Þjóðviljinn - 12.09.1971, Blaðsíða 9

Sumnud'agur 12. septemiber 1971 — ÞJÓÐVIUINN — SlÐA Q

ftgiSíSS

ssssssss

(««««■
• Nn
ÉllHlIi!
.. • • . 4 )
.

£fl$

u ......

■
„í»að getur verið betra en
nokkur fjárfesting í landi að
geyma fiskinn í sjónum í
tvö til þrjú ár“
Þessi mynd er tekin af
rannsóknarskipinu Árna Friðrikssyni
fiskistofna við strendur slands
— Já, það er nauðsynlegt.
— En hvað mega veiðarnar
vera miklar til þess að við
glötum ekld. bcinliínis okkar til-
verumöguleikum í þossu landi
sem fisfcveiðiþjóð?
— Þetta er áfcaflega stór
spurning og svarið erfitt og það
yrði tæplega samhljóða írá öll-
um aðilum í hópi vísinda-
manna. Þetta fer til dæmis eftir
þvtf hver er endurnýjunargeta
fisktegundanna. Til dæmis er
endumýjunargeta þorsksins
miklu meiri en síldar vegna
þess að hrognafjöldi þorsksins
er miklu meiri. Með grófu
dæmi má segja að hver hrygna
á jafnmörg egg í miljónum tal-
ið og hún er í kílóum að þyngd.
Þorskihrygna sem er 5 kíló
hrygnir 5 -miljónum eggja, en
egg síldarinnar eru aðeinis
noktour hundruð þúsund og þess
vegtna er hún miblu viðkvæm-
ari en þorskurinn og veiðiregl-
ur vcrða þvtf að vera breyti-
legar eftir tegundum fiskanna.
Óskapleg afföll
— Hvað kemst upp af fimm
miljónum eggja þorsksins?
— Það verða afskaplega mikil
aflföll. Ef við huigsum oklcur
fisk sem hrygnir einu sinni. til
dæmis lax, þá stæði stofninn
í stað ef hængur og hrygna
gæfu af sór tvo fiska sem héldu
lifi. En þau þurfa að gefa af
sér miklu fleiri einstaklinga
vegna þess hve afföllin eru
mikil. Þvi helfur verið haldið
fram að stofnstærð fislca fari
ekki endilega eftir stærð
hrygningarstafnsins. heldur fari
hún fremur eftir þeim lífs-
skiiyrðum sem eggin og seáðin
eiga við að búa Þannlg getur
flskstofn miljón fiska gefið af
sór færri einstakilinga en fisk-
stofn sem telur 300 þúsund
einstaklinga. Þessi kenning var *
allsráðandi áður, en menn eru
nú dáiítið að hverfa frá henni
og núorðið vilja menn taka
meira tillit til stærðar hrygn-
ingarstofnsins en áður var gert.
En hvað sem því líður er það
staðreynd, að stærð stafnsins
fer mikið eftir því hvernig
hrygningin tekst og hver veirða
afdritf seiðanna,
Það er margt sem hefur á-
hrif á þetta. en þrátt fyxir
allt má segja að ungseiðadauð-
inn sé meira og minna fast
hlutfall og hafi verið allt frá
því að Ingólfur kom hér.
— Vel á minnzt. Hvemig var
það þá í þann sæla tíma þegar
Ingólfur kom hér? Þá hlýtur
allt að hafa verið tÐullt af fiskl
— eða hefur jafnvægi náttúr-
unnar séð fyrir því að svipað
magn var af fiski í sjónum
og síðar eftir að hinar miklu
veiðar komu til sögunnar?
— Um fisk eru furðu litlar
heimildir í elztu bókum okikar.
Sjálfsagt hetfur verið mikið um
íisk. En það er athyglisvert að
hvergi í fomum bókum íslend-
iraga er minnzt á síld. og eJdd
nema eitt ömefni í landinu
er tengt sild; Sfldarmanna-
brekkur í Hvatfirði.
En það er enginn vafi á því
að áðuir hefur almennt verið
meira magn af fiski en nú er
— þarf ókki að fara lengra
en 30-40 ár aftur í tímann til
samjöfnunar. Sums staðar ann-
ars staðar hefur fiskurinn bók-
stafflega verið uppurinn, þ.e. á
ákveðnum miðum. og sýnir það
betur en annað hver álhirif of-
veiði getur haft. Þannig er
það til dæmis á Georgsbanka
við austurströnd Bandaríkjanna,
en þar voru mikil og góð ýsu-
mið. Þegar góður ángangur
kom var sótt í stofninn af er-
lendum veiðiskipum, skuttogur-
um með móðurskipum og á
ndklkruim árum hvarf ýsustoifn-
inn þar gjörsanalega og þar
fæst varla ýsa eins og er og
mé þetta vera skýrt dæmi um
það hvað ofvoiði hefur í för
með sér.
Ofveiði á ýsu
Haunar var það eins með ýs-
una hér við land. Afdrif skar-
kolans og ýsunnar hér við land
voru notuð sem skóladæmi í
fiskifræði þegar ég var við nám
—• dæmi um orfveiði, nefnt I
kennslubókum.
Ýsan var otfveidd hér við
iand allt þar til landlhelgin var
færð út 1952. en þá jókst ýsu-
stafninn hór við land. tJtfaansl-
an og friðun Paxafflóa höföu
þau áhrif að ýsustofninn tók að
aukast á ný og hafðd þá m. a.
þau áhrilf að ýsan varð í öðru
sæti í afflamagni íslendinga.
Með ýsuna var þetta
þannig, að á fyrri striðsárun-
um fétok hún mikla hvíld
hér við land. Á árunum eftir
stríðið var góð ýsuveiði við
landið. Meðaldagsveiði enskra
togara var þá 1000 kíló en síð-
an fór veiðin niður í 250 kiló
að meðaltali á dag, þrátt fyr-
ir stóraukna sókn. Ýsuveiðin
minnkaði frá 1927 úr 67 þús-
und tonnum á ari í 28 þús-
und tonn 1937. Ýsuafli íslend-
inga dnóst á sama tíma sam-
an úr 11 þúsund tonnum niður
í 4 þúsund tonn. Þannig gekk
sú auking sem varð á ýsu-
stofninum á striðsárununi fyrri
skjótt til þurröar. 1937 var svo
fcomið, að ýsustofndnn við Is-
land var einn sá aumasti sem
sögur fóru af. Á stríðsárunum
1939-1945 Maut stafninn hvíld
á ný og var ársafli Islendinga
þegar orðinn 33 þúsund tonn
1946. 1949 varð ýsuafii Islend-
inga 76 þúsund tonn. Sóknin
fór síðan stöðugt vaxandi og
afflinn fór niður í 46 þúsund
tonn árið 1952. Þá — 1952 —
var eins og ég gat um áðan
lokað mikilvægum uppeldis-
stöðvum og þá þregður svo við
að heildaiýsuafli Islendinga fer
h.raðvaxandi næstu 10 árin og
nær hámarki 1962 og er þá 120
þúsund tonn, og þar mcð tvö-
falt það aflamagn sem náðist
milll heimsstyrjaldanna. Þetta
þakfca menn útfærslu land-
hólgiranar og stærri möskvum
í veiðarfeerum sem komu til
sögunnar um sama leyti. Síðan
hefur ýsuafflinn dregizt saman
og fór niður í 47 þúsund tonn.
Ástæðan fyrir þessum sam-
drætti á síðustu árum er sú
að ýsustafmnn hoöjr verið í
mikiM lægð í Norður-Atlanz-
hafi basði við Island og við
Noreg etoki síður.
Bezta
fjárfestingin
Vert er að benda á að út-
færslumar 1952 og 1958 höfðu
það í flör með sér að ýsustafn-
inn gat vaxið tveimur tilþrem-
ur árum leragur en fyrr var.
Það hefur mikið að segja því
að ýsan er svo fijót að vaxa.
30 sentimetra ýsa vegur eitt-
hvað um 240 grömm, en ef
við leyfum henni að vera í
sjónum þangað til hún er 10
sentimetrum lengri er hún orð-
irun 650 grömm. Þarinig getfur
þetta betri arð en nokkur önn-
ur fjárfesting. Þetta sýnir bet-
ur en annað hvað nauðsynilegt
er að vemda flskinn þangað
til hann hefur náð þeirrilengd,
sem við viljum hafa hann í.
Við getum kallað það kjör-
lengd eða hvað við viljum hafa
það.
_— Hvað þarf ýsan langan
tíma til þess að bæta svo
mil^lu við sig?
— Það þarf til ein þrjú ár.
Þetta dæmi sem ég nefndihlýt-
ur að hafa mikil áihrif á ís-
lenzkan efnahag — þ.e. að taka
fiskinn á réttum aldri. Það get-
ur verið betra en nokkur fjár-
festing á landi að geyma fisk-
inn í sjónum í tvö til þrjú
ár. Útfærslu ráðstafan irnar ‘52
og ‘58 höfðu það í för með sér
að ýsan gat vaxið tveimur til
þremur árum lcngur en áður.
Dæmið sem ég nefndi áöan
sýnir að einn sjötti hluti fjöru-
tíusentimetra langrar ýsu gef-
ur jafnmikinn fjölda í tonnum
og 30 sm ýsa, en samt sem
áður drepum við færri fiska
og dánairtalan er mun lægri.
Þetta er gífurlega sláand4
FnamihaiLd á næstu síðu.
Eftir að rannsóknarskipin fengust liefur aðstaða Hafvannsóknarstofnunarinnar gjörbreytzt.
Mynd: —• Rannsóknarskipið Árni Friðriksson