Þjóðviljinn - 11.12.1970, Blaðsíða 4

4 SlÐA — ÞJÖÐVIU'INN — Föefcudagur 11. desemiber 1970.
— Málgagn sósíalisma, verkalýðshreyfingar og þjóðfrelsis •
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóðviljans.
Framkv.stjóri: Eiður Bergmann.
Ritstjórar: Ivar H. Jónsson (áb.), Magnús Kjartansson,
Sigurður Guðmundsson.
Ritstj.fuiitrúi: Svavar Gestsson.
Fréttastjóri: Sigurður V. Friðþjófsson.
Augiýsingastjóri: Heimir Ingimarsson.
Bitstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19. Sími 17500
(5 linur). — Askriftarverð kr. 195.00 á mánuðl. — Lausasöluverð kr. 12.00.
Aldraðir settír hjá
jjjóðfélag íslendinga hefur efni á því að stórbæta
lífskjör aldraðs fólks frá því sem nú er. Á þessa
staðreynd lögðu þingmenn Alþýðubandalagsins
þunga áherzlu í fjárlagaumræðunum undanfarna
daga, og með tillöguflutningi á Alþingi. Geir
Gunnarsson, fulltrúi Alþýðubandalagsins í fjár-
veitinganefnd, beindi verulegum hluta ræðu sinn-
ar um fjárlögin að þessu viðfangsefni. Hann sagði
þar meðai annars: „Hagur þeirra sem ekki hafa
annað en ellilaun og örorkubætiur að lifa af
hefur verið látinn sitja á hakanum á tímum
aukinnar þjóðarframleiðslu, og hvaðeina ann-
að látið sitja fyrir á fjárlögum ríkisins. Á þessu
þarf að verða gagnger breýting. Þjóðfélag sem
framleiðir jafnmikil verðmæti á hvern íbúa og
Íslendingar má ekki una því lengur að láta þá
þjóðfélagsþegna sem komnir eru á elliár búa
við svo skarðan hlut sem nú. Lífskjör þeirra
sem hafa einungis elli- eða örorkulífeyri sér
til lífsfraimfærís er í svo hróplegu ósamræmi við
lífskjör þeirra sem fulla starfsorku hafa, að það
er siðferðileg skylda þjóðar sem hækkar fjárlög
sín um þrjá miljarða á einu ári að hækka þennan
lífeýri svo um munar. Það er furðuleg lítiíþægni
hjá Alþýðublaðinu þessa dagana að blása sig út
af sjálfsánægju vegna þess að bætur almanna-
trygginganna eigi frá næstu áramótum að hækka
um 8,2%, svo þær ekki beinlínis lækki að kaup-
gildi vegna verðlagsbrey'tinga sem orðið hafa frá
1. júlí sl. Ef vel á að vera þarf ellilífejmir að tvö-
faldast frá því sem hann er nú. Til þessa hafa all-
ar aðrar framkvæmdir og ráðstafanir verið látn-
ar sitja í fyrirrúmi og þá fyrst er athugað hvort
eitthvað er eftir til úrbóta í tryggingamálujm.
Þessu þarf að snúa við. Það verður að láta aðra
hlu'ti í þjóðfélaginu aðlaga sig þeirri ákvörðun,
að elli- og örorkulífeyrir nægi sómasamlega til að
greiða eðlilegan framfærslukostnað“.
Jjingmenn Alþýðubandalagsins lögðu fram við
þessa 2. umræðu fjárlaganna breytingartillögu
um 40% hækkun framlags ellilífeyris og örorku-
bóta og annarra skyldra bóta almannatrygging-
anna. Lúðvík Jósepsson, formaður þingflokks Al-
þýðubandalagsins, mælti fyrir tillögunni og sýndi
fram á hvemig lífeyrir aldraðs fólks og öryrkja
hefði orðið útundan í þeim gífurlegu hæfckunum
sem orðið hafa á fjárlögunum síðustu árin. Hann
taldi að útgjöld ríkisins vegna brey’tingatillögu
Alþýðubandalagsins gætu orðið um 200 miljón-
ir, en benti á eins og Geir Gunnarsson að ríkis-
stjómin og flokkar hennar ætlast nú til að fjár-
lögin á næsta ári, 1971, verði 3100 miljónum hærri
en gildandi fjárlög. 1970! Þjóðfélag sem telur sig
geta hækkað fjárlög sín um meir en þrjá milj-
arða á einu ári, hefur efni á og ber siðferðileg
skylda til að b^ta hag aldraðs fólks og öryrkja
frá þeim smánarkjömm sem það fólk býr nú við,
hafi hað ekki annað fyrir sig að leggja en trygg-
ingarféð. — s.
Aðalheiður Óhisdóttir
Nokkur minningar- og kveðjuorð
Lítum mannsaldur til baka,
afifcur til áxsins 1896. Það er á-
liðdð sumars og dagur að
kiveídi kominn, löngum vinnu-
degi óhairðnaðra ungilinganna er
að ljúka. Þrjú ellztu systkinin í
Sogni, ednum fjaMabæjanna í
ölfusd, eru á leið heim af Am-
arhælisengju.m niðri undir ölf-
usórósi. Þau hafa staðið við
heyskap þama á votlendinu og
reitt heyið heim þessa löngu
leið allan þann dag, eins og svo
marga undangengna sumardaga.
Tvær systur, 10 og 11 ára, og
bróðir þedrra 13 ára gama/11. Þó
að ung séu að árum eru þau
þegar farin að tatoa til hendinni
við heimilis- og bústörf !.n úti og
inni. En þetta sumar er brýnni
þörf á því en noktoru sdnni fyrr
að hver og einn á hinu stóra
heimili, sem eitthvað getur unn-
ið, leggi sig fram við dagleg
störf; faðir systkinanna þriggja
og fimm yngri bama og fyrir-
vinna heimilisins heflur misst
hedlsuna fyrr á árinu, á bezta
aildri er þessi mitoli dugnaðar-
maður altekinn alvarlegum
sjúkdómi og orðinn óvinnuf.ær
sjúkildngur, löngum bundinn við
rúmdð.
Þessi langd v'nnudaigur, þeg-
ar sysitkmin þrjú.koma af engj-
unum seint á ágústkvöldi, varð
þeim löngum minnisstæður öðr-
um dögum fremur, vegna þess
að þau voru vairt komin heim í
Sogn, þegaæ harður land-
skjálftafcippur fannst, svo harð-
ur að hús hrundu víða á Suður-
landi, í Sogn' m.a, útihús, en
skemimdir urðu þar á baðstofu.
Óhug slö að vonum á heimilis-
fólk, ekki þótti treystandi að
baðstofan héldist uppi, af fram-
hald yrði á jarðihræringum, og
var það ráð tekdð að búa um
fólk-ð útd í heygarðinum að
húsaibafci. Næstu vikumar sváfu
menn offcast undir berum haust-
himninum.
Þetta er ein af mörgum
myndum, sem upp í hugann
koma nú, þegar þau öll þrjú eru
iliátin systkinin sem komu vinnu-
lúin he!m úr síðustu engjaferð
umirætt kvöld fyrir 74 árum,
í upphafi landsk.iálftanna mikflu
á Suðuirlandi. Tvö systkin-anna
Öiafiía Ólafsdóttir og Guðmund-
ur Rósant, eru látin fyrir ára-
tugum, en hið þriðja, Aðalheið-
ur, lézt í 'hárri elli að morgni
miðvikudagsins 2. désemher sl.
Útför hennar verður gerð frá
Fosstvogskirkju í daig, föstudag-
inn 11. desember, kl. 1.30 e.h.
Aðalheiður Ólafsdöttir var
fædd á Gljúfri í ÖMusi 14. apr-
fl 1885 og var næsteflzt 8 bama
hiónanna Ragnheiðar Símonar-
dóttur finá Hallstúni í Holtum
og Ó3a& Guðmundssonar firá
Hvammi í Ölfus!, Ólafssonar,
Ásbjömssonar. Móðir Ólafs var
Þéranna Rósa, dóttir Vatns-
enda-Rósu. Þau hjónin Ólafiur
og Raignheiður filytjast að Sogni,
næsta bæ við Gljútfur, þegar
Aðalheiður <3k5rtrtir þeirra er á
fyrsta ári og sonurinn Guð-
mundur háflfu öðru ári efldri, og
þar búa þau næsta áratuginn,
aílllt þar til leysa verður heim-
ilið upp vegna veikinda hús-
bóndans sem fiyrr var saigt.
Ólafur bóndi í Sogni og
Ragnheiður kona lians héfu bú-
skap af vanefnum, e!ns og svo
mörg ung hjón á þeim árum,
og aldrai urðu þau rík að ver-
aldaraoði í stfnttm búskap, en
búnaðist þó sæmilega á þeirra
tfma mælikvarða mieð sinn stóra
bamahóp, enda voru þau ein-
staklega samhent, bæði mieð af-
brigðum vinnusöm, verkflag!n og
útsjónarsöm, svo vel nýttist það
sem tifl féll hverju sinni. Ól-
afur starfaði ekki eingöngu að
sínu búi, heldur vann þessi
annáflaði haglei ksmaður mörg
verktfn fyrir aðra, stfna ná-
eranna, og margar vertfðir reri
hann sem formaður í Þorláks-
höfn; þótti hann farsæll slkip-
stiómarmaður og séttust menn
eftir skiprúmr. hjé honum.
Bömin í Sogni urðu átta sem
áður segir og komust öill til
fúllorðinsiára. Elztur var Guð-
mundur Rósant, síðar bóndi í
Stóra-Saurbæ í ölfusi; hann dó
fyrir um það bdl aldarfjórðungi.
Hans kona var Jóhanna Sfgur-
jónsdóttir sem lézt fyrr á þessu
ári. Næst í aldursröðinni var
Aðalheiður, sem jarðsungin er
í dag, þá Ólafiía ljósmóðir og
hjúkrunarkona, er dó árið 1925,
30 ára gömul; hún giftist ekk'.
önnur systkin í Sogni: Hall-
grímur, sem len.gi var bóndi að
Dagverðará á Snæfallsnesi,
kvæntur Helgu Halldórsdóttur;
Kristín búsett í Noregi, gift
Arne Stokke bakarameistara í
Lillehammer sem látinn er fyr-
ir allmörgum árum; Sigurpéll
sem andaðist árið 1914, 21 árs,
ókvæntur, mikill efnismaður:
Sigrún búsett í Reykjavík, kona
Amórs Guðna Kristinsisonar, og
Ingveldur búsett í Reykjavík,
ekkja séra Kjartans Kjartans-
sonar sem, síðast var prestur á
Staðarstað.
Ólafur bóndi og formaður
Guðmundsson missti heilsuna á
árinu 1896, e!.ns og áður var
minnzt á, og var löngum síð-
an rúmfastur og lenigst af í
sjúkrahúsii í Reykjavík, þar sem
hann lézt seint á árinu 1912.
Ra.gnheiður kona hans (dáin
1920) fór í húsmennsku með
yngstu bömin, þegar heimilið
leystist upp vegna veikinda
bóndans, en eldri börnin urðu
að ráðest til vistar og vinnu á
bæjum í' srveitinni eöa ná-
grannahreppum. Aðaflheiður Ól-
afsdóttir var í þeirra hópi; efll-
efu ára gömul fór hún að vinna
fyrir sér hjá vandiallausum, fyrst
í ölfusinu, síðar í Holtum og
Graffningi, og átti afar misjafna
ævi; sums staðar leið henni vel,
annars staðar var vistin s'æra
eða verra en það, en alls staðar
var þess kraflzt að unglingur-
inn, á viðkvæmu vaxtar- og
þroskaskeiði, slkilaði húsibænd-
um sínum fullri vinnu. Mikil
vinna, vosbúð oft á tíðum og
misjafn viðurgjömingur og að-
búnaður að öðm leyti á þesisum
árurn og stfðar á lífsfleiðinni áttu
eftir að segja til sín og setja
mark sitt á líkamsheiilsu henn-
ar, þegar á ævina tók að líða,
en móta jafnframt fólagsleg
viðhorff hennar til manna og
málefna. Ágæt greind, gott upp-
la'g og sikynsamlegt. uppeldi á
bernskuheimilinu, ásamt þe'.rri
Hfsreynslu sem fæsit með því að
vinna hörðum höndum, allt
betta átti vaifialaust sinn ríka
þátt. í Því að móta heilbrigð við-
horf Aðalheiðar heitinnar til
flestra máfla, hún var jafnan svo
einstaklega fordómaflaus, hrein
og bein í stfnum skoðunum.
Tímamót verða í lífi Aðal-
heiðar vorið 1906. Þá fer hún
að Stóra-HáTsi í Grafningi, tll
Jóns Ivarssonar, er þá hafði
búið þar fáein ár; hann var
fæddur að Þurá í öflfusi og síð-
ar heimilisffastur í Reykjafcoti
en við ýmis störf á sjó og landi
frá unglingsárum. Þau hefja
búskap, búa fyrst f 5 ár á Stóra-
Hálsi og síðar 4 ár á næstu jörð,
Litla-Hállsi. Báðar voru þessar
kotjarðir rýrar, afraksturinn af
þeim lítiill og afikoman bág.
Hedmilið stækkiar með árunum
og ýrnis samcffin atvik verða
þess valdandi að búi er brugð-
ið 1915 og filutt tnfl Reykjaivflkur
þá um haustið. Þar var heimili
þeirra Aðalheiðar og Jéns æ
síðan; hann stundaði daglauna.-
og verfcamannavinnu, lengst af
erffiðisvinnu í grjótnámi bæjar-
ins, en þau drýgðu bœði litlar
tdkjur heimilisins með ýmsum
hætti, leigðu til að mynda í 14
ár litla kjailarafbúð í Gróðrar-
stöðinni við Laufásiveg og
preiddu húsale!guna með vinnu-
framlagi: hirtu kýmar í garð-
yrkjustöðinni aílTa vetur. Os
mörg voru þau sumrin sem Að-
aTheiður fór tiT kaupaivinnu í
sveit, jafnan með 2-3 bamanná
með sér, eða vann við heyskap
á þæjartúnunum svonefndu hér
í Reykjavík.
Meðan þau hjónin Aðalhe!ður
og Jón bjuggu í Grafningi eágn-
uðust þau fjánar dætur, en þrjá
syni eftir komuna til Reykja-
víkur. Dætur þeirra eru: Mar-
grét, gift Magnúsi Ólafssyni,
búsett í Reykjavík; Ragnheið-
ur, gift Jón! Lútherssyni, býr í
Staðarsveit á Snæfellsnesi; Ól-
aiflía, gift Sigurði Júlíussyni, bú-
sett á Akranesd; og Guðmunda
Rósa, búsett í Reykjavík, en
maður hennar, Aage Kristinn
Pedersen, er látinn fyrir níu
árum. Synirnir, allir búsettir í
Reykjavík, eru: Sigurpáll,
kvæntur Steinunni Maríu Stein-
dórsdóttur; Ragnar, kvæntur
Magnúsínu Bjamadóttur; og Iv-
ar Haukur, kvæntur Ragnhildi
Rósu Þórarinsdóttur. Við ævi-
lok Aðalihedðar Ólafsdlóttur eru
aflkomendur hennar og Jóns Iv-
arssonar hálít hundrað talsins;
auk baimanna sjö: 21 bama-
bam, jafnmörg bamabamaiböm
og eitt langalangömmubarn.
Stór hópur afikomenda, sem all-
ir eru á flífd.
Aðalheiður ólafsdóttir gat í
lok langrar ævi litið yfir stór-
an niðjahóp og séð í honum á-
vöxt starfs sins sem húsmóður
á bammörgu alþýðuiheimili.
Innan veggja heimilisins var
hennar starfsvettvangur og þeir
sem til þekktu vissu að þar var
af dugnaði imnið, eliu og ár-
vekni. Góðar gáfur og eðlis-
kostir hefðu þó vaffaiítið gert
henni fært að takast ó við ýmis
þau verkefni á öðrum vettvangi,
sem nú á dögum er í tízku að
telja eftirsóknarverðari en hús-
móðurstörff og uppefldd barna, og
menntuð var hún í bezta skiln-
ingi þess orðs. þótt ekki fengi
hún aðra tilsögn í námi utan
heimilis en yfirheyrslu farkenn-
ara á þriggja vikna skölagöngu,
þegar hún var á ellefta eða
tóflfta aldursári. Hedmili hélt
hún firam á vor 1953, en þá var
Jón Ivarsson látinn fyrir rúmu
misseri og lokið löngu námi
yngsta somarins, sem kveðst
afldre; fá aö fullu þakkað eða
metið það mikila framlag for-
eldra sinna er því var samfara.
í nær 18 ár dvaldist Aðalheiður
Ólafsdóttir á heimili Résu,
yngstu dóttur sinnar, og manns
hennar, meðan hans naut við,
og varð þar aðnjótandi þeirrar
umönnunar og hlýju sem henni
var ómetanleg á löngu ævi-
kvöfldi. Veit sá fcm þessar lín-
ur skrifar, að á útfarardegi
hinnar látnu er þatoklæti tifl
þessarar dóttur ofar öðru f
hugtum hinna nánustu, jafn-
framt bjartri minningunni um
Ijúfa méður, eflskulega systur
og ömmu
I dag verður Aðalheiður Ól-
afsdóttir lögð til hinztu hvílu
við hlið lífsförunauitar síns, Jóns
Ivarssonar. Blessuð sé minning
þeirra.
Vinur.
Kjör
GRIPUR
Nýja PFAFF saumavélin er kjörgripur.
— Góð fjárfesting — góð jólagjöf.
VERZLUNIN PFAFF
Skólavörðustíg 1-3.