Che Guevara
var 'drejft fyrir tveim, árom.
Bókin er ávöxtur umfangs-
’ mikils starfs tveggja kúb-
anskra blaðakvenna, Maria Ro-
jas og Mirta Rodriguez Calde-
' ron, og hefur að geyma, auk
beinnar frásagnar þeirra, vi'ð-
töl við ótal aðila sem þekktu
Taniu, þ.á.m. móður hennair;
bréf og skjöl sem nú birtast
á prenti í fyrsta sinn. Einnig
er hún prýdd möirgum ljós-
myndum. Bólivíski skæruliðinn
Guido „Inti“ Peredo ritaði for-
mála að bókinni skömmu áð-
ur en hann var myrtur. „Inti“
og bróðir hans „Coco“ börðjst
með Che Guevara í fjöllum
Bólivíu 1966-’67. „Coco“ féll,
en „Inti“ komst undan og hóf
þegar endurskipulagningu
skæruhernaðarins eftir að
þyngsta höggið var faUið og
Che hafði verið myrtur. Hann
var langt kominn með undir-
búningsstarfið og félagar hans
höfðu samþykkt að hann tæki
við forystuhlutverki Che, þeg-
ar hermenn ríkisins fundu
Seint bólar á
barnaskólahúsi
BÚÐARDAL 24/11 — Nokkrar
byggingaíramkvæmdir hafa ver-
ið hér á undanförnum mánuðum.
Búnaðarbankinn er að reisa
byggingu hér fyrir bankaútibú,
póstur og sími byggingu fyrir
sig og ríkissjóður stendur að
byggingu skólastjóraíbúðar.
Hins vegar bólar lítið á bygg-
ingu fyrir barnaskólann ennþá.
Hefux hann þó verið starfrætot-
ur í 60 ár hér í plássiinu, svo
sem í sjúkraskýlin-u, dýralæknis-
bústaðnum og núna í fél-ags-
heimilinu. í vetur aru 50 til
60 nemendur í skólanum.
Þá er skyldunám só-tt í skól-
ana að Laugum í Sælingsdal og
kvennaskóli er að Staðarfelli.
Hann mun ekki alveg fullskip-
aður nemendum í vetur.
— B.F.
Pered-o, foringi skæruliðanna
í Bóliviu.
Það eru talin meðmæli með
reyfara, að lesandinn geti ekki
lá-gt hann f-rá sér fynren lokið
er lestri síðus-tu blaðisíðunnar.
Svo fór mcr við lestur þess-
arar bókar, og er þó engan veg-
inn um reyfara að ræða. En
áhuga lesand-ans er haldið va-k-
andi f-rá byrju-n til endia, smám
sa-m-an rís í hu-ga hans mynd,
sem fær í sig nýjar línur á
hverri bl-aðsíðu og verður stöð-
ugt skýrari og dýpri, þar til
lesandanum finnst hann hafa
kynnzt persónulega einni af
hetjum byltingarinnar í Róm-
önsku Ameriku. Um leið hef-
ur hann kynnzt eins-t-aklega
aðlaða-ndi kon-u, sk-emmtilegri,
hreinskilinni og skapheitri,
manneskjulegri í öllum sínum
viðbrög’ðum. Tania sa-gðist vera
„sentimental og rómantís-k“,
en við verðum að leggja sér-
statoan skilning í þessi lýs-ing-
a-rorð til að þau komi h-eim
og sáman við það sem hún
var í ra-un og veru. Höfund-
ar bókarinnar gera, sem betur
fer, enga tilraun til að hefja
Taniu á stall dýrlinga, hún
þarf þess eikki með, sa-ga h-enn-
ar talar sjálf.
Hún hét réttu na-fni Tam-ar-a
Bunke og fæd-dist í Argentinu
19. nóvember 1937. Faðir henn-
ar, Erich Bjn-toe, er Þjóðverji,
en móðirin, Nadja, rússnesku-r
Gy’ðingu-r. Þau flúðu frá Hitl-
ers-Þýzkalandi með son sinn
Olaf árið 1935 og settust að i
Buenos Aires. Tam-ara ólst upp
á heimili pólitískra flótta-
manna, sem þa-r að auki var
griðastaður allra þýzkra komm-
únista á þessum slóðum. For-
eldrar hennar tóku þá-tt i
starfi hins lcynilega komrnún-
istafloktos Argentínu. Tamara
og bróðir hennar (sem nú er
vísind-amaðj-r í A-Þýzkalandi)
fengu hugsjónir Maxx og Len-
íns i vögguigjöf, ef svo má að
orði komast. Bunke-hjónin
höfðu a'Jtaf nó-g að bíta og
brenna, þó-tt ekki væ-ru þa-u
rík, en enginn kemst hjá því
aS kynnast fátæ-ktinni í S-uð-
ur-Ameríku, allra sízt Evrópu-
búar með róttækar þjóðfélags-
skoðanir. Tamara kynntist
eymd og volæði hinna „minnstu
bræðra“ í Argentínu og hún
átti fore-ldra sem kunnu að út-
skýra fyrir henni orsa-kir o-g aí-
leiðingar hins vanþró-aða þjóð-
fé-lags. Það leikur enginn vafi
á því, að bernskj-árin í Argen-
tínu mótuðu skaplyndi og lífs-
viðhorf Tamöru. Þar mynd-aðist
grundvöllu-rinn a’ð á-hugamálum,
sem áttu eftir að fylgja h-enni
alla ævi: Stjórnmálum, tónlist
og íþróttu-m. í Argentínu lærði
hún að leika á ha-rmonikku og
píanó, og þar fékk hún sin
fyrstu verðlaun fyrir góða
frammistöðu í íþróttjm.
Árið 1952, þega-r Tama-ra va-r
rúmra 14 á-ra, fluttist hún með
fjölskyld-u sinni til Austu-r-
Þýzkalands. Þar kynnti-st hún
nýjum heimi, heimi sem var að
rísa úr rústum skelfilegrar fo-r-
tíðar. Fjölskyld-an settist að í
Stalins-tadt (nú Eisenhútten-
st-adt) — borg sem byrjað va-r
að reisa aðeins eiinu ári áð-
ur, þar sem allt v-ar í sköpun
og erfiðleik-amir voru geysi-
legir á flestum sviðum. Ta-
mara hóf nám í menntaskóla,
sem bar nafn hinnar frægu
þýzku baráttukonu Klöru Zet-
kin. Seinn-a stundaði hún nám
í rómönstoum m-álrm við Hum-
bolt-hás-kólann í Beirlín. En
Tamara var engjnn venjulegur
stúdent. Hún stundaði ekki
nám til þess að geta seinna
náð sér í góða atvinnu eð-a
embætti. Nám hennar, íþrótta-
iðkanir og pólitísk starfsemi i
samtökunum FDJ (Frj-áls þýzk
æska) virðist allt haf-a miða’ð
að einu m-arki: hún ætlaði að
verða byltingarm-aður og hún
ætlaði að fa-ra til Argentínu.
Hún hafði sambönd við ungt,
róttækt fólk frá Suður-Amer-
íku sem kom til Þýzkalands,
var túlku-r þess og óþreytandi
aðstoðarm-aðu-ri. Hún fylgdist
með þróun mála á Kúbu og
fagnaði mjö-g sigri byltingax-
innar hér. Árið 1960 var hún
túlkur Che Guevara er h-ann
hélt fyrirlestur í háskólanum
í Leipzig. Hún var einnig túlk-
ur kúbanska ballettsins (Ba-llet
Nacional de Cuba) og það
var einmitt í boði meðlima
hans sem hún kom til Kúbu
hinn 12. maí 1961.
Tamara Bunke bom til Kúbu
til þess að taka þátt í st-a-rfi
byltingarinnar, og setti sig
þegar í st-að í s-amband við
hin ýmsu fjöldasamtök: heima-
varnarliðið, æskulýðshreyfing-
jna, kvennasamtökin. Fyrst í
st-að sta-rfaði hún sem túlkur
fyrir menntamála-ráðuneytið,
seinna hóf hún riám í þjóð-
félagsfræðum og blaðamennsku
við háskólann í Havan-a. Hún
gerðist meðlimur heim-avarn-
arliðsins og klæddist einkenn-
isbúningi þess við hvert tæki-
færi sem gafst. f bókinni eru
birt allmörg bréf Tamöru til
foreldra hennar frá þessu tíma-
bi-li, og sýna þau greinilega
brennheitan áhuga hennar á
öllu sem fram fór í kringium
hana, ást hennar á kúbönsku
þjóðinni og Kúbu, sem hún
kallar „litlu ættjörðina".
„Stóra ættjörðin" var öll Róm-
anska Amerítoa. Þanni-g h-a-fði
Tama-ra B-unke svarið sig í ætt
við hina miklu hu-gsjónamenn
þessa-rar álfu: Símon Bólivar,
José Martí og Che Gueva-ra.
Árið 1963 hefs-t undirbúning-
ur síðasta kapítula ævi henn-
ar, þess kapítula sem la-uk svo
hnapellega í fíöililuin Bóliivíiu
fjóirum árum seinna. JaÆn-
framt er koanið að þeim hluta
bókarinnar, sem mestur feng-
ur er í, því að til þessa hefu-r
fátt varið vitað um þessi síð-
usta ár Tamöru, en þeim mun
fleiri sliiðursögxir h-afa gengið
meðal manna, bæði í Evrópu
og í löndum rómönsku Amer-
ítou. Engin þessara sagna kemst
þó í hálfkvisti viS sann-leikiann.
Tamara kveður Kúbu árið
1964, eftár að haf-a um margr-a
mánaða skeið notið tilsa-gnar
þaulreyndr-a byltingairmanna í
öllti því, er að skæruhemaði
og neðanjarðarstarfsemj lýtur.
Hún ferðast um V-Evrópu með
födisoð skilrítoi í notokra m-án-
uði, eá-gnast „vini“ og veriður
sér úti um „ævisögu". Hún
reynir ýmis dulargervi, og
smám saman verður til persón-
an La-ura Gutienrez. Undir
þessu nafni kemiur hún til
Bólivíu og sezt að í höfuð-
borginni La Paz, þar sem hún
kenni-r þýzku í einkatímum
en ver anna-rs tím-a sínum til
að safn-a þjóðlegri tónlist á
segulband, læra keramik og
útvega sér „sambönd". Hún
kemu-r sér alls staðar vel, t.d.
aðstoðar h-ún menntamál-aráðu-
neytið við að safna þjóðleg-
um fróðleik. Argentínska sendi-
ráðjð tekur henni opnum örm-
um og hún er ekki einu sinni
beðin um að sýna vegabréf.
Engan grunar að Laura Guti-
errez sé ekki öll þar sem hún
er séð. Þannig líða tvö ár.
Allan þennan tima er verjð að
undirbúa komu Che Guevara
til Bólivíu, og átti Tama-ra
drjúgan þátt í því staxfi. Á
sama tíma átti hún „vini og
kunningja“ af borgarastétt, og
til eru ljósmyndir af henni
í félagsskap Barrientos einræð-
ishenna og flei-ri háttsettra
manna. Tjl þess að öðl-ast bóli-
viskan ríkisborga-rarétt tók h-ún
það ráð að giftast ungum þar-
lendum m-anni sem hafði vita-
skuld ekki hugmynd um hver
hún var í raun og veru.
í bó-kinnj eru b-i-rtar skýrsi-
u-r frá þessum tíma, rifcað-ar af
Tamöru sjálfri á dulmáli og
sendar yfirboðurum hennar í
Havana; ennfrem-ur skýrslur
annarra félaga sem fylgdust
með starfi hennar. Einnig er
þar að finna ljósmyndir af
skilríkjum hennar, hóteireikn-
ingum o.fl., sem alit er á
n-a-fni „Lauria Gutierrez".
Það þarf ekki mikið hug-
arflug til að ímynda sér hví-
lítot farg hið tvöfalda líferni
hefur verið þessari örgeðja og
tilfinninganæmu konu: Hverja
mínútu varð hún að vera á
verði um sj-álfa sjg í fj-andsam-
legu u-mhverfi, hún varð að
gæta tungu sinnar, hegða sér
í algjöru ósamræmi við hug-
sjónir sínar, og hún gat eng-
um trúað fyrir vandamálum
sínum. Á stöku st-að í skýrsl-
unum bregðiu- fyrir einmana-
leika og ‘ jafnvel örvænUngu,
sem samstundis var breitt yfir,
því að Tamöru var ekki gjarnt
til að bera tilfinningar sínar
á torg. SjáLfsagi henn-ar og á-
byrgðartilfinning hljóta að
vekj-a aðd-áun jafnvel svöm-
ustu a-ndstæðinga henn-ar.
Sv-o kom Che til Bóljvíu.
Skæruliðar héldu til fjalla og
undirbjuggu baráttu sína þar.
Tamara var þeim til aðstoðar
á alla lund. Nú hét hún reynd- l
ar hvorki Tam-ara né Laura,
heldur Tania. Undjr þessu síð-
asta nafni komst hún í a-1-
heimsfréttirnar og í byltingar-
sögu Rómönsku Ameríku:
Tania la guerrillera. Þeir sem
ha-fa kynnt sér dagbók Che
Guevara og aðra-r frásagni-r af
skæruhernaðinum í Bóljvíu
1966-67, þekkj-a framlag T-ani-u
til þessa stigs byltingiarinnar.
Hlutverk hennar var að halda
við sambandinu milli La Paz
og fja-llahéraðanna. Hún var
stöðugt á ferðinnj 1 jeppa sín-
um, einu sinni sendi Che hana
til Argentínu að ná í fólk.
Þarmeð ræ-ttist æsku-draumur
hennar. hún kom til Buenos
Aires. En nú varð hún að fara
huldj höfðj og umfram allt
forðast staði þar sem hún gat
átt á hættu að reka-st á kunn-
ingja frá barnskuánunum. 4-ð-
ur bafði húm lenit í svipaðrf
aðstöðu í V-Berfln. Þá var hsún
aðeins í nókiknr hundruð oiéfcra
fjairfægð frá foreldirum sinum,
sem hún hafði eitoki séð 1 mörg
ár, en gat sammt ekki leyft sér
að fiara á flund þeirra.
Þegar Tania kom aftur til
f j allahéraðsins þar sem Che
hafði aðsetur sitt, var Régis
Debray í för með henni, á-
sa-mt öðram. Eftir þetta var
hún með skæruliðun-um og
barðjst í liði þeinra þairtil yfir
lauk. 16. apríl 1967 varð líUll
hópur viðskila við aðalhópinn
vegna veikinda nokkurra
manna, Eftir það tókst ekki
að koma á sambandj milli hóp-
anna. Tania var í smærri hópn-
um. í fjóra mánu’ði reikuðu
þa-u um fjöllin, vistalaus og
án sambands við félaga sína,
hundelt af hermönnum ríkis-
ins. Síða-st í ágúst koma þaa
að Rio Grande. Bóndi einn
býðst til að vísa þeim á vað
í ánni, hann gefur þeim m-at-
arbita og leyfir þeim að gista
í nánd við hús sitt. Áður h-afði
Che verið á ferð um þetta
svæði, hann hafði hitt bónd-
ann, sem hét Rojas, og skrif-
að í dagbók sína athugasemd
um hann: Rojas er hættulegur.
En um það vissu þau ekki,
þessi níu sem komu að staðn-
um 30. ágúst 1967, og erfið-
leikar und-anfarinna mánaða
höfðu sljóvgað dómgreind
þeirra. Þau þiggj-a „aðstoð“
bóndans, sem var ekkj seinn á
sér að kom-a skil-aboð-jm til
hersins. Um nóttina var sefct
upp gild-ra. hermennirnir fela
sig á hinum árbakkanum og
bíða. í dögun leiddi Roj-as hina
örþreytfcu skæruliða beint í
gildruna. Hann kvéður þá með
handabandi og hleypur burt.
Hermennimir bíð-a þar til all-
u-r hópurinn er konainn útí ána,
þá hefst skothríðin. Tania ætl-
ar að grípa til byssunnar sem
hún hafði um öxl sér, en er
of sein, hún fær skot í lung-
un og fellur í ána. Læknirinn
í skæruliðahópnum, „E1 Neg-
ro“, þrífur til hennar og læfc-
uir strauminn ber-a þau bæði
niður eftir ánni, þar tii þau
eru úr au-gsýn óvinanna, þá
klifrar hann uppá bakkann og
dregur Taniu með sér. Þá
var hún látin. Læknirinn yf-
irgefur líkið og skömmu síð-
ar er hann einnig stootinn til
bana. Lík Taniu f-annst á ár-
batok-anum viku seinna.
Banrientos, einræðisherra
Bólivíu, fann hjá sér hvöt tái
að veita Taniu „k-ristilega út-
för“ og var sjálfur viðstaddur
athöfnina. Að henni lokinni
fór hann í heimsókn til svjk-
a-rans Rojas. (Rojas var sí'ðar
tekinn af lífi af öðrum skæru-
liðum).
f hinni nýju bók eru, sem
fyrr segir, marga-r heimildir
sem hvergi hafa áður bi-rzt á
prenti. en varpa ljósi á ævifer-
il Tamöru Bunke. Sa-ga henn-
ar er ævintýrj líkust, en er þó
í fullu samræmi við stoapgerð
og lífsviðhorf hennar sjálfrar,
og j-afnframt í samræmi við
andrúmsloftið í Rómönsku
Ameríku, þar sem orð einsog
„hetja“ og „frelsisbarátta"
hafa ekkj ennþá glatað merk-
ingu sinni.
Ha-vana, 21. október 1970,
Ingibjörg Haraldsdóttir.
16 skráðir atvinnu-
lausir á Vopnafirði
Um síðustu mánaðamót voru
16 skráðir atvinnulausir á
Vopnafírði. Síðan 6. nóv. hef-
ur B-rettingur komið tvisvar
með afíla til staðarins, Hefur
verið samtfelld vinna síðan v'.ð
vinnslu aflans Engin önnur
vinna en við flsk er á Vopna-
firði, og er Brettingur einaskip-
ið. sem landar þar.
Atvinnuhorfiur eru fremur
S-æm-ar í Vopnafl-rði í vetur, og
vart hægt að reikna með mdnna
atvinnuleysi nú en í fyrra. 1
vetur fer Brettingur í 4ra ára
klössun, og má búast við að
ekki komi afli á land á meðan
á henni stendur.