Þjóðviljinn - 02.12.1970, Blaðsíða 6

0 SlÐA — ÞJÓÐVELJTNN — Mídvillcudagtsr 2. dasamiber 1970.
LAUNÞEGI SKRIFAR:
„Hesturínn ber ekki það
Þegar efnt var til núverandi
stjómarsaTnstarfs var heilzt svo
að skilja að sett hefði verið af
stað efnahagsleg eilífðarvéL
Lögð var á það m.ikil áherzfla.
að fram að þeim tíma hefðu
allar efnahagsráðstafanir aðeins
verið til bráðaibirgða, en nú
sikyldi síkapaður traustur fraim-
tíðargrundvöllur efnahags þjóð-
airinnar og væri því ekki til-
tökumál þótt almenningur þyrfti
að taka á sig byrðar umstund.
Eitt af því sem þannig þótti
ástæða til að afsalka sem. flóm
í þágu framtíðarheiKiar var á-
lagning söluskatts, sem áaetlað
var að nasmi á heilu ári 2S0
miljónum króna! >að sýnir
kannski betur en flest annað
hvemig viðreisnarboðskaipurinn
stendur nú í ljósi staðreynd-
anna, að þess verður vartlangt
að bíða að þá upphæð megi tí-
falda
Þótt fátt steeðist af því sem
Irtfað var, verður því ekki neit-
að, að um mikla stefnuþreyt-
ingu var að ræða. Átt-i það
ekki sízt við um skattamáflin.
Var sú breyting fólgin í þvi,
að draga úr beinum sköttum og
auka neyzluslkatta. Og var bá
mijög athyglisivert, að Alþýðu-
flokkurinn boðaði þetta nýmæii
sem mikið réttlætismál.
Því var lýst með mðrgum
orðum hve undanslkot imdan
skatti ætti sór stað í stórum
stíl og hve aðstaða manna til
s’íkra athafna væiri másrjöfn.
Orsakanna var leitað í sllcatta-
lögum, sem sögð varu beinlínis
hvetja menn til skattsvika.
Skattlaigning neyzlunnar kæmi
miklu réttlátar niður. Með
breyttum skattaHögum yrði
miönnum það nánast metnaðar-
Arið 1901 byrjaði Bjöm Jóns-
son ritstjóri ísafoldar og síðar
ráðherra að gefa út úrvalþjóð-
sagna úr safnf Jóns Amasonar
í handhægum bókum, semeink-
um vora ætlaðar börnum og
unglingum. Nú hefur Isafold-
arprentsmiðja hafið endurút-
gáfu þessara vinsælu bóka og
er fyrsta bindið nýkomið út.
Þetta þjóðsagnaiúrval verður
afllls 9 bindi og hefiur hið fyrsta
sem út er komdð, að gieyma
huldufólkssögur, en í stfðari
bindunum verða galdrasogur,
útilegumiainnasögiur, drauigiasög-
ur, aevintýri (17 ævtntýri íeinu
þdndi, 30 í öðru), tröfllasögur,
uppvaikningar og fylgjur og
náttúrusögur. Stefnt er að því,
segtfr í bókarkynningu á kápu-
síðu, að Ijúka útgáfunni á næstu
3-4 árum,
★
Oskar Haflldórsson magister,
hefur séð um útgátfú þessiarar
bókar og segir hann m. a. í
inngangsorðum: „Rök Bjöms
(Jónssonar ritstjóra) fyrir út-
gátfu atf þessu tagi eru enn í
fullu gildi. Hin máklu þjóð-
sagnasöfn eru alltotf viðaimikil
fyrir þörn, auik þess sem all-
miikifll hluti frásagnanna er h'tt
eða eíkflci við þeirra hæfi. Má
þvi ætla, að endurútgátfa sú.
sem hér birtist, muni bæta úr
svipaðri þörf og hin fyrri ...
Um bókmenntalegt og uppefld-
islegt gildi góðra þjóðsagna
þarf ekki að fjölyrða. Hið
knappa form þjóðsögunnar hetf-
ur eðli nútímatfirásagnar. Mál
hennar, auðugt og alþýðlegt í
senn, og sterk skirskotun táfl. í-
mál, að telja rótt fram tekjur
sínar. Lögum var breytt og
skattheimtufyrirkomuflagi, en
hafi einhver alið með sér vonir
um aukinn heiðairlledk í fram-
tölum, þá hetfur orðið lítið úr
þeim vonum, þiví að það er
fyrst í tið núverandi stjómar.
að ólhjákvæimiileigt hetflur þótt
að koma upp sérstafari stotfnun
til sflcattrannsókna og skatta-
lögreglu með svo víðtæku vafldi,
að segja má að við búum nú
v;ð lögregluríikd í sikattamáfliuim.
Þetta var samt eklci höfiuð-
ásitæðan, sem færð var fnaim
til réttlætingar þessari breyt-
ingu á sflcattlagningunni. Höf-
uðástæðan var sú, að nú yrði
að létta skattabyrðum atf at-
vinnuvegunum, getfa fyrirtækj-
unum tækifæri til að byggja
sig upp, eignast varasjóði og
skapa sér fjórhagsgrundvöll til
frambúðar. Og þessum árangri
átti að sjállflsögðu að ná með
því að auka neyziluskatta á al-
menninigi, en hlílfa atvinnuveg-
unum
Saiga er sögð af manni, sem
ferðaðist um illan veg, ríðandi
gömlu hrossi og reiddi þunga
poka fyrir framan sig og aftan.
Maðurinn var góðlhjartaður og
því va.r það, að þegar hestur-
inn tók að lýjast og hrasa i
spori tók hann að hugfleiða
hvemig létta mætti byrði ves-
lings skepnunnar. Loks hug-
kvaamdist honum snjallflræði.
Hann tók annan pokann, hóf
hann upp á axlir sér og saigði
við sjálfan s:g: Hesturinn ber
ekki það sem ég ber. — En
það þótti honum undarfegt að
hesturinn var jafn hrösullll eftir
sem áður.
Þessi saiga hlýtur að koma
myndunaraflsins garir hana m..a.
að sígildu úrvalsflesetfni bama
og unglinga".
Halldór Pétursson Idstmiáilari
upp í huigann þeigar maður
virðir fyrir sér hvernig íiarið
hetfur verið að undanfairið. Það
er nefnilega eflcki eins einfalt
og það virðdst, að létta byrðum
af atvinnufyrirtaslkjum með því
að Jeggja þær á stfarfsfólkið og
segja semi svo: Fyrirtækin bera
ekki það sem starfsfóflikið ber!
Þeim visu haigsipekingum sem
ráðið hatfa ferðdnni, sést yfir
eina litla staðreynd. að veirð
markaðsvöm ákvarðast þegar til
lengdar læitur atf framleiðslu-
kostnaði hennar og þetta á al-
veg eins við um þá mahkaðs-
vöru, sem heitir vinnuafl, eins
og aðrar. Þedm sést yfir, að at-
vinnuvegirnir, atvinnulífið er
meira en fyrirtækin, verkafólk-
ið er þar ednn þátturinn.
Það er staðreynd, að verð á
vinnuaiflli, þ.e. faaup og kjör
hflýtur að fara etftir þvtf, hvað
framfleiðsla vinnuatflsms kostar,
en það álkvarðast af aflmenn-
um framtfærsiluikostnaði áhverj-
um tíma.
Nú er aflmennur framfærsflu-
toostnaður ekki nein föst stærð
í eitt slkdpti fyrir öll, héldur
mjög breytileg og fer etftirlitfn-
aðariháttum og neyziluvenjum í
hverju landi og á hverjum tfma.
Skiptir þá efldki méii hvaða
sflcoðanir mienn halfa á þvtfhvort
eitt eða annað sé manninum
nauðsynlegt, ónauðsynlegt eða
jafnvel slkaðlegt, íheldur hvað
aflmenninigur upp og otfan tel-
ur sig eiga rétt á að gerakröfu
tál. Framtfajrslu.kcstnaður getur
því hækfcað með tvennu móti.
annamsveigar á þann hátt að
verðlag hælkfci svo að mieira
þurfi að greiða fyrir óbreytta
neyzilu eða hinsvegar að venjur
skapist um aukna neyzlu, lifs-
myndsflcreytir hina nýju útgéfu
þjóðsagnanna.
Bókin Huldufóllkssögur er 156
síður, í handhægu torotá.
kjarastig hækfci. Á sama hátt
getur flramÆærsflukostnaður lælkk-
að á þann hátt að verðflag
lækki eða neyzla mdnnlci og
lífskjarastig lækká.
Þessi framlflærsfluikositnaður
verður1 síðain sú viðmdðuin sem
launiþegar hatfa þegar þedr gera
kröfur til vinnuvedtenda sdnna,
þegar þeir verðleggja vinnu
sína, aiveg edns o@ aðrir fram-
leiðendur verðleglgja sína fram-
leiðsflu í samraamd við tilkostn-
að.
Þótt margt geti ihaft áihritf hér
á t.d. ráðstfaíanir stjómvallida
má gauga út frá þessu sem
meginreglu. Með þessu er þó
eflakd sagt, að launþegiar fá;
ávallt krötfum sínum fulllnægt,
fái það ssm þeir teflja sannvirði
fyrir vöru sína. Þar gengur á
ýrnsu og er það m.a. komdð
undir pólitíslkum aðstæðum. En
fyrir því er reynsla, að það
er mjög ólskynsamiLegt að gera
ráð fyrir því að hægt sé til
langframa að viðhaflda misrætmi
rniilli framifærsluikostnaðar og
vinnulauna og tilnaunir í þá
átt enda otftast með etfniahags-
legri sprenigingu.
i
Víkjum atfitur að síkattlagn-
ingu. Setjum svo að söluskatt-
ur sé hæfldkaður svo að aflmenn-
ur tfraimifærsiukQstnaður hæikiki
t.d. um 2%. Það er mjög ó-
skynsamílegt og hrednasta sjállfs-
blekking að reilkna með að sú
hækkun vaidi elkki tilsvarandi
hækkun á krötfium launiþega til
vinnuveitenda sinna Til þess
þyrtftu að vera sérstakair að-
stæður í þjóðfélaiginu, sem al-
menningur taaki gildar sem foir-
sendur lækkaðs llílfslkjairastigs.
Að öðrum flcosti verður atvdnnu-
rdksturinn að talka á sig þessa
hæfcflcun. Skatthækkunin Hendir
þvi að lllakum á atvinnurekstr-
inum. Álögur á starfstfólkið
hljóta því fyrr eða síðar að
lenda á fyrirtækjunum. Neyzilu-
skattar á aflmenning verða því
þeigar tifl. lenigidar Jætur sama
og skattLa.gning aitvinnutfyrir-
tasflcjanna. Alveg eins oig hest-
urinn tar pofloann jalfnt fyrir
það þótt karllinn flyfti honum^
á axldr sér
Hvað sýnir lfka reynsflanokk-
ur? Stendur atvinnuflífið með
þeim bflóma, sem búast rmætti
við etftir þessa stórfelldu breyt-
rngu á skattlaigningu? Og þá
ber að hatf a í huga. að ytri. að-
stæður hatfa á þessu tímabili
lengst atf verið mjög hagstæðair.
Þótt e.t.v. sé varlega treyst-
andi því sem menn segjasjálf-
ir um sinn ihag og það sé gönv
ufl búmannsdyggð að kunna að
berja sér, þá mun því mdðurof
mikiö satt í því að atvinnu-
vegimir búi við erfiðleika og
hatfi ekfai salfnað þeim gildu
varasjóðum, sem tryggi þeiim
traustan framtíðairgrundvöU.
Það er eflcki annað að sjá en
Gamfla Grána sé jafn hrösul og
fyrir viðreisn
En er þá skýringanna aðledta
I fávízfcu stjómarvalda og ráð-
gjatfa þeirra? Tæplega, þvi að
margir af þessum mönnum eru
þjóðfcunnir gáfumenn og há-
lærðir. bæði utan lands oginn-
an. E.t.v. gæti skýringarinnar
verið að leita í því, að þótt
oft sé taJað um aitvinnurelkend-
ur, vinnuveitendur, sem eána
heild, þá er aðstaða þeirra um
margt mjög ólliík og ýmsar
efn ah agsaðger ðir hafa mjög
miismunandi áhrif á þedrrahag.
Við skuilum halda cikkur v:3
dæmið sem við tókum áðan,
söluskattshæflckun, sem leiddd af
sér 2% hækfcun framfærslu-
kostnaðair Hugsum ok’kur tvö
fyrirtæki. Þau standa líkt að
vígi að því Jeyti, að þau eru
refldn með hagnaði, sflc-ila 500
þúsund krónum í hagnað. En
að öðm Jeyti standa þau óllíkt
að vígi: Annað eir kaupsýsllu-
fyrirtækd með tiltölulega fátt
Fyrsta bindi af 9 í úrvali
þjóðsagna Jóns Árnasonar
Þá hló marbendill. — Ein mynda Halldórs Péturssonar í fyrsta
bindi þjóðsagnasafnsins, Huldufólkssögum.
sem ég ber
starfstfólik, gredðdr í vinnulaun
2 miljónir lcróna. Hitt er fram-
leiðslufyrirtælkd með margt
starfsfólk, samanlagða launa-
fúlgu 40 málljóndr. Nú gengjum
vdð út frá því sem getfnu hér
að framan að þessi 2% lentu
að lofcum á fyrirtækjunum í
mynd hækikaðra launa. Hvaða
áhrif hefur sú hæikkun hjá
þessum tveim fyrirtasfajum?
Hjá kaupsiýslufyrirtækinu flrældka
launin um 40 þúsund svo að
það getur að öðru óbreyttu sflcil-
að 460 þúsundum í hagnað.
Fyrir framleiðslutfyrirtæfcið er
málið alvarlegira. Þar veTdur
hækkunin 800 þúsund króna
útgjaldaaukningu og 1 stað 500
þúsunda í hagnað er nú fcomdð
300 þúsunda tap. En þar með er
eflCki öll saigan sögð. Söluskatt-
urinn er ekki bara lagður á
lífsnauðsynjar verkaíölksins,
heldur einnig á reflcstrarvörur
fyrirtækjanna. Fyrir kiaup-
sýslufyririækið sikiptir þetta
hundruðum þúsunda. Útgjaflda-
aukning þess vegna þessara
etfnahagsaðgerða verður því
vafalaust á 2. miiljón królna.
Gætá nú eiklki hugsazt, að
sflcýringarinnar á áhuga ráða-
manna undanfarið á neyzflu-
sköttum í stað beinna skattasé
að leita í tenigsJum þeirra við
áhuigamál kaupsýslufyrirtækis-
ins. oft mijög fllóiknum tengsl-
um og eilckd alltatf meðvituðumi?
En höldum svdlítið lengra.
Við sjáum að framileiðsflutfyrir-
tækið er komdð í íxytnilausan
tapreilcstur og elkki blasir ann-
að en gjaldbrot við. Elkfci má
þó svo til ganga. Bæði er það,
að stjómairvöldum miyndd ekki
stæitt á því póflátísflct, að láta!
framlleiðslutfyrirtækin fleggjast í
rúst og sivo hitt, að hagsmun-
um fcaupsýsflunnair yrðd stelflnt í
voða etf svo færi. En htvað er
þá til náða?
Beinasta leiðirí væri að sjálf-
sögðu sú, að fara rakíleitt tdl
verkafóillksins og seigja: Nú er
aillt flcomið í óetfni, viljið þdð
efldci fafllast á að lœfldka laun
yflckar tiil að bjairga framledðsl-
unni? Þessd Jeið er þó efldki
tailin kiamia til miafla,
verflcaiflóikið myndi aldred flall-
ast á þau tifljmiælli nema flull-
nægt væri ýmsium skilyrðuim.
sem elcki yrðu talin aðgengifleg.
Þá ilcoma tvær leiðir til.gireina
og hafa þær notið milcdfllla vin-
sælda á undanfömum árum.
Annað er gengislækkun, seirn
myndi færa flramledðsilunni
hæflckað verð í fcrónutöllu. fyrir
útfluttar aíuröir, hitt er hækk-
un neyzluskatta til að standa
undir relcstrarstyrlcjum til
framlleiðsllunnar. Báðum þessum
leiðum er það sameigdnlegt, að
þær leiða til hadclcunar fraim-
færsiukostnaðar, en við hötfum
áður séð, að sú hæflcflcun hlýtuir
fyrr eða stfðar að Icoma firam í
hæflcflcuðum fl'aunum og öðruim
tilkostnaði hjá framJeiðsilutfyrii'-
tækinu. sem verið var aðbjanga.
Eittihvað má fresta með laga-
boðum og póttitísflcum brögðuim
að þessi áhritf kömd frami, en
reynsllan liefur sýnt, að þau
veirða þeim mun stónflefllldairi
sem þedm er slkotið lenglur á
frest Og þá þarf að grípa til
nýrra bjargráða!
Hér hetfur verið lýst sflcrúfu,
sem er engu síður virk í þjóð-
félaginu en hin flræga vísitöPu-
skrúfa eða mætti eiklloi öfllu
heldur orða það sva, að þessi
sflcrúfa sé sterflcasta Irreyfia.fl
vísitölLuskrúfunnar?
Er ellolci lcominn tímd tifl að
rannsallca gaumgaslflillega áflirif
neyzlusfloattanna í etfnahags-
kerfinu og hætta aö segja eins
og korlinn: Hesturinn l>er ek'ki
það sem ég ber?
— Launþegi.
Eimskip fær nýft
skip á mánutfóg
Hið nýja sfldp Bimsllcdpaflélags-
ins. Dettitfoss, er væntanflegt til
Reyflcjavftour á mánudaig. Skipið
er smtfðað í Alaborg. Eimisikipafé-
lagið fær annað ákip, atf sömu
gerð, frá Alaborg á næsta ári.
Það gefur á bátinn, snga eft-
ir Ragnar frá Höfðabrekku
„Það gefur á bátinn" nefnist
nýútkomin bók etftir Ragnar
Þorsteinsson frá Höfðabreflcku,
fjórða skáldsagan sem þessi
höfundur sendir frá sér.
Bóflcin er 175 síður, getfin út
aif Leiftri og prentuð þar.
Á bóflcarflcápu er hötfundur
kynntur með þessumorðumma.:
..Ragnar Þorsteinsson erfædd-
ur og irppaflinn við Isatfjarðar-
djúp. Tóltf ára byrjar hann sjó-
mennsku með föður sínum á
árabát, síðan á véllbátum frá
Hnífsdal og BoJungarvíik. Fimm-
tán ára gerist hann síðan há-
seti á hinutm staarri bátum, sem
hóldu sjó, meðan verið var að
veiða í sfldpið og salta fullar
lestar. Sautján ára ræðst hann
til hins kunna afllamanns, Þor-
steins Eytfirðings, og er með
honum í fjögux ár, eöa þar til
hann fler á sjómannaslcólann í
Reykjavtk og tefcur þaðan hið
meira fisflcimannaprótf vorið
1930. Næstu þrettán árin er
hann stýrimaiður og slkipstjóri
á ýmsum skipum við fllestar
tegundir vedða, utan tvö ár,
sem hann er háseti á togara
Árið 1943 vendir hann sínu
kvæði í fcross, hættir sjó-
mennsku, lcaupir jörð og fler að
búa. Þá byrjar hann að taka
þétt í sflysavamamálum, og hafa
þau mál síðan jatfnan átt hug
hans aflflan, enda lengstf afgegnt
þaæ trúnaðarstöðu. verið björg-
Ragnar Þorsteinsson
unarsveitarformaður í nitján ár
og möng ár formaður slysa-
vamadedldar. MargvtfsJeg venk-
efni í saimlbandd við slysavarna-
méllin hefur Raignax þurflt að
leysa á því sivæöi, sem hann er
staðsettur, og yrð: það otf langt
mál að gera því slklfl hér. Hann
byrjar að slkrifa um 1950 og
hafa komið út etftir hann um
þrjátíu simásögur auk noikikurra
Ijóða . . .“ Áður eru kommar
út eftir Ragnar Þarsteinsson
skáldsögumar „Vikinga:bilóð“
(1951), „Onmur í hjarta“ (1962)
og „Mongunnoði“ (1963).
4
Á.