Þjóðviljinn - 07.03.1971, Qupperneq 9

Sunwudiaigur 7. marz 1971 — ÞJÓÐVTLJINN —• SlÐA 0
mengimarráðstefnan
lielsap
aulci
ið, ef bað setti að tedjasit
neyzluhæft.
Cáiígerlar eru í þörmuim
ail.ra manna og fjölda dýra,
skyldir iðrasýklunum en mein-
lausir. Er fjöidi cóligerla í
vatni eða matvælum notaður
til viðmiðunar, þannig að finn-
feit þeir er litið svo á, að þar
geti lika verið iðriasýklar, ann-
arts ekiki.
La'gði Sigurður miikla áherzlu
á að verja vatnsból og neyzl/u-
vatnssvæði, þar sem notazt
væri við yfi'rbor'ðsvatn, eins og
víðast í veröldinni og af 11%
landemanna í þéttbýli hér, yrði
vatnið aidrei fuillvairið neana
með íblöndun kiórs. Hann sagði
að vísu fáa eða enga smitbara
hér á landi, en með sivaxandi
ferðamannastraumi og ferðalög-
um ísiendinga til annarra
landia yrði að gæta æ meiri
vaæúðar. Smit gæti boriz^ með
fairfuglum, ekki aðeáns þeim,
sem hingað flygju á eigin
vængjum, heldur einnig hinum,
sem kæmu með sbipum eða
fkugvéium.
Þá benti hann á, að þótt við
deildum ekki vatni með öðr-
um þjóðum, deildum við með
þeim hafinu. 82% landSimanna
búa við sjó og er aiilt skolp
leitt til sjávar, svo og úrgang-
ur verksmiðja og iðjuvara.
Mest loftmengun í nágrenni iðnaðar
Vilhjáimur Lúðvíksson efna-
venkfiræðingur rædidi menigun
frá efnaiðnaði og sagði m.a., að
af athiugun siem gerð var í
Bandaríkjunum hefði komið
í ljós, að þáttur umferðar og
brennslu eldsneytis er lang-
stærsta orsök loftmengunaæ í
heiid, en efnaiðnaðurinn gæfi
frá sér um 13,6% af mengandi
lofttegundum. Staðbundiinn,a á-
hrifa iðnveranna gætti þó í
mun rikana mæli en heildiar-
hlutfalli® segir tii um. f meng-
un hafsins væri, samkvæmt
bandianísikum skýrslum, þáttur
iðnaðarins nokkru minni en
þáttur úrgangs frá þéttbýlis-
svæðum, en eituirtáhrif efna frá
iðnaðinum gaatu verið mjög
-mikil, eintoum frá sterkum sýr-
um.
Efn'aiðniaður hér hefði enn
eikiki vaidið teljandi mengunar-
vandamálum, þótt ekki væri
gætt miikillar varúðar við
reksturinn, taidi Vilbjálmur.
Ekki væri þetta þó fiuillkann-
að, t.d. áhrif útbiáisturisins frá
Áburðarvertairni’ðsjunná. Skiaðla
hefðí efnaiðnaður hér ekiki
valdið nema einU slnní er
breinsitæki bilaði í Sements-
verksmiðjunni og mengrunar-
hættu frá kísi Igú rverksmi ðj -
unni taldl hann ekiki mikla,
þótt deiiia mæitti um staðsetn-
ingu þeirnar verksmiðju frá
fagurfræðilegu sjónairmdði. Tli
að bæigt væri að úrskurða
skaðley si smörk flúormengunair
frá áiverinu þyrfti að kanna
áhrifin við ísienzikar aðstæður.
Aí stóiriðnaðargineinum sem
taldar væru koma til greina
hér í fnamtíðinni, væru olíu-
hreinsun og fosfórsbræðsia
vaTftina'gaveröastar með tilliti
tdl menguniar. Frá saltvinnslu
og miagnesiumiklóríðvinnslu
stalfaði lítil mengunarhætta, en
við ýmsar tegundir af málm-
bræðsium, í tengslum við sjó-
efnavinnslu eða sjálfstæðar,
yrði að hafa gát vegna hættu
á rykmengun eða kiórmengun,
sem væri þó tæknilegia auðvelt
að útilokia. Sama máli gilti um
klór- og vítissódiavinnsiu. Plast-
iðniaður og kalsiumkarhítfram-
leiðsla hefðu í för með sér
vandiamál, sem setj'a þyrftj um
sénstaikar reglur, þar ætti eftir
að ftana leiðir til að fúllvinna
úrgangsefnin.
Vilhjiáimiuir benti á Þá að-
ferð Svía að gera hverju nýju
fyriirtæki skylt að sanma, að
ú.rgangsefni þeiss eða fram-
leiðsla valdi ekki mengun.
Hvar við ættum að setja memg-
unairmöirkdn væri efnahaigslegt
og líffiræðilegit vandamál, sem
í sumum tilfleilum þarfnaðist
sónsakrar rannsókniar og þyrfti
að komia tii raunhæft tmat á að-
stæðum og hagsmunum í hverju
tilfelli. Þótt við nytum góðs
af veðri og straumum við eyð-
ingu úrgangsefna í lofti og sjó,
væni lífríki hér viðkvæmara en
anmarsstaðar og menigunar-
áihrifa gæti því gætt fljóitar
og meir.
______________________!______________
Eina friðaða vatnsbólið í Reykjavík
Þómodidiur Th. Sigurðssiom
verk fræði ngur, sem tailaði um
mengun vatnsbóla og öflun
neyzluvatns, saigði ísiand búa
yfir miklu magni góðs dirykkj-
arvatns, en ójafna dreifingu
þess eftir landshlutum og
byggðarlögum valda því, að ým-
is bygigðarlög ættu eirfdtt með
vatnsöflun. Vegna strjóibýlis
og landfræðilegrar legu væri
mengun atns minni en víðast
annarsstaðar, auk þess sem
jarðfiræðilegar aðstæður væru
hagstosðar til myndumar ómeng-
aðs girunnvatns.
Enn værum við fyrst og
fremst matvæl'aframlei'ðendu'r
og væri við þá framieiðslu ó-
frávíkjanlegt skilyrði að fýrir
hendi væri ómengað vatn, auk
þess sem heilsufar landsmanna
væri háð gæðum neyzluvatns-
ins. Vi§ hönnun vatnsvedtnia
þyrfti að hafa i huiga að Éull-
nægja að staðaldri ákveðnum
láigmarksikröfum um vatnsgæði
og haldia stofn- og rekstrar-
kostnaSi sem læigstum án þess
að siafca á gæðakröfunum, en
því miðnr viirtust ísienzfcar
vatnsveitur mangar hveirjiar
Iðnaðurinn spúir eitri út i loftið.
ekki gerðar eftir þetari for-
skrift. Opin vatnsból, þar sem
vatn væri tekið úr lækjum og
vötnum, væru of algeng hér á
land, og þótt vatnsból ætti að
heita lokiað gæti gerð þess og
umhverfi valdið mengunar-
hæittu. Efaia friðaða vatnsbói-
ið í iandinu er í Reykjavík,
sagði hann.
Benti Þóroddur að lokum á
nauðsyn samhæfs eftirlits með
gerð og rekstri vatnsveitna,
samvinnu á fræðilegum grund-
velii og þörf betri menntunar
þeirra sem hönnuðu og önn-
uðust rekstur vatnsveitna.
Rannsaka þarf strandsjóinn
Efnamengun í sjó nefndisí
erindi Geirs Amesens efnaverk-
fræðings ög vakti hann m.á.
máls á hve aigengt sé orðið, að
iðnaðarþjóðir iátí. sökkva í
Norðuir-Atlanzhafið tunnum
með eiturefnum, úrgangi fró
efnaiðna’ðinium. Lagði hann ó-
herzln ó, hve hið líffræðilega
ástand sjáivairins skiþti miklu
miáli fyrir íisiendtaiga og hive
mengun. fiskimiðanna væri
hættuleg.
Rannsóknir bafa þó verið
litlar á sjónum við ísliand,
engar af fisiands háifu, aðeins
ákvarðanir Norðmanna á alifat-
iskum klórkolvatnsefnum, sem
skýrt var frá á ráðstefnu FAO
í Róm, sem Geir sat. Var þar
skýrt frá rannsóknum leiðang-
urs norska rannsóknaskips-
ins Joihans Hjorths, sem sagt
hefur verdð frá hér í blaðimu,
en þar var m_a. mæld meng-
un af vöidum iðnaðarúrgangs
og fundust menguð sýni víða
hór við land.
Sjólfir hafa fslendingar ekki
mælt mengun í sjó, hins veigar
DDT í fiski, en magn hefur
verið fremur lítiO, undir 0,1 mg
pr. kg í flöikum og 1,5 mg pr.
kg í þorskaiýsi, en talið er að
fari DDT magn yfir 7 mg pr.
kg sé fisfcurtan óneyzluhæfur.
Hann taldd upp heiztu meng-
unarefni eins og klóirkoivatns-
efni og málma, kopar, stak,
kvikasilfúr og blý, en hættu-
legastur mólma er kvikasilifir-
ið, einkum vegn þess hve lóg
skaðleysismörkin eru. Er fisk-
ur tíd. talinn óneyzluihæfur í
Bandaríkjunum ef hiann inni-
heidur yfir 0,5 mig pr. kg af
kvikasilfri. Næst hættulegasti
máhrAVrinn er blý, en Wýmaign
ið í yfirbarðsvatni sjóvarins
hefur víða margfaldazt á seinni
árum, aðalleiga vegna tetra-
ethýlblýs í benzíni.
Þegar f.a.ra fram reglulegar
rannsóknir á strandsjó ýmsra
landa, og ber fsiendtagum
einnig að sinna þeim málum.
sagði Geir DDT rannsóknim-
ar eru bjrrjunin en einnig þárf
aO rannsaka fleiri efni og í
sjónum sjáifum lika. Eina
framtíðarlausn þessara mála
hlýtur þó að vera löggjöf eða
alþjóðasamþykkt um ráðstaf-
anir til að draga úr meng-
un sjávar. en sem dæmi um
slíka samvinnu milli þjóða má
t.d. nefna þjóðir við Norður-
sjó. en fyrirhU'gaður er fundur,
þar sem ræða á friðunarað-
gerðir þar.
Hve lengi tekur sjórinn við?
„Len-gi tekur sjórinn við“ er
gamialt máltæki, sagði Hjálm-
ar R. Bárðarson sdglingamála-
stjóri í erindi sinu um olíu-
mengun í sjó, en nú er haf-
svæðum víða orðin ofraun að
taika við lengur. Náttúruvemd-
arárið 1970 er liðið, en hvatn-
ing þess til allra manna um
hreinni umgengni um jarðar-
innar loft, vötn og höf verður
að halda vakandi.
Olíumengun sjávar eir eitt
elzta menguniarvandiamálið, sem
auigljóst varð að setja þyrfti
tim alþjóðleg ákvæði, sagði
bann. Náttúrjvemdairmönnum
bafði lengi verið ljós kvalafull-
ur diauðdiagi sjófuglia af ol'íu-
mengun bafs og vakið athygli
almennings á því máli, en þeg-
ar svo baðstrendur viða um
heim urðu ónothæfar vegna
olíusora og baðhótel mannlaus
um báannatímann bættist fjár-
sterkur aðili í barátluna Fyrsta
alþjóðasamþykkt um vamir
gegn mengUn sjávar var gerð
1954 og frá núgildandi alþjóða-
samþykkt var gengið á ráð-
stiefnu sem Ailþjóðasiglinga-
málastöfnunin (IMCO) hélt í
London 1962, en síðan 1965
heflur starfað innan IMCO sér-
stök nefnd. fyrst kölluð olíu-
mengunamefnd, en si’ðan baf-
mengunarnefnd.
Hjálmar sagði að strand risa-
olíuskipsins Totrey Canyon og
sú reynsla sem þar fékkst hefði
orðið mikiU hvatí atbafna á
vegum IMCO og leitt til auka-
þings um hafmengun 1968 og
alþjóðaráðstefnu 1069 um
lagalega hlið vandiamálsins, *
þar sem tvær alþjóðasamþykkt-
ir voru undirritaðar.
Hann rakti þaer leiðir sem
reyndiar hefðu veri’ð til að eyða
olíunni frá Torrey Canyon, en
báiru iítinn árangur. Var reynt
að eyða henni með uppleysandi
efnum, en þau reyndust þvd
aðetas virka ef haagt var að
úða þeim.yfir brákina og þeyta
síðan saman öLíuna, upplausn-
arefntó og sjóinn og tókst
þetta efcki. Reynt var að
kveikja í olíunni með eldvörp-
um bæði á ströndu og á floti,
en á sjónum fóx þannig. að
olían hitaði hiann upp oig mynd-
aðist þá gufa sem drtap eldinn.
Á strondinni hrunnu brúnir
oliupoililaimir aðetag meðan eld-
vörpum var betat að þeim.
Jafnvei þótt dreift væri maign-
esíumdiufti á olíun.a og kvedkt
í með mikium eidi varfí „súkiku-
laðimassinn” svonefndd (hrún-
svartur, límkenndur öliuigraut-
ur) eftir svotti ótbrunninn.
I Reynt var að nota uppleysandi
efni á ströndinni og þvo með
hretau vatni á eftir, en árang-
urinn varð sá, að atían, sem
upphaflega var á yfirborðinu
komst niðuir í hálfs annars
metra dýpt. Bezt reyndist notk-
un jarðýta til að ýta til soran-
um, úða með uppleysandi efn-
um og láta sjóinn skoia sand-
inn á næsta flóði. Reynt var að
hindra að olda kæmist inn í
hafnir með því að byrgja fyriir
með flotslöngum, en olíupoll-
arnir komusrt; gegnum flotgirð-
ingarnar nema þegar sjór var
alveg ládauður.
Með geysilegri vinnu þúsundia
manna hersflota ogeinkaaðila
og mdklum fjárframlögum til
tækja og efnis tókst að lokum
að hreinsa þessar strendur
nokkumveginn. Skaðinn í dýra-
ríkinu varð hinsvegar óskapleg-
ur. Sjávairdýr eyddust gjörsam-
lega á öUu svæðinu vegna notk-
unar uppleysandi efnia og gróð-
urinn drapst að verulegu leyti.
Mikið drapst lífca af fiski ná-
lægt ströndinni. Fuglalífið vairð
fyrir óskaplegum skaða.
Þá sagði Hjálmiar frá möigu-
legri olíumengun Hvalfjarðár,
eins og áður hefur verið getíð
hér í blaQinu, af völdum oiiu-
báitsins Hiaskels, sem þar ligig-
ur á botndnum með um 260
tonn þungrar oMu, en á Srtál-
geymQ hans getur fyrr eða síð-
ar tærzt gat og oiían farið að
leka út. Hafa ráðstáfanir ver-
ið gerðar af Otíuféiaiginiu til
að htadra direifinigu otíunnar
um Hvalfjörð.
Sjósiyg norðanlands er,
brezkur togairi fórist þar 1968,
oiii mestu mengun sem vitað
er um hérlendis, í Axarfirði,
á Tjömesi og á Melrakfcasiéttu,
og oiii dauða 1500-2OOo fugiia.
AÖ lokum sagði Hjálmar firá
nýjustu breytingum á alþjóða-
reiglum vairðandá olíumengun
sjávar, sem tilkynntar hafia
verið hér í Stjórmairtíðtaduicn.
Um firamitíðtaa sagði hann á-
ætlað, að á áratuignum 1970-80
yrði uiihin jafnmikil otía úr
jörðu og si. 110 ár, árið 1900
4000 miljónir tonna. Megnið
ytíði flutt um hedmishöfin á
skipum og væri samanlögð
srtærð otíuflutningaskipa áætl-
uð nái. 390 milj. tonna að
burðargetu 1980. Við auíkna
hæitrtu veigna strandia, árekstra
og sprenginga bætrtiist svo otíu-
mengunarhættan firá borunum
á landgrunnssvæðum. Nálega
6% af otíufiraimileiðsiiunni væri
brennt um borð 1 skipunum
sjálfum og mengaði reytkur
lioftíð um 3 miljónir tonna af
Olíumengun s,távar drepur árlega þúsuudir fugla. Hér er reynt að koma þeim til hjargay