Þjóðviljinn - 30.10.1971, Blaðsíða 4

4 SÍÐA — 1JJÖÐV7L.JXNN — Laugardagur 30, október 1S71.
— Málgagn sósialisma, verkalýðshreyfingar og þjóðfrelsis —
Útgefandi: Útgáfuféiag Þjóðviljana.
Framkv.stjóri: Eiður Bergmann.
Ritstjórar: Sigurður Guðmundsson, Svavar Gestsson (áb.).
Auglýsingastjóri: Heimir Ingimarsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustig 19. Siml 17500
(5 línur). — Áskriftai'verð kr. 195,00 á mánuði. — Lausasöluverð kr. 12,00.
-----------------------------------------------------j----
Framlög til námsmanna
Jjegar fjárkgafrumvarpið kom fram tóku náms-
menn og fleiri strax eftir því, að samkvæmt
frumvarpinu var allt of lág og óraunhæf upphæð
áætluð til Lánasjóðs íslenzkra námsmanna. Strax
er frumvarpið kom fram gerðu námsmenn grein
fyrir sjónarmiðum sínum í viðtölum sem birtust
hér í Þjóðviljanum. Skýringin á þessari lágu og
óraunhæfu upphæð kom svo í ljós við umræður
á alþingi í fyrradag: Upphæðin í frumvarpinu var
svo lág vegna þess að stjórn Lánasjóðs íslenzkra
námsmanna lagði áætlun sína ekki fram í tæka
tíð fyrir prentun fjárlagafrumvarpsins. En fjár-
málaráðherra og menntamálaráðherra lýstu því
svo yfir á alþingi í fyrradag að ríkisstjórnin myndi
veita þau fjárframlög til lánasjóðsins, sem farið
var fram á af s'tjórn sjóðsins.
Jjessi afstaða ríkisstjórnarinnar nú er í samræmi
við þá stefnu sem stjórnarandstöðuflokkamir
mörkuðu á síðasta alþingi. Þá fluttu þeir Magnús
Kjartansson og Þórarinn Þórarinsson tillögu um
að orðið yrði við kröfum námamanna um aukin
framlög til sjóðsins. Þessi tillaga þeirra Magnús-
ar og Þórarins var felld af þáverandi stjórnar-
flokkum og greiddi hver einasti þingmaður þá-
verandi stjórnarflokka atkvæði gegn tillögunni að
viðhöfðu nafnakalli. Nú þegar tillaga ríkisstjórn-
arinnar um hækkað framlag til Lánasjöðs verð-
ur tekin til afgreiðslu alþingis, verður fróðlegt að
sjá hvort þeir þingmenn Sjálfstæðisflokksins og
Alþýðuflokksins, sem felldu tillögu Magnúsar og
Þórarins í fyrra, eru enn við sama heygarðshorn-
ið og standa gegn eðlilegum fjárveitingum til
námslána og námsstyrkja.
Málefnafátækt
fyrstu döguim alþingis hefur þegar komið í ljós
áberandi málefnafátækt þingmanna stjómar-
andstöðuflokkanna. Þingmenn Alþýðuflokksins
hafa flutt einar tvær tillögur á alþingi sem hafa
á fyrri þingum verið fluttar af þingmönnum nú-
verandi stjórnarflokka, og þingmenn Sjálfstæð-
isflokksins em einnig teknir til við að flytja til-
lögur núverandi stjórnarflokka. Þetta er þeim
mun furðulegra sem ýmis þeirra mála sem þann-
ig hafa nú verið flutt í tillögufonmi eru nefnd
í málefnasamningi stjómarflokkanna. Málefnafá-
tæktin er einkenni núverandi stjómarandstöðu-
flokka — andstaða þeirra er ekki málefnaleg —
en það er fagnaðarefni, að í ýmsum málum virðist
þeim nú hafa snúizt hugur. Þannig geta stjórn-
málamenn Lært af því að tapa í kosningum.
Wegna mistaka
J^yrirsagnabrengl urðu á forustugreinum Þjóð-
viljans í gær. Þetta kom greinilega fram í leið-
aralestri útvarpsins 1 gænmorgun. Eru lesendur
blaðsins og útvarpshlustendur beðnir velvirðing-
ar á þessum mistökum, en forustugreinarnar frá í
gær eru birtar í heild annars staðar í blaðinu.
sv.
ÞINGSJÁ ÞJÓÐVILJANS____________
Verða ættarnöfn leyfð?
Þúsundir manna bera ættamöfn Eöglega eða ólöglega
Fyrir skömmu mælti mennta-
málaráðherra, Magnús Torfi Ól-
afsson, fyrir stjómarfrumvarpi
til Iaga um mannanöfn
Sagðá ráðherramn í ræðu
sinms m.a., að xnál betta væri
nú borið fram að ríkisstjóm-
inni, en einnig hefði bað verið
borið fram á síðasta bmgi’
ekki hlotið afgreiðslu þá. Svo
mætti ekki skilja, að í fruxnr
varpinu fælist eiinróma skoðun
rildsstjómarinnar á þessu máli,
þetta væri ópóíitízfct mál og
sýndist sitt hverjum. Hinu væri
eklki að neita að fub þörf væri
virkrar löggjafar um manna-
nöftn, því að gildandi lög um
mannanöfn frá 1925 væru ó-
virk og hefði aíldrei verið eftir
þeim faiið.
Frumvarp þetta er samið af
nefnd skipaðri af menntamála-
ráðuneytinu árið 1967. og er í
5 köflum, en þýðingarmestur
er 2. kafli, sem er um kenni-
nöfn eða ættarnöfn. Eins og
vitað er hafa ættamöfn verið
mikill þymár í aiugum flestra
íslendinga, enda um að ræða
pafngiftir, sem brjóta í bága
við þær fomu og hefðbundnu
reglur, sem hér hafa gilt, að
kenna sig við föður.
Hveð sem þvl h'ður, er það
nú staðreynd að þúsundir
mamna bera ættarnöfn hér á
landi ýmist löglega eða ólög-
iega.
Um þessar staðreyndir segir
nefndin í greinargerð með frum-
varpinu:
Um þessi nöfn er þriggja
kosta völ: Að framfyigja banni
lagamma fiá 1925 og óheimila
viðkomandi að bera nöfn sín
og eftir atviikum að sækja Þá
til refsingar eftir þeim lögum.
1 öðra lagi að láta reka á reið-
anum i þessuxn efnuxn eins og
gext hefur verið lengstuxn, eða
í þriðja lagi, að endurskoða lög-
in og leita úrræða, sem hald
er í, til að koma þessum mál-
um í bærilegt horf.
Nefindin er á einu máli uxn
að eikki koxni til greina að
veija fyrsta kcstimn, hann sé
gersamlega óframkvæmanllegur,
enda kunna sum nöfnin að hafa
unnið sér lagavernd fyrirlaga-
venju og tómlæti stjórnvalda.
Amnam kostinn telur nefndin
ósamiboðin íslemzkiu þjóðfélagi
og ærin naun sé að því, að lög
um jafnmiikilvægt lagasvið sem
löggjöf um' mannanöfn stouli
éldki hafa verið framkvæmd
betur en raun ber vitni. Sé
þá þriðji kjosturjmn eftir, að
endurskoða lögin, lögmæla þar
ýmsar enidurbætur, sem tíma-
bærar séu og nauðsynjegar og
taka þar afstöðu til ættar-
nafnamálsins.
Ættamöfn leyfð undir
eftirliti
Ennfrcxnur segir í greinar-
gerðinmi, að frumvarpið sé á
þvíreist, að skylt séaðhoxfast
raunsætt i augu við þann vanda,
sem nú steðji að íslenzku
nafnakexfi. „Eins og nú er kom-
ið, vcrður hjólinu ekki hverft
aftur á bak“. Frumvarpið bygg-
irennfremur á tillitinu til þeirra
sem borið hafa ættarnöfn á-
(ölulaust um langt skcið, því
að nafnið sé pcrsónulegt mál-
efni »g vajrjji tilfinningar
manna og fara berí með að-
gát að lagasctningu um slik
persónu- og mannréttindasvið.
Vafalaust mun xneirihluti
manna halda hinum ftornu
xiafnvenjum, en í framvorpinu
,er laigt til aö ættamiöfn séu
lögmæt. Þó eru nokkrar tak-
markanir þar á eða eins og
segir í 10. grein framvaxrpsins:
Óheimilt er að taka upp nýtt
Játfcaxmafln hér á landi, nema
dómsmálaráðuneytið hafi veitt
leyfi til þess, enda hafi manna-
nafnanefnd samþykllct ættair-
nafnið. I 2. mgr. 10. gr. segir,
að ættaraöfn sem íslenzkfr
rfkisborgarar bera skv. þjóö-
slkrá við gildistöku þessara laga,
meigi haldast. Og enn segir í 11.
gr. að ættarnöfn skuli vera ís-
lenzk, og í saxnræxni við ís-
lenzkt mólkerifi. Að ekki megi
gera eiginnafn, sem tíðkað erí
landinu að ættarnafni og ekki
heldur nöfn sem enda á son.
I 13. gr. laiganna er gert ráð
fyrir að beri maður lögllegt
ættaraafn, hafi niðjar hans í
karllegg rétt til að nota nafnið.
Sama gildir um kjörhöra. Og
í 14. gr segir að eiginkonu sé
heixnilt að bera nafn eigin-
manns síns með>n hjúsikapur
stendur og eftir að honum lýk-
ur. En samkvæmt greínargerð
um þetta atriði segir, aö konu
sé heimilt að taka upp ættar-
nafn bónda síns er hún giftist
honum, en ekki andhverft.
NÝ ÞINGMÁL
f fyrradiag vora lögð fram
eftirtalin mál á Alþingi:
★ Tillaga til þingsályktun-
ar um fyrirkomulag viðræðna
um öryggismál ísí. Tillagan er
flutt af Geir Hallgrímssyni og
fleirum, og er hún þess efnis,
að Alþingi álykti að fela hverj-
um þeirra þingflokka, sem
styðja þátttöku íslands í At-
lanzhafsbandalaginu, að til-
nefna einn fulltrúa, sem skuli
starfa með utanríkisráðherra í
viðræðum við Bandarikjamenn
og aðrar þjóðir bandalagsins.
í greinargerð með tillög'inni
segir meðal annars að allt frá
því að Island Ihafi gerzt aðili
að Atlanzhafsbandalaginu. hafi
verið Ieitazt við að hafa sem
nánast samráð milli iýðræðis-
flokkanna um framkvæmd
varnarmála, og að eðii málsins
samkvæmt sé útilokað, að þeir,
sem andvígir eru áframhald-
andi aðild íslands að Atlanz-
hafsbandalaginu taki þátt i
viðræðum við það oK Banda-
ríkjamenn um varnarmái ís-
lands!
Þá segir ennfremur 1 grein-
argerfínni, að upplýst hafi
verið, að ríkisstjórnin hafi á-
kveðið að setja tvo ráðherra
við hlið utanríkisráðherra til
að fjalla um endurskoðun varn-
arsamningsins og ekki sé ann-
að vitað en að þessir tveir
ráðherrar hafi alla tíð verið
andstæðingar aðildar íslands
að Atlanzhafsbandalaginu. Til-
löguflutning þennan beri að
skoða sem tilraun af Sjálfstæð-
isflokksins hálfu til að firra
því tjóni sem skipan sú á
þessum málum sem boðuð
hafi verið, hljóti að valda og
Sjálfstæðisflokkurinn bjóði
samstarf við utanríkisráðherr-
ann um heilbrigða skipan
varnarmála fslands framveg-
is! — (Minnt sfeal á það, að
Sj á 1 f st æð i sflokku ri nn er sem
stendur í stjómarandstöðu!)
★ Tillaga til þingsályktunar
um miálefni barna og unglixiiga.
borin fraxn af Eggert G. Þor-
steixissyni og fl. Tillagaxi er
þess efnis, að Alþingi álykti að
skora á n'kisstjómina að láta
fara fram aithugun á hver þörf
landsmanna er á auknum
baraaheimdlisbyggingum , og
hver hlutuir ríkisiras í sfcofn-
kostnaði sllíkra heixnóla á að
vera.
Segja fLutningsmenn m.a. í
greinargérð með tillögunni, að
þexm sé kunxMjigt um, að mál-
efni aldraðra hafi verið til
umræðu hjá nafnd sem skipuð
var a£ heiibrigðis- og trygg-
ingainálaráðuneytinu í júní
1967. Með hiiðsjón af því virð-
ist eölilegt, að málefni baraa
og unglinga fái hliðstæða at-
hugun.
★ TiMaga til þdnigsálykitunar
um undirbúning löggjafar uxn
emlbætti uxnlboðsxnanns Alþing-
is.
Segir í greinaxigerð m.a. að
á liðnum áram haffl þeirri
skoðun margoft verið hreyft,
að nauðsynileglt væri að setja
löggjölf um sérstakan uxnboðs-
mann Alþinigis. Tilgangurinn
með slíkri emlbættisskipan á að
vera skilyrðislaus möguleiki
þegnanna til þess, að lög og
reglur þjóðfélagsins ganigi jaflnt
yfflr alla einstakllxnga þess. Lög-
gjöf grannþjóöa okkar um um-
boðsmann þjóðþingarma hafi
verið í gildi um langt árabil.
A þessu tímabili hafi auk dýr-
mætrar og jákvæðrar reinyslu
ýmsir vaxikantar kloxnið í ljós,
er leitt hafa til þýðingarxnikilla
tweyfcinga nú á allra síðusitu ár-
uxn (Noregi 1. jan. 1969).
■?msir þeir atburðir hafa
gerzt fyrr og sx'ðar, sérstaklega
í samskiptum einstaklinga við
embættisxnenn og stanflsmenn
bœjar- og rfkisstofXiana, sexn
kalla á slíka löggjöf.
Fyrirsagnabrengl
Af furðulegum ástæðum urðu fyrirsiagnabrengl í prentun
bla’ðsins i gær á Leiðurum Þjóðviljans. Vegna þessarar villu
varð lestur útvarpsins á forustugreinum Þjóðviljans í gærmorg-
un mjög ruglingslegur.
Leiðaramir eru birtir hér á eftir í heild með réttum fyrir-
sögnum.
Öhæf hvíldarheimilispólitík
A undanfö’i-num árum hefur iðulega verið nokkur umræða um
hiutverk og starfsemi íslenzku utanríkisþjónustunnar. í þeirri
umræðu hefur margt verið gagnrýnt — m.a. það að á kortum
íslenzku utanríkisþjónustunnar væri meirihluti jarðarinnar gjör-
samlega útundan og utanríkisþjónuista okkar takmiarkaðist aðeins
við Evrópu og Norður-Ameríku Jafnframt hefur það verið gagn-
rýnt með réttu, að utanríkisþjónusta fslendinga væri ekki nægi-
lega virk — til að myndia hefði hún ekki fylgzt nægilega með
þvi sem er að gerast á hiverjum tíma og varðar fsland sérstak-
lega. Ma i þessu sambandi minna á samþykkt ríkisstjóranna sex
á Nýja-Englandi, en fregnir af henni bárust ekki til fslands fyrr
en mörgum mánuðum eftir a'ð hún var gerð. Þó fjallaði þessi
samþykkt um, að ríkisstjórarnir teldu nauðsynlegt að landhelg-
in út frá ríkjum þeirra yrði færð út í 2ftD mílur, en útgerð og
fisikvinnsla þar vestra hangir á horriminni vegna ofsóknar á
fiskimiðin á undanförnum áram. Vafalítið bafa víða i veröld-
inni — jafnvel í þeim löndum sem við höfum sendiráð — gerzt
hliðstæðir atburðir sem ekki hefur frétzt af til fsilands og sýnir
það með öðru hversu slök utanríkisþjónusta okkar befur verið
á síðustu áram.
Fiyrrverandi stjómarvöld hafa heldur ekki talið ástæðu til þess
að setja í sendiherrastöður menn sem ætluðu sér að vinna þar
stórvirki; sendiherraembættin hafa i’ðulega verið notuð sem hvíld-
arheimili fyrir þreytta stjómmálamenn. En slák misnotkun sendi-
ráðann-a íslenzku er ákafflega háskaleg því sendiráðin eiga að vera
og geta verið útbreiðslustofnanir íslenzkra huigmyndia og upplýs-
iniga um hveris konar viandiamál. Það sést til dæmis af frammx-
stöðu Jónaáar Ámasonar á allsherjarþingi Sameinuðu þjóðanna
hverju einn einstaklingur getur fengið áorkað, ef hann leggur
sig fram. Jónas Ármason var tvo e^a þrjá daga í Boston og þenn-
an tíma notaði hann til þess að veita blaðaviðtöl við eitt diag-
bliað. eitt fiskimálatímarit og svo við sjónvarpsstöð En því mið-
ur hafa ekki farið fregnir af hliðstæðri frammistö@n annarra
sendimannia okkar erlendis. Af því er Ijóst að það veltur á miklu
að monnval til utanríkisþjónustunnar sé vandað — það er ábyrgð-
arleysi og óhæft með öllu að setja aðra en vaska menn og dug-
lega til sendiherrastarfa erlendis. Hvíldiarheimilisstafna sí'ðustu
ára er óverjiandi með öllu, ekki sízt þegar við eigum í harðri bar-
áttu fyrir útfærslu landihelginnar á næsta ári.
Hverjír buðu Rússum heim?
TLi'orgunblaðið hefur bamazt á því að hér séu margir sovét-
* menn í sendiráði Sovétríkjanna. Hér með skal Morgunblað-
inu bent á að kanna á hverra valdiatíma Rússar komu hingað í
stórum hópum og keyptu hér hús og lendur. Ekki voru það nú-
verandi stjómarflokkar sem heimtuðu að hér ynnu fleiri Sov-
étmenn en Bandaríkjamenn, svo dæmi sé nefnt. — sv.