Þjóðviljinn - 15.12.1970, Blaðsíða 2

2 SlÐA — IMÓÐVIUIÍPJN — ÞriðtjnaJaglur 15. deseimber 1970.
HJALTI KRISTGEIRSSON:
Um jöfnuð og ójöfnuð
í launum og tekjum
□ Hér fara á eftir tveir kaflar úr erindi Hjalta Krist-
geirssanar STÉTT OG VINNA, sem hann flutti 1. des-
ember sl. á námskeiði Menningar- og fræðslusambands
alþýðu, en á því var fjallað um verkalýðshreyfinguna,
stöðu hennar og starf.
Laun eru ævinlegia þóknun
fyri,r ósjálfstæða vinnu. For-
sendur ósjálfstæðrar vinnu eru
því giundvallairafsitaeðuir launa-
vinnunnar. En í þeim félast
eins og áður sagði annars veg-
ar drottnunaraÆsitaða au’ð-
magnsstýrendia, hins vegar ó-
sj áifstæði þeirra sem ekikert
eiga til framieiðslu Mfsgæða
annað en virínuaifl sítt, en eru
frjálsir að því að gera sölu-
samning um það. Jafnréitti við
þessa samningsgerð er aðeins
á yfirborðinu og þáð er býsna
formlegs eðlis.
Að ráða sig í vinnu þýðir að
beygja sig undir sMpunairvald
auðmagnsstýrenda og láta inn-
limast í drottnunarkerfi fyxir-
tætós. Hér er þegar fyrir hendi
ærið tilefni til spennu og upp-
reisnangimi. En hiagsmuna-
áreksiturinn kemur þó enn skýr-
ar í ljós þegar að útborgun
launa kemur. Fyrir auðmagns-
stýrandann eru launin kostn-
aðarstærð innan hringrásar
auðmagnsins og frá hans sjón-
armiðj er heppilegast að laun-
in tengjast sem fastast afköst-
um. En launaþiglgjiandanum eru
launin ávísun á nauðsynjar til
persónulegs Mfsfnamfæris. Þau
sjá fyrir þörfum, og því er það
kaupmátturinn sem gildir. Þess-
ar afstæður: kostnaðarstærð —
framfærslustærð, eða mótsöign-
in milli afkasta og þarfa, birt-
ist skarpast í kjaradeilum.
Laun eru markaðsfyrirbrigðL
Þau myndast á vinnuaflsmiark-
aði og eru að því leytd báð
lögmálum framboðs og eftir-
spumar. En jafnframt eru þau

Rétt-
ar skoðanir
Leiðtogi Sjálfstæðisflokksins
í menningarmálum, Jóbann
Hjáibnarsson, skrjfar buigledð-
ingar í blað siitt í fyrradaig
um það báifctiarlag ljstamanna
að hluitast tdl um þjóðfélags-
mál í verkum sánum og at-
höfnum. „Víða, einikum í
Skandinaviu“, segir hann,
„bafa heyrzt háværar raddjr
um þjóðfélagsilegar bók-
menntir, svokallaða hluifcdeild
rdfchöfunda í málefnum Mðandi
sbundar. Aliar eru þessar
raddir gamaJtounnar og þetotot-
asti rithöfundur otokar hefur
bendlað þær við vinsfcrifas-
isma . . . En það er etokj nóg
að efna til félagslegrar um-
ræðu með sikáldiverkum, ef
rifcböfundurinn vill eikfci taf-
arlaust breyta þjóðskipuiag-
inu og ráðast heiftarlega gegn
„yfingangi auðvaldsins“ . . .
f sumar hitti ég sænsfct skáld,
sem var fulltrúi á norræna
Rifchöfundaráðsfundinum, sem
haldinn var hér á landi. Á
hverjum degi var skáldið með
nýtt sfcrautlegt mertó í barm-
inum. tákn skoðana þess. Eitt
var með áskorun um að styðja
Hó Si Mín gegn heúnsvalda-
sinnum, annað lýstd samúð
með hungruðu fólki í þriðja
heiminum og þannig mæfcti
lengi telja. Allt mjnnti þetta
á einhvern sértrúarsöfnuð . . .
Hann verður að fá sér merki
í baTminn ef hann ætlar að
breyta þjóðskipuiLaginu. Félags-
leg gagnrýni hans og áhugi á
vandamálum samfélagsins
kallast bara píp og vangeta,
fjarvistarsönnun Mstrænnar
viðleitn:, ef hann er ekfci á
réttri Mnu, eða að minnsta
koeti í nánu sambandi við
hana“. Af íslenztoum rithöf-
undum sem aðhyllast „vinstri-
fasisma" af þessu tagj nefnir
Jóbann Svövu Jakobsróttur,
svo engum dyljist hvað er í
blýhólknum.
Þrátt fyiir þessi bátíðlegu
ummæli skyldá engjnn ætla
að Jóhann aðhyllist þá fomiu
kenningu að rithöfundar eigi
að sitja í fílabeinstumi og
grandskoða á sér naflann.
Ekk; er nema rúm vika Mðin
síðan hann birti hjartnæm
effcixmæli um japanska rithöf-
undinn Júkíó Mishíma, sem
framdí kviðristu í aðalstöðv-
um hersins og lét síðan
höggva af sér höfuðið. Það
hiáttemi sýndi að mati Jó-
hanns að „hann lét éktó bar-
aist méð hinum þægilega
straumd tímans, eins og rnang-
ir rith'öfiundar Vesturlanda,
heldu.r þorði hann að vera
hann sjálfur og saigði eftir-
minnilega vinstri tilhnedging-
um stríð á hendur“. Ekki stiafar
hið óMka mat Jóbanns héldur
af því einu að honum finnist
það viðkunnaniegra að menn
risti sundur á sór meltingar-
færin í stað þess að láta
sér nægja að ganga með
merki í barminum; ágæti
japanska sjálfsmarðingjans er
í þvi fólgið að hann hafði
rétfcar skoðanir. Listamenn
mega ekki berjast fyrir þvi að
breyta þjóðskipulaginu, etotó
lýsa samúð með Víetnömium
í baráttunni gegn Bendaríkja-
her etoki standa með hungr-
uðu fólki í þriðja heiminum,
heldur eiga þeir að hrópa
„Lifi keisarinn" um letð og
höfuðið fýfcur af bolnum.
Þannig hefur Jóbann
Hjálm'arsson „réttar skoðan-
ir“ sem mælikvarða á það
hverjar atbafnir lisfcamanna
eru lofsverðar og hverjar mið-
ur þóiknanlegar. Það er ná-
kvæmlega sama aðferð og
koliegar Jóhanns i rithiöfunda-
samtökum Sovétríkj anna
beita, þótt „skoðanirnar"
kunni að vera dáMtið ólíkar.
Þeir eiiga hjns vegar sam-
merkt í því einnig að „rétt-
ar“ eru þær skoðanir sem
valdhöfunum falla hverju
sinni. — Austri.
háð þeim árangri sem vamar-
samtök verkalýðsins, verka-
lýðsfélögin, ná í kjarasamning-
um. Að svo rniklu leyti sem
laun erj beinlínig markaðslög-
málum undirorpin, er jafn erf-
itt að leggja á þau siðferði-
legt mat eins og á hverja aðra
verðlagningu.
Launastig, þ.e.' hlutfallið
milli verklauna og gróða í
framleiðsluatvinnuvegum, er
endanlega ákvarðað af baráttu.
Það hækkiar og lækkar eftir
styrkleikahlutföll'Um þeirra að-
ila sem við eigasfc. Rétt launa-
stig er ektó til. Hitt er til, að
rjfct sé úr vegi þeim drottnun-
araðstæðum sem gegnum
launavinnu skapa einn; stétt
aðstöðu til eigntöku á afrakstri
af vjnnu annarrar stéttar.
En hvemig eiga þá launa-
hlu tföM að vera sín í mlM? Á
að vera laiunamismunur eða
eiiga ÖU laun að vera jöfn?
Þessu er héldur ekki hægt að
svara með neinum óyggjandd
bagfræðilegum röksemdum.
Hér er hins vegar hægt að
beita siðferðilegu mati, einkum
ef við hugsum til aðstæðna í
stéttlausu sósíalísku þjóðfé-
lagi.
Einn af þeim gáfuðu hug-
sjónamönnum sem framarlega
stóðu í rússnesku byltingunni
fyrr 50 árum var svo einarður
að segja: Kerfi launamismunar
hefur ekkert og gefcur ekki haft
neltt sameiginlegt með sósíal-
isma. Þegar miðstjómarvaldið
hóf upp úr 1930 sitt æðis-
gengna iðnvæðingarkapphlaup,
ýmist méð aðferðum beinnar
nauðungar eða með skírskotun
til ábaitavoniar fyrir dugnað,
þá voru fyrri hiuigmyndir um
jöfnuð láitoar fyrir róða. For-
vígismenn byltingarsinnaðra
skoðana urðu unnvörpum fóm-
arlömb taumlausrar valddýrk-
unar. Orðið jafnaðarmennska
varð skaxnmaryrði, og launa-
mismunur varfi fyllilega eins
mikiM og hann tíðkast innan
launþegastéttann® á Vestur-
löndum. En það er til marks
um blygðun sovétleiðtoganna
og sáðferðiletgan ósigur þeiirra í
viðureigninni við jafnaðar-
mennskuna. að farið er með
launamisréttið í landinu sem
rítósieyndarmál. Beinum
spumingum um raiunveruleg
launahlutföll á vinnustað er
svarað með afgæðjngi. Jafnað-
armennskan verður ekkj frá
buigsjónum sósíialismans slát--
in.
Það er trúa mín, að hver sú
verkaíýðshreyfing sem í kjara-
baráttu sinni elur ekki fyrst
og fremst á samstöðu um
launajöfnuð sé á vilMgötum
stödd. Það er vejkleikamerki í
baráttunni við auðvalddð þegar
innri togstreita um launahlut-
föll sefcur um of svip sinn á
undirbúning kröfugerðar í
launamálum. Auðvaldið elur
einmitt á því viðhorfi, að fyr-
ir hendi sé í hagkerfinu viss
launafúlga og býður ölluim
launþegum að gera svo vel að
bítast um hver mest fái.
Hryggilegt er þegar launþega-
samtök falla í gryfju launa-
mismunar. Mig uggir, að svo sé
farið með siamtök opinberra
starfsmanna, en í þeim er
að miklum meirihluta fólk með
verkalýðsstéttar aðstöðu.
Starfsmat þeirra sýnist mér
ekki vera annað en aðfedð
borgarastéttarinnar til að koma
sínu eigin mati á verðieikum
og hæfni að. Starfsmatskerfið
er til þess fallið að þenja út
launamiismun, verðlauna form-
lega skólagöngu, umsjón með
fjárhagslegum verðmætum,
mannaforrað og það eftirsókn-
arverða hlutskipti, sem fáum
hlotnast, aS fá aðstöðu til sjálf-
ræðis í vinnu sinni.
Hór er óSköp einfa/ldiega um
það að ræða, að hyglað er
þeim hópum sem ná þvi að
hafa þjóðfélagslega stöðj inn-
an borgarastéttarinnar eða
standa henni mjög nærri. Þetita
gerdst vitanlega á kostnað
þeirra fjölmennu hópa sem
liggja niðri í verkalýðsstéttinni.
ef ég má komast svo að orðd.
Það fer þvi fjarri að hér sé
á ferðinni fyrirkomulag, sem
gæti orðið öðrum samtöfcum
launamanna í landinu til eft-
irdæmis.
II
Lausleg athugun á opinber-
um tölum um brúttó tekjur
til sfcatts virðist ledða i ljós,
að launamiisrétti hafi almennt
arjfcizt á undanfömum 6 ár-
um, frá 1963 til 1969. Flestir
þeir hópar sem árið 1963 höfðu
meira en méðaltekjur, bafa
hækfcað meira en meðaltalið
segir til um, og þá vitanlegia
á kostnað tekjulægri hópa. Hér
verður einnig að tafca það til
greina að ffiiamfcaldar tekjur til
Framhald á 9. síðu.
ÚTBOÐ
Tilboð óskast í smíði á tæringarprófunartæki með
tilheyrandi búnaði fyrir Hitaveitu Reykjavíkur.
Útboðsgögn eru afhent í skrifstofu vorri.
Tilboð verða opnuð í skrifstofu vorri, Fríkirkju-
vegi 3, briðjudaginn 5 janúar 1971 kl. 11.00.
INNKAUPASTOFNUN REYKJAVÍKURBORGAR
Fríkirkjuvegi 3 — Sími 25800
Hjúkrunarkonur
Hjúkrunarkona óskast til starfa hálfan
daginn. Nánari upplýsingar gefur forstöðu-
konan í sírna 22400.
Heilsuvemdarstöð Reykjavíkur.
Indversk
undraveröld
Vorum að taka upp margt fagurra og sér-
kennilegra muna frá Austurlöndum fjær,
m.a. útskorin borð, hillur, fatahengi. vindla-
kassa, o.m.fl. Reykelsisker, kertastjaka,
ávaxta- og konfektskálar, könnur, blóma-
vasa, öskubakka, borðbjöllur, vindla- og
sígarettukassa og margt fleira úr messing.
Úr rauðaviði: borð, innskotsborð, styttur,
vindlakassa, veggmyndir og margt fleira.
Frá Thailandi: handofna borðdúka og renn-
inga m/servíettum. Einnig útskorna lampa-
fætur og Thaisilki. Margar tegundir af
reykelsi. Hvergi meira úrval af fögrum,
handunuum munum, tilvaidra til jóla- og
tækifærisgjafa.
SNORRABRAUT 22.
BÓKAÚTGÁFAN HRAUNDRANGI,
REYNIMEL 60, SÍMI 18660.
Steinar J. Lúðvíksson, blaðamaður:
Björgunar- og sjóslysasaga íslands
— annað bindi —
Þrautgóðír
á raunastund
Stórhrikaleg samtíðarsaga, einn þáttur íslandssögunnar,
og ekki sá veigaminnsti.
Þetta er sérstæð heimildarbók, sem á sér enga hliðstæðu
í víðri veröld. Hún greinir jafnt frá hamförum náttúrunnar,
sem hetjudáðum og hörmungum.
ÞETTA ER MIKILVÆGT, SÖGULEGT y
HEIMILDARRIT.