Þjóðviljinn - 26.06.1971, Síða 7

r
Stólbrik úr St. Nicliolas-kirkjunni í Lynn tr& þvl snemma á 15.
öld. Á skipinu g;etur að líta ýmsar nýjungar: tvö möstur, stór-
siglu með rásegli af fornri gerð og lágsigiu með þrihyrnu eða
latnesku segli, fokku, sem barst um þessar mundir til Vestur-
landa sunnan af Miðjarðarhafi. Kastalarnir að framan og aft-
an eru samvaxnari skipsskrokknum en áður og skipið sjálft
fullkomnari heild. —• (Mynd úr Ensku öldinni).
Jónas Sigurjónsson:
DOKTORSRITGERÐIN
ENSKA ÖLDIN
ÍSÖGU
ÍSLENDINGA
eftir Björn Þorsteinsson
Mér er það í bamsminni er
ég lærði í landafræði míns á-
gæta kennara Mortens Hansens,
að ísland væri eyland úti í
reginhafi langt frá öðrum
löndium. Ekki verður hægt að
mótmæla þessum staðreyndum.
En hitt fær heldur ekiki dulizt,
að íslcnzk saignfræði hefur til
þessa verið hálfgert eyland úti
í reginhafi langt frá öðrum
löndum. Eftir að sagnaritun
lagðist niður á 14. öld hefur
íslenzk saignfræði bori'ð ein-
hvem hreppslega'n útnesj abraig,
víddir hennar markazt af sjón-
arhóli hundaþúfunnar í stað
þess HólasitóiB, er íslenzkir
sagnfræðingar 13. aldar tóku
mið af allt frá Grænliandsjökl-
um til Miklagarðs við Sævið-
arsiund. Ég tel það ekki of-
mælt, að1 Bjöm Þorsteinsson,
sem verður doktor í diag, hafi
einna fyrstur mianna vakið
aftur forna hefð íslenzkna sagn-
fræðinga á hinni klassísku
bóköld vorri: að tengja fsland
evrópskri sögu, að sýna fram
á án alls vafa, að þrátt fyrir
landfræðilegar staðreyndir um
legu ístands í reginbafinu, er
land vort hluti af sögu álfu
vorrar og örlög þess mótuð af
framvindu þeirrar sögu.
Bók Bjöms Þorsteinssonar,
Enska öldin í sögu íslendinga,
sem í dag verður varin til dokt-
orstitils, er í raun og veru við-
burður í íslenzkum sagnfræði-
rannsóknum þessarar aldiar. Ég
býst við, að það sé fremur
fátítt, að höfundur bókar geri
sér það ómak að skrifia rit-
dóm um sjálfian sig, en þetta
hefur Björn Þorsteinsson ekki
talið eftir sér, svo sem sjá má
af mjög skemmtilegum eftir-
mála. sem hann skrifar í bók-
arlok. Það er ailltaf gaman
að heyna menn gagnrýna sjálfa
sig af skilningi og vitaskuld
má bera fram ýmsar aðfinnsl-
ur við rit Bjöms Þorsteins-
sonar. Ég sakna þess til að
mynda, að Bjöm hefur ekki
dregið saman stutt yfirlit um
hagþróun Englands og Evrópu
á 14. öld tii samanburðar á 15.
öldinni, slíkur samianburður
hefði getað varpað skýrara
ljósi á þá öld, sem _er efni
bókar hans. Sérstaða íslands í
efnahagsþróun álfu vorrar
hefði fyrir bragðið orðið ná-
kvæmari og rismeiri en ella.
En þrátt fyrir slíkar aðfinnsi-
ur er Enska öldin í sögu ís-
Icndinga öndvegisrit í ísienzikri
siagnfræði og markar tímiamót
í söigu hennar.
Björn Þorsteinsson, sem fær
doktorsgráðuna fyrir þessa
bók, hefði raunar átt að fá
bana fyrr. Og þá á ég við tvö
rit önnur sem hiann hefur
unnið að á undianfömum ár-
um: XVI. bindi Fombréfaisafns-
ins, sem hefur að geyma heim-
ildir þær, er hann heíur fund-
ið í enskium og þýzkum skjala-
. söfnum, og þá ekki sdzt bókar-
kom það, er Hið íslenzka bók-
menntafélag gaf út árið 1969:
Enskar heimildir um sögu ís-
lendinga á 15. og 16. öld. —
Þessi gagnmerka og fróðlega
bók er einsfconar inngangsrit
Svar kjósenda var ótvírætt
Nú er lotkið kosningum til
Alþingis. Svar kjósenda var ó-
tvírætt. Valdaferli núverandi
ríkisstjórnar skal lokið. Hún
hefiur að allra dórni setið of
lengi. þó akki að dómi þeiixa
sem enn gátu lagzt svo lágt
að greiða heami atkvæöi, þ.e.
einstaklingsihyggjumiainna, og
þeir eru margir, svo og þeirra
sem efcki nenna aö huigsa held-
ur fylgja þeim flokki sem
pabbd og manna eða afi og
amima kuisu einfaidlega af
gamalli tryggö
Það er ekki athugað að
flokkuirinn er fyrir langa lö-ngu
búinn að týna áttum, og berst
nú á móti upphaflegum stefhu-
málum. Hér á ég við Alþýð-u-
flokkinn. Forustumenn hans
virðast álíta að kjósendur
þeirra séu blindir fávitar. Svo
er elkki.
Um Sjál'Mæðismenn er það
að segja að þeir eru í flestu
sjálfum sér samkvæmir. Þetta
er „heiðarlegt íhald.“ Alliir vita
að þeirn filokki er stjómað af
mönnum sem vilja ,.firelsi“, þ.e.
frelsi til að einn megi arðræna
annan. þ.e. að einstaldinpur
hafi aðstöðu til að stela og
verða ríkur og eftir því sem
auðurinn vex verð'ur .aðstaða
hins ríka meiri til að stala frá
og arðræna fleiri, og endar á
því að .einn á allt. Stefma heið-
arlegra rnanna er aftur á móti
sú, að aMir verði sem jafihastir.
Auðvitað geta aldrei allir orðið
fullkomlega jafnir en munur-
inn þarf ekki að vera eins mik-
ill og hann er.
Ég held að mönnum úr röð-
um daglaunamanna og sjó-
mianna farist betur að tala um
slíkt réttlæti en yfirstéttar-
mönnunum sem sitja við skrif-
borð. Þessir skriflfdnnar hafla
verið kostaðir til mennta að
miiklu leyti á kostmað hinna,
erfiðisvinnumannanna, en „illa
launar kálfur o&ldiið.“
Menn eins og sérfræðingar
ríkisstjórnarinnar, sem alltaf
lögðu á ráðin um viðreisn (ó-
komin er sú viðreisn enn),
þeir ættu aö hafa vit á að við-
urkenma að þeim hafii skjátlazt.
Alttt þetta flálm undangeniginna
ára heflur engan ávöxt borið.
PYaimkvasmdiir í landinu hafa
að mestu miðazt við aukin rétt-
indi útlendra auðhriniga á ís-
landi. Það sem mestu móli
skiptir er aukin vinnsla úr
íslenzku hráefni, framkvæmd
af íslendiinguim sjálfum. í því
rnáli hefur ekkert verið gert.
Það er von að fráfarandi stjóm-
völd státi af að hafa á ný leyft
mimkaeldi á Islandi, þó svo að
minkaskinn falli alltaf í verði.
Það eru takmörk fyrir því,
hvað auðmannafrúr kauipamiik-
ið af þessari vöru.
Svo er annað sem mikill á-
rúður er rekinn fyrir. En það
er gróðd ai£ ferðamö'nnum. Mér
virðist að hugmyndin sé hjá
flesitum, að Isttendingar eigi að
lifa á aEt öðru en maitvæla-
framleiðsdu. Þó heifur sú fram-
leiðsla verið það sem þjóðin
hefur lifað á frá því sögur
hófust. Lega landsins gerir líka
það að verkum að ekkert ann-
að liggiur betur við. Nú er
flutt hráefni frá öðrum lönd-
um til að framleiða ál. Ein-
falldlega af því að við seljum
raforku og vinnuafl langt neð-
an við það sem annarsstaðar er
gert. Gaman væri líka að fó
u.pplýst, hvað rnörg tonn af
kísilgúr eru flutt út og hvað
mörg tonn af sóda og sýnu eru
flutt til landsins titt firam-
leiðsttu kísilgúrsdns. H-'-ert er
verðmæti þessana hluta? Á ég
þair við innílutning og útflutn-
ing. Sú ríkisstjóm sem jarm-
ar upp á erient fjónmagn, er-
lendan atvinnuireikisitjur í land-
inu, hún mátti vissuttega fara
frá; hennar skömm er þegar
orðin nóg.
Ríkisstjóim sem að nokkru
leyti samanstóð aif filokfci sem
kennir sdg við alþýöu, hún hik-
aði efcfci við 1968 að stelai stór-
um hluta a£ sanminigsbundnum
réttindum og launum sjó-
manna. Og síðan, eftir að stór-
átök höfðu orðið um liaun
verfcafólttrs, þé eyðilagði sama
ríkisstjórn þá sanminga, og
bastti við svokalttaðri verðstöðv-
un, sem gróðaibrattlsmenn voru
þó varaðir við í sjkiinvairpi, af
sjálfum forsætisráðherra. Þann-
ig er allur valdiaferiill fráiflar-
andi ríkisstjóimar. Eittíf sví-
virða. Ekfci að furða þó fcosn-
ingar færu eins og raun ber
vitni. Við fráfarandi rífcisstjórn
vil ég segja: Hafið enga þökfc
fyrir yfcfcar verk og reynið
aldrei slíkt aftur. Efcki aðeins
tslendingar eru á móti ykkur
Meirihluti mannkyns er frábit-
inn ykkar stefnu. Hann á eftir
"ð ráða,
Jónas Sigurjónsson.
Lauigandaigur 26. júní 1971 — ÞJÓÐVTLJINN — SlOA J
Björn Þorsteinsson
að 16. bindi Fornbréfasafnsins
og er raunar ómissiandi til
skilnings á doktorsritgerðinni.
Það er kunnara en frá þurfi
að segja, að 15. öld íslandis-
sögu er harla snauð að heim-
ildum, sem eru af íslenzkum
toga. Og þó er þessi öld eints-
konar misseraskipti í sögu
vorri. Á þessari öid verðia til
fyrstu drögin að kiapítalískri
þróun á fslandi, fialin í fram-
leiðstu skreiðar til útflutninigs.
Þorkell heitinn Jóhannesison
prófessor rannsafcaði þessi at-
vinnuiumskipti fyrstur miaxmia,
rit hans um þetta efni eru eitt-
hvert frumlegasta framlaig í ís-
lenzkri sagnfræði aldiarinnar.
Að sjálfisögðu styðst Bjöm Þor-
steinsison mjög við þessar
grundval'larran n sókn i r Þorkela
Jóhannessonar, en hann átti
þvd láni að fiagna að geta sóp-
a'ð saman nýjum heimildiaiauði
úr enskum skjalasöfnum og
seilzt til gagn.a, sem áður voru
mönnum ekki kunn. Fyrir þá
sök hafiur honum tekizt að
varpa nýju og óvæntu ljósi á
þessa dauðu öld sögu vorrar,
sam hefur þó ón alls vafa ver-
ið lauiguð iðandi lifi Og þetta
stafiar einfaldlaga af því, að ís-
land dregst inn í kjalsog þess,
sem við köllum stóru orði ver-
aldarsögu. Allt fram til upp-
ha'fs 15. aldar höfðu Englend-
ingar dregið fisk úr sjó við
strendiur og höfðu jafnan sýn
af hafi. En árið 1412 sáiu ís-
lendingar í Mýrdalnum skip
undian ströndum með felld segL
Það var uppbaf siglinigia En,g-
lendingia til fsliands. Aldrei
fyrr í sögunni höfðu menn
leitað fiskjar um svo langa
leið. Það hafði verið brotið
blað í sögu fisfcveiðamna, og
hin enska dugga, sam dorgaði
við strendur íslands þegar lið-
inn var rúmur áratugur fimmt-
ándu aldar, var vorboði mik-
illa tímiaskipta. Á íslamdsálum
voru Englendingar tamdir við
úthafið, sem síðar varð lög-
heimili þeirra um aldir. Þetta
var veraldiarsagan. Og ísliandis-
sagan varð lítill bumuiækur í
þeirri miklu móðu. Það mun-
aði mjóu, að íslamd yrði hluti
af hinu engilsaxneska stór-
veldi í sköpun. en til allrar
guðslukku urðum við ekki ís-
lenzkt Hjaltlamd. Um þetta
efni, verzlun og umboðsstjóm
á ísiiandi á 15. öld, fjallar
þessd heiliandi bók Bjöms Þor-
steinssonar, og það er mitt
mál. að fóir séu betur áS dokt-
orstitlinum komnir en hann.
Sverrir Kristjánsson.
Stýrimaður við áttavita. Mynd í handriti frá síðari hluta 14.
aldar. — (Ein myndanna í Ensku öldinni).
Alda Snæhólm Cinarsson
heldur málverkasýningu
Fyrsta málverkasýning í
Menntaskólanum í Hamrahlíð
verður opnuð í dag klukkan 2.
Alda Snæhólm Einarsson sýn-
ir þar 29 olínmálverk. Hún hef-
ur tvisvar áður haldið sýning-
ar hérlendis, fyrir 13-14 árum
á vatnslitamyndum og á olíu-
myndum 1965. Þá sýndi hún
ennfremur teppi og leirmuni
frá Períí þar sem hún bjó í 6
ár.
Alda Sinæhólim sagði í stuttu
spjailM við blaðamann Þjóð-
vilians að málairalistin hefði
olltaf verið rauði þrúðurirm í
lífi hennar. en það hefði fyrst
verið nú á siðustu áruim að
henni gafst tímd til að taka
listina alvarlega. Lisitakonan
bjó lengi erlendás meðan eigin-
maður hennar starfaði hjáSam-
einuðu þjóðunum. Á þeim ár-
um stundaði hún nám I 4 ár í
Art Ceniter de Mira Flones, sem
er listastoóíM í Lima £ Peiú. Þar
enu fcenndair margan listgreinar;
aiuk málarí'listarin'nar högg-
myndagerð, bellett og tónlist.
Kennarar vonu bandarískir,
spánskir og einn iap *nskiur.
FtaamlhalU. 9, síðtt.

I
I
I