Þjóðviljinn - 18.03.1971, Síða 7

r
Fimimituidasur 18. Baarz 1071 — ÞJÓÐVTLJIN'N — SÍÐA J
Þórir Bergsson tryggingafræðingur:
Bótaskyléa atvinnu-
rekenda vegna slysa
Henra ritstjórl
Í5g sendi yðurlhérnieð
huigleiöingar í sairv-
bandi við Sruimivarp lái
laiga um breytmgu á
siglliniSaTögluiii'Uim, sem.
nú liggur fyrir Alþingi.
Ég sendi þetfca til ailra
dagblaöanna. — lfka
þeiirna, sem hafia iýst
því yÆir, að þaiu miuni
ekki birta greinar, sem
ætlaðar eru til birting-
ar í öðrum blöðoim.
Efni þessara lína er
þess eðllis, að það á er-
indii til allna, adg.iörlega
óháð því, hivaða biöð
þeir lesa að staðaldri,
og hviaða stjámmáfla^
ftolkki þeir fyiigja að
máium. t>ar sem frum-
varpið er komið tíl
umræðu á Alþingi, fel
ég nauðsynlteigt, að þess-
ar athiuigiasiemdir komi
fram sem fyrst, áður en
rasað er um ráð flram.
1 trausti þess, að þér
bártið þetfca í blaði yð-
ar er greinin send.
Með virðingu.
Þérlr Bergsson.
Fyrir Alþingi ligigur fraim-
varp til laga um breytingar á
205. gr. siglingalaganna, sem
fjallar um ábyrgð útgerðar-
manns. Breytingin Mur í sér,
að ábyrgð útgerðarmanns vegna
lífs- og iíkamstjóns skipstjóra,
skipverja, annarra manna, sem
ráðnir era. hjá útgerðarmanni,
og leiðsöguimanns — verður
hlutlæg. Það þýðir á mæitu
máli, að útgerðarmanni ber að
bæta siys á frtamangremdiuim
mönnum, hvemig sem siysið
hefur borið að — hafi það
gerzt um borð í sfcipinu, eða
þegar Wutaðeigandi vann í þágu
skipsins. Þó má lækka fðbœtur
eða láta þær niður falia, ef sá
siem fyrir slysd eða tjóni varð
er meðvaldiur þess eða með-
ábyrgur
Nú giilddr sama regia urn á-
byngð útgerðarmanns og ann-
airra atvinnurekenda. Atvinnu-
rekandi er skaðabótaskyldur, ef
slys verður rakið tii yfirsjóna
eöa vanrækslu atf háifu haes
eða startfsmanna hans í stanfi,
þ.e. að í flestum tiifellum þarf
að meta. hvort úm sök sé að
ræða hjá einhverjum þessara
aðila (ásetning eða gáleysi). Þó
ber atvinnurekandi ábyrgð á
þvf, að verktaki og vinnubún-
aður hans sé í fullkomnu lagi.
Hlutlæga ábyrigð ber hann
einnig, ef atvinnurekstur er
talinn sóriliega hætfculegur. Þeg-
ar þessu er ekki til aö dreifa,
og ekki er hæigt að tfinna sök,
er atvinniuirekandi laus við á-
þyrgð.
Flutningsmenn tilliögunnar
benda á, að oít er mjótt á
mununum og ertfitt að sanna,
hvort um sök sé að ræða, og
því fylgi oft viðamákil réttar-
rannsökn og langdregin og
kostnaðarsöm málatferli. Þó er
búið að teygja og toga almennu
skaðabótaregluna svo, að ’sam-
kvæmt henni skapast ábyrgð,
bótt um engia sök sé að ræða
samkvæmt þeirri merkingu,
sem ailmennt er lögð í það orð.
Dómstólaæ hafa þannig fært
gildissrvið hinnar almennu
skaðaibótareglu svo út, aðsmá-
vægilegiustu mistök og vangá
starfsmanns gera atvinnunek-
anda ábyrigan. Ástæðan flyrir
þessu er vafalitið sú, að at-
vinnureksturinn á léttara með
að bera tjónið en hinn einstaki
tjónþoli, og geitur trygigt giegn
áhætbunnL Þetta er sennilieiga í
samriæmi við allimenna réttar-
vitund. Vinnuslys eru álhætta,
sem fylgir atvinnurekstri, og
eðlilegast að hann bari þá á-
hættu.
Ég geiri þetta framvarp að
umitailseifni vegna þess, að ég
hetf lengi verið að velta fyrir
mér, hvort eklki væri rétt að
tekin væri upp hlutlæg ábyrgð
atvinnurekenda almiennt vegna
lífis- og lflíamstjóns starfls-
manna sdnna. SMk ábyrgð gild-
ir hér á landi í reynd- Þar á
ég við, að samlkivæmt lögumum
almannatrygigingar er aitvinnu-
rekendum skyit að slysatryggja
starfsmenn sína. Þetta veiricar
að sjáHfeögðu alveg eins og
hlutlæg ábyrgð. Bætur þessar-
ar slysatryggingar eru hinsveg-
ar svo hlægilega lágar — eins
og flestar bætur almanna-
trygginganna — að þær eru
ekki nema brot af bví tjóni,
sem otftast verður vegna dauða
og örkumla. Þessar' bætur eru
einnig dregnar frá fébótaskyldu
tjóni, sem atvinnurekandii ber
ábyrgð á.
Flutningsmenn framvarpsins
segjá, að skoða þurfli slysamél
sjómanna vandlega í heild, og
reyna síðan að marfca skyn-
samlega stetfnu með vaxandi
heill og öryggi sjómanna i hiuiga,
Mér er sipurn: Atf hverju ekki
aflra vinnandi manna? Þaðer
jafln alviariiegt að verða fyrir
lífs- og líkamstjóm á landi og
á sjó. Hins vegiar hetfur það
minni röskiuin á núverandi á-
standi í för með sér að taka
upp hlutflæga ábyrgð atvtanu-
rekenda vegna slysatjóna starfs-
manna í laindi heldur en vegna
sjómanna. Þetta stafár atf því,
að náttúruhamflarir valdamikflu
tíðar mannskasðum slysum á
sjó en á landi
Ég tel elkki rétt að saim-
þykikja þessa breytingatillögu
fyrr en öruggt er, að útgenð-
armenn geti og hatfi tryggtsig
giegn þeirri gíifluTlega auknu á-
hættu, sem þessi breytimg hetf-
ur í för með sér. Það þarf
líka nánari atfmörtoun á þvi,
hvað Mst í því ákvæði — að
lastoka megi fébsetur eða léta
þær tfalla niður, etf tjónþoli er
meðvaldur eða meðáibyrgur. —
Það þekkjast dæmi um það,
að manni hafi verið veittir á-
verkar í áfflogum um borð í
skipi, án þess, að hann ætti
nokkra sök þar í. Br útgerö-
armaður þá álbyrgur? Vefldur
ákvæðið þvi ekfci, að átflram
verður aft þönf rótteirirainnsókn-
ar og raálatferil'a?
Einnig þartf að flhuga þaiutiil-
vilk, sem gieta komdð flyrir, að
■bvær hlutlægar ábyrgðarneglur
retoist á. Skiipverji, sem er að
tfára senditfeirð í þágu skipsins
gietur slasazt sem llarþegi í ból.
Hvort gildiir þá Mutflæg álbyrgð
eiganda bílsins eða atvtaniunefc-
andans?
1 samtoandí við tryggingu á
þessari álbyrgð útgenðanmanns
verður margt að athuga. I
fyrsta lagi er það iðgjaldsá-
kvörðunin. í þvi samlbandi vii
ég benda á, að skipverjar, sem
eiga sjáltfir sfcipið myndualdr-
ei flá bœtt flrá tryigiöngu, sem
væri í flormi ábyrgðartrygging-
ar, einflaldflega vegna þess, að
menn geta efldd orðið sfcaða-
bótaskyldir giagnvairt sjéitfum
sór. Sjómenn eru nú slysa-
tryggðir. Sú slysatrygging yrði
yfirleitt óþörf, þeigar í stað
þeirrar ábyrgðairtryggingar, sem
nú er, kæmi miklu víðtækairi
átoyrgðartryggimg — en hjá því
verður ekki kornizt, ef ndkkurt
öryggi á að veira fyrir því að
útgarðarmaður gett bætt. Á-
byrgðairtryggimgin, siem nú gild-
ir, næði samkvæmt onðalatgi til
hirnnar nýju álbyrgðar, en ekki
yrðí hjá því komizt að hækka
iðgjöld. Tryggingarupphæðin
vegna hvers slyss yrði lítoa í
mörgum tilvikum allt of lág.
Ekki er ólíklegt að mörgum
komi til hugar, hvort allirþeir
lífleyrissjóðir, sem nú eru
komnir í gagnið, léttí ekki
undir með sjóðfflélögum eðafjöl-
sfcyldum þeirra, þegar lífs- og
líkamstjón verður. Tekizt hetf-
ur að gera þá svo úr giarði
fflesta hverja, að svo er sjaldn-
ast. Iiifleyrissjóður sjómanna
groiðir t.d. engan lífeyri tileft-
irliifandi maka, nema hánn
látni hatö greitt iðgjöld til
sjóðsiins í 10 ár eða lemgri tíma.
Og engar bætur vegna ■ örorku
sjóðsfélaga, nema hún sé meiri
en 35%- I bessum sjóði voru þar
til 1. janúar 1970 einungis tog-
arasjómenn og sjómenn , á far-
stoipum og varðslkipum, en þá
Þórir Bergsson
bættist fjöldi bátasjómanna við.
Það er því takmarkaörar hjálip-
ar að vænta úr þeirri átt.
Þegar litið er á þessi mál í
heild er Ijóst, að nauðsyn er
á úrbótum Og ég vil taka
undir þau orð fflutningsmanna
frumvarpsins að stooða þarf
málið vandlega í heild, og
reyna að marka skj-nsamilega
stefnu með heill og öryggisjó-
manna í hiuga — með þeirri
breytingu, að í stað sjómanna
korni allra starfandi karla og
kvenna í landinu. En fOrðast
ber að siamiþykkja lög, sem
geta haift jatfn alvarlegar af-
leiðingar í för með sér og
þessi breyttmg, tyrr en sflák skoð-
un heflur fiarið flram. Slkoðun-
in þarf að beinast að öllum
þáttum, sem máli skipta: T.d.
er hugsaniegt að koma á al-
mennri slysatryiggingu, sem
bættr litfs- og hkamstjón, sem
veröa í eða við vinniu, sam-
kværnt reglum sbaðalbótaréttar-
ins. Þé yrði ábyrgðartrygiging
vegna sflítora tjóna óþörtf flyrir
atvinnureksturinn og einnig
þær slysaitrygigingar, sem nú
eru í gildi — þar á meðal lög-
og sameimgslbundmar sflysai-
tryggingar atvtanurekenda á
starfetfóflki.
- Framhald 4 9. síðu.
Indland eftir kosningar
Blöð hatfai slkýrt ýtarlega tfrá
úrslitum kosninganna á
Xndlandi. Menn vita að hinn
nýi toongiresstflolkkur Xndlíru
Gandhi náði etoki aðpins þeim
meinihluta sem hann toeppbiað
heldur og tveim þrið'ju hlutum
þingisæita. Það er ekki haagt
annað en kalla þetta mitoinn
sigur fyrir stjómarfjokkinn,
þótt andistæðingar hans hafi,
sjálltfsagt með réttu, satoaðKon-
gressmienn og floringja hans um
að misnota sér í stórum stfl
rfkisvaldið, og þair með flor-
ræði ytfir fjölmiðlum og flutn-
ingatækjum hersins, til að
koma boðslcap sínum á fram-
færi.
En til hvers verður þessi
kosningasigur notaður? Fyrir-
heit þau sem Indira Gandhi
gatf í kosningalbaráttunni voiru
elkfci aliltaf sem slkiýrust, end'a
var taflaö til fbúa lands, sem
fleiri óllkar þjöðir byggja en
flesit lönd önnur, lands þarsem
gríðarmiklar andstæðuir eru
staðflestar milli stétta og ein-
sitalkra rífcja og landslhiluta —
og því sijálfeagt eirtfitt oft að
finna samnefnqpa sem allir geta
sfcilið. En þegar á heildina er
litið, er stefna sú siam Indira
Gandhi leitaði fulltingis við
kennd við„hægílara sósíalisma“.
Sl'ík stetfna táknar ekki bylt-
ingarbaréttu fýrir afnámi
eintoaeignaréttar, sem í Ind-
landi leiðir til meira raunvera-
legs misréttis en víðast ann-
arsstaðar. i Það er boðað htas-
vegar, að dreigiö skulí úr bili
því sem staðtfest er millli ríkra
og fátækra, og bá fýrst atf ollu,
að furstamir sfculi sviptir þeim
florréttindum sem þeir hafa
notið etfttr sérstöku samlklomu-
lagii siðan landið varð sjáflf-
stætt. Á síðastoa kj'örtímabili
voru bankar þjóðnýttír, og nú
er því lofað að meiriháttar
tiyggingarfyrirtæki fýlgi í kjöl- ,
farið. Þá hetfur stjótmairfllokk-
urinn lotfað því að tatomörkuð
verði hámartosstærð jarðeigna;
Indverjar eignist stærri hluta
í utaniritoisverzluninni, toomið
verði á jöfflnum rétti til mennt-
unar, auiknar fbúðabyggingár og
fylgt eftir virtori áætlun um
heillbrigðismál og takmarkanir
bameigna. Það er því meinaen
nóg við að glíma, og hölsýnis-
menn munu að sjólfeögðu minna
á að eitthvað atf þessum lotforð-
um hefur heyrzt áður án þess
að verulegur áranigur næðist —
og er þar nærtasfct að neflna
áætlanir um takmarkanir bam-
eigna.
En allavega er ljóst, að Ind-
ira Gandhi hetfur meiri
mögufleika á að hrinda stetfnu
sinni í framkvæmd eftir svo
mikinn kosningasigur — hún
þarf elkki lengur aö tatoa ttllit
til hægra arms Kongresstfllolkks-
ins, sem tolautf tflloiklkinn á síð-
asta kjörtimabili og beið nú
mikið aflhroö, og hún þarf held-
ur efldki að taka tillflit til smærri
fllokka, sem hún studdiist við,
kammúnistora eða svæðisbund-
inna. Kommúnistatflokkur Ind-
lands, CPI, *sem er afl'láhritfa-
mikill, hafði gert sér vonirum
aiukin áhrilf, en nú þartf Indira
Gandhi eklki lengur á stuðn-
ingi hans að halda. Reyndar er
stjórnarandstaðan sundraðri en
oftast áður, og er þá sanaa hvort
litið er tifl vinstra airms, en þeir
sem yzt standa á honum hvöttu
reyndar tfl að kosningamar
væru hunzaöar, eða til haagra
armsins, þar sem „Lýðræðis-
bandailag" fjögurra fldkka beið
hið mesta atfhiroð.
Kosningasiigur Indiru Gandlhi
viirðist reyndar benda til þesis,
að þrátt fyrir állt sé Indlland
samstæðara rflki en td Pak-
istan, sem skilið var frá þeirri
nýlendu sem áður þótti dýrast
djósn í brezka heimsvefldinu er
hún hlaut sjálfstæði árið 1947.
En eins og firéttár síðustudaga
sýna virðist það rfki nú íuipp-
liausn fyrir sakir milkils mun-
ar á kjörum landlshlutanna.
Þetta gerist í Pafcistan þrótt
fyrir sömu trúarþirögð lands-
rnanna, en ekki í Indlandi, þótt
hairðar sviptingar mifflli Hdndúa
og áhangenda Múhameðs hafi
lengi veirið talin Ma f sér
mikfla hættu þar. Og er ektoert
lfkflegra en að trúmélaágrein-
ingur sé og hatfi verið orðum
aukinn, Má vera, aö sundurvirk
öfll á Indllandi séu ekfci edns
sterk og menn flreistast till að
halda þagar þeir úr tfjarska líta
ýfir þetta stóra rfki 550 milj-
óna manna. Og reyndar er það
eitt af því sem tflestir eru sam-
mála um að lotfa Indiru Gandhi
fyrir, að hún hetfur sýnt sfciln-
ing á krötfum ýmissa minmi-
hflutalhópa fyrir aukna srjiálf-
stjóm. Aukin tök hennar á
miðstjóm rikisins gætu gert
henni auðvefldara að fylgja
þessari stetfnu átfram.
★
Að því er varðar stetfnuna í
utanríldsmálum þá þykir
enginn vatÖ á því, að Indlra
Gandhi rnuni átfram fylgja
htani hefðbundnu stetfnu Ind-
lands að standa utan hernað-
arbandalaga, en kosningasiigiur-
tan er talinn getfa henni aukna
möguleika á að hatfa siigmeira
í framrni á þessu sviði. Hún
hetfur aftar en einu sinni lótið
í Ijósd ósk um að bæta sam-
búðina við Pakistan, og reynd-
ar hetfur hinn nýflrægi pófli-
tísiki leiðtogi Austur-Pakistans
látið orð falla f sömu átt. Hún
hetfur einnig sýnt allmikinn
sveigjanleika gagnvart Kínaog
elkki lótið undan þeim tilhlauip-
um til Kínahaturs sem ríkir f
hægri filoíktoum eins og Jana
Sanglh og Swatantra. Hún er
og talin haffla óbundnar hend-
ur en áður gaignvairt Sovét-
ríkjunum, sem hatfa mjög
stundað Indlandsmál og veittu
landinu allmitola aðstoð við að
etfla stóriðju í opinberri eign.
En ýmsflr flréttaslkýreindur
leggja á það mesta áherzlu, að
Indland munfl nú láta meiraað
sér kveða í þeirn átölkum í As-
íu sem verða hrikalegust í
Indóktfna. Það er langt sfðan
nokkurt frumkvæði i utanríkis-
mólum hetfur komdð frá þessu
mitola rftoi, sem gæti þá haft
afetöðu til að breyta mörguog
mikliu í Asíu.
★
Yfirleitt má segja að viðibragS
við kosningasigri Indiira
Gandhi á Indflandi séu jétovæð
— en með varfæmi — víðast
hvar, jafnt í frjólslyndum borg-
arahlöðum Vestuirlan<Ja sem f
máflgagni sovézkra kommún-
ista, swo að dœmi séu netfnd.
Menn búast elkiki vflð neinum
kratftaveirtoum, en vfllja búast
við flreunirr jálkvæðum ráðstöf-
unum, þðtt þær venði kannski
ekki f miðg sflórum stfl. Það
er Ijóst að Indira Gandhi hef-
ur unnið slgur siem að veru-
legu leyti er tengdur persónu-
lefka hennor og ætt, en hann
er auðvitað eflnníg tengdurvon-
Indira Gandhi: Meiri möguleik-
ar, en ef til vill síðasta tæki-
færið.
um indversks almenningis um
betri tíma. Hann er þrátt fyrir
misMlur og mannvíg í kosn-
ingahríðinni, afllmikil trausts-
yfirflýsinig. En um leið getur
hann vetrið einskonar yfirlýs-
ing um það, að Indverjar getfi
f síðasta sinn í þessu fónmii um-
boð til að tooma landinu úr
þeirri stöðnun, sem það er f:
þeir menn eru netfnilega eflaki
fáir sern spó því, að fleiri mögu-
leikar verði elkki getfnár. Ef
stjóm Indflru Gandhi mistekst
svo um munar gætt annað
hvort komið til vafldaráns hægri-
manna, sem yrðu þó að veru-
legu leyti aö tryggja sérfyigi
herstas, — eða þá að stund
þeirrar byltingar rynni upp,
sem heflzt tæki mið af kín-
versfcu fiondæmi.
\
(áb tók saman úr ým&-
um áttum).
Sívaxandi aitvinnuleysi í landbúnaðarhéruðunum er eitt stærsta
félagslegt vandamál Indlands.