Þjóðviljinn - 18.11.1971, Qupperneq 7

Fiinmtajdaguir 18. oóverniber 1971 — WÓÐVTILJINTS[ — SlÐA J
Utanferoir skipasmiða
anno 1971
1 otetdberanáimiði sl. fóru
tvoir leiðangrair ísl. útgerðar-
manna til Svfþjóðar og Dan-
merkur. 1 hópnum, sem tilSví-
þjóðar fór, voru blilöksmiðir.
vélsmiðir, skipasmiðir og trún-
aðarmeirun þessara gxeina. Var
ferðin fariin á vegum Norraena
iðnþróunorsjóðsins undir stjórn
Guðjóns Tómassonar framlkvstj.
Meistarafélags jámiðnaðair-
manna. Skoðuðum við skipa-
smáðimir skipasmíðastöðvar f
Gautaborg og í Falkenberg.
Einnig ásamit hinum leiðaeg-
ursmöomuinum, smáiðnað íSmá-
löndum og í StokMtóQmd. Síð- .
ari leiðangurinn, sem til Dan-
meirlkur var flairinn var ein-
göngu skipaöur skipasmiðum,
skipaverkfraeQingum og fram-
kvæmdastjórum skipasimíða-
stöðvaundir stjóm OttoScopka
framkvæmdastjóra Landssam-
bands iðnaðarmanna. Var dval-
ið í Kaupmannahiöfin í boði
Svej ecentralen, þá farið til Fred-
rikshavn, skoðuð bar stkipa-
smíðastöð og Alpha Diesel verk-
smdðjan. Síðan farið til baka
með viðkomu í lindö skipa-
smíðastöðinni á Fjóni. Það sið-
asta sem við svo skoðuðum í
ferð bessari var skipasmíðasitöð
B & W í Kaupmannaihöfln.
Ég var svo lánsamiur aðedga
þess kost að taka bátt í báðum
þessium ferðum og tel ég að
og jélkvæðasta dregið útúrþeim
huigmyndium, vaa-d sennilega
litlu við að bæta. Bn hafi ferðir
okkar íslenzkra málm- og
skipasmiða orðdð til þess að
styrkja okkur í þedm sfooðutnium
sem áður hafa verið framsettar
skjmsamlegastar, þá er það
vissulega nokkurs virði.
Hvað fsl. málmskipasmíða-
iðnaðinn áhrærir er efkfci hægt að
segja. að hann hafi dregdzt aft-
urúr firá því á árunium eftir
stríð, því þá var hann ekki til.
Bn veigna þedrra ráðstafana,
sem samkeppnisaðilar okkar í
þessum greinum hafa gert á
undanfömum árum, þá erékki
hægt að segja aö við höfum.;
fylgzt með.
Ráðstefnan 1968
1 septembermánjuðd árið 1968
var haldin ráðstefna í Reykja-
vík um máiefini málm- og
skipasmiðaiðnaðarins. Hoidin
voru nokfcur gagnmerk erdnidi á
ráðsteflmi þessari og undir lok-
in var kosin 10 manna nefnd,
sem dró saman. helztu ndður-
sitöðuir ráðstefniuninar.
1 öðrum kalfla lokaélyktunar-
innar segir svo:
,,Komið verði á nánarasam-
starfi á málli vélsmiðjanina, við
nottoun vélaiaosts þeirra tilþess
að stuðla að fuBnýtingu þess-
anar fijárfestingar. Til þess að
auka þessi samskapti, verði
samdn handlbólto með uppjýsing-
MH

Í»i: ■
Frá nýsmíði i skipasmíðastööiimi í Stykkisbótoni
ODDBERGUR EIRIKSSON:
VANDKYÆÐI SKIPAIÐNAÐÁRINS
0G HUGSANLEGAR ÚRBÓTALEIÐIR
þátttatoendMmdr haifii hatft afi
þeim mitodð gagn.
Staða iðnaðarins hér
heima og þar
Því máður tefl. ég að viður-
kenna varöi, að bilið miflili is-
lemzks iðnaðar og iðnaðar á
hinum. Norðurlönduraum hafi
breáklkaö síðan á énunium eftir
stríð. Astæðumar til þessa
muniu fiyrst og fremst vetra þœr
að þar enu marfcaðimir steerri,
firamleiðslueiningannar stærri,
rneára fjármagn og að sfðusÞi
hraðari véflvæðing og þar af
leiðandi meiri vélabostur.
Þrátt fyrir það að fræmxiur
oiktoar gnæffl hátt yfiir oikfaur í
þessum greinum gena þeir sér
ljóst, að þeir venða að þreyta
glímu við samkeppnisaðila, sem
£ sumum tilfellum gnæflai hátt
yfir þá. 1
Til þess að vena beturístalkk-
inn búnir til þessarar glímu,
hatfa þeir gert ýrnsar stórbnatn-
ar og ánangiursrítoair ráðstafamr.
Er þar fyrst að mietfna sfldlning
og stuðning frá ríki og lána-
stofinunum. í öðru lagi vfðtæk
samvinna í málmdðnaðmum. 1
þriðja lagi sameinimg iðnfiyrir-
tækja í stærri einingar.
Eltóki má í þessu sambandi
gfleyma þvi að landfinHðilega
erurn við ailfjarri hinum stóru
möntouðum og éklki sízt allfjairri
firamlleiðendum ýmdssa þeirra
vana og Muta, sem við þurfum
á að halda við framleiðslu ékk-
ar.
Þnátt fiyrir það að viðstönd-
um að mörgu leyti höllumflæti
í þessum greinum munu fiáir á
þeirri slkoðun að ékitíur beri að
leggja árar í bát, öllu firemur
„kosta huginn að henða“.
Hvaða leiðir munu
vænlegastar?
En hvaða leiðdr eru vænleg-
astar fyrir éktour í þessumefn-
um? Mangt hefiur um þetta mál
verið slkraifað og slkrifað á und-
angengnum árum og til þessa
dags. Væni það sflqymsamlLegasta
uim œn þann vaatoost, sem
smiðjunnan réða yfiir og samið
venðd um sérstatoan gaignflovæm-
an afeflátt á greiðsium fyrir
þessa þjónustu".
1 gredn tvö segir ennfreimrjr:
„Samtöfc máflmáðnaðaiilflyrir-
tællqa toamd á fiót samstarfs-
nefnd, er hafii það 3hfluitveito að
fcanna hvemdg megi stuðla að
nýrri uppbyggingiu í iðngnein-
inni og samruma fýrdrtæítója til
aufldmnar hagræðámigar ogflram-
ledðni. Ledtað verði úrræða og
leiða, tdl þess að taitóa nýja
tæflcni i þjónustu iðngreimar-
innar. Komið verði á fót hluta-
félagi, er annist efinissöln og
efnisbútun og verði fyrirtæfldð
útbúið fiuflllkoimnustu tælrjum.
Verlfceflni þess verði að hafa
alltaf fyrirliggjandi áfloveðinetfni
og flálta málmiðnaðarfyrirtækj-
um í té m. a. tflsniðin efini
samtovœmt tedtoningu eða mót-
um“.
Þrátt fyrir það að þrjú ár
eru ldðin síðan ráðstefina þessi
var liaildSn og mörg mál þar
ýtarlegia reifiuð og niðurstöður
sikýrt firam settar, þá má segja
að efldkert af þeim máletfinum
liafi loomizt í firamflovasmd ann-
að en það að komið hefiur ver-
ið á fiót sérstöitou iðmaöarráðu-
neyti og er það út af fiyrirsig
mikill sigur og fyrsti álflangi til
stærri áiatoa.
Nú rná segja að mál þessd
séu aftur i sviðsljósdnu, miltóið
um þaiu rætt manna á mdlli og
opinberlega og gera alflár sér
ljóst að róttæflora aðgerða er
þörlf ef íslemzkan sfldpasmíðn-
iðnað á étótói að refloa í strand.
Lennart Axelson
Á s.1. vetri sbarfaði bér sér-
fræðingur á vegum Iðnþróun-
arstofinumar Sameinuðu þjóð-
anna og geirði úttelot á íslenzka
sflcipasmíðadðnaðinum og skil-
aði allýtarlegri slkýrslu um það
efni. 1 ldkákaflla sflcýrsflu þess-
arar er gert róð fyrir tæfkn’,-
miðstöð í Reykjavík til þjón-
ustu fyrir íslenzfloa skipasmíða-
iðnaðinn. Er þar í átta grein-
Oddbergur Eiríksson, skipasm.
um gert xáð fyrir „sérfiræðá-
legiism ráðfleggingum“ í ýmsum
greinium, sem allar snerta þessa
atvinnugreám. Hins vegar gerir
sérfiræðingurinn ékki beitnflínis
ráð fyxir neinium verklegum
framkvæmdum á vegum mið-
stöðvarinnar öðrum en tedkn-
ingu skipa og e.t.v. fleiri járn-
virkja, e.s. fl>rúa.
Gamalt vín á gömlum
belg, með blandi
1 fljósi þeirra hugmynda, sem
ralctar eru hér aö firamam' og
einnig þess. sem undirritaður
varð áskynja i ferðum sikipa-
smáðanna til Svíþjóðar ogDan-
meriour, langar flnann nú til að
hrista þetta nétófcuð saman og
sjá hvort úr þeim hristingi
floæmi nétókuð af viti. Segja má
að hugmyndir mfnar sóu að
nétókru leyti samsiága tifllögum
Lennarfs Axelson, og aö veru-
legu leyti samlMjóða tillögum
ráðstefinunnar um skipasmíða-
iðnaðinm frá 1968. Aðeins má
segja að tillögur þessar gangi
nétókru lengra.
1. Komið verði á fiót tælkni-
miðstöð £ Reykjaivík vegna
isi. skipasmíðaiðnaðaxins.
2. flVGðstöðán gangist fiyrirsíöðl-
un íslenzlkna íislkásfcipa.
3. Miðstöðdn amnást gerð aðal-
tedflcnimga og vinstuiteikninga
fiyirdr iðngrednána.
4. Miðstööim ananst imnÐmlm-
ing é efini til statskSpaáðnað-
arims.
5. Mdðstöðdn eágnást véflar til
firumvdnnslu efinisdns, flram-
lcvasmi hana og dreifii því til
sfldpasmíðastöðvanna.
6. flVTiðstöðdn annist innflmtning
á ýmsum vörum og búnaði
til t)æði hvað varðar sjálfa
vinnuna við sfldpasmíðdna
auk þeirra vara, semfiaratil
sfldpainna sjélfira.
Teflja má Ifklegt að umfýnstu
þrjár tUDöiaumar sé lítill á-
greininigur eða enginn ogsemni-
legt að afllur íslenzfci slkápa-
smíðaiðnaðurtnin gæti að þeim
staðdð.
Tæfcnimiðstöðiinni þarf að
flooma á fiót og væri vissuliega
æslkilegt að tál fliess fengist
stuðningur Samednuðu þjóð-
anna. Síðar gengju íslenzidr
tæfcnimjemn inn í þá stofinun
og yfírtæikju hana síðar með
öllu. •
Stöðlun isl. fisfldskipa erimik-
ið fliagræðingaratriði fyrir fal.
sikipasmfðaiönað edns og stöðí-
un er grumdvalflanatriði fyrir
ailan iðnað. Verulegur hluti
þess slldpakosts sem fluttur
hefur verið til landsdms eriend-
is firá hefiur verið úr erlendum
stöðlum. Það sem við afitur á
móti fliöfium verið að firamledða
hér flieima eni nær ednvörðungu
módelskip og sér hver maður
að í þessu atriði hallar á éktoar
samfloeppnisaðstöðu.
Efldd er hér með sagt nð
gerðir sikipa stouai óumbreytan-
legaæ um aldiur og ævi, endur-
silooðun fasri fram með vissu
áratáli. í þvi samíbamdi verði
teldð á móti hugmyndum sjó-
manna, sfldpasmiða og amnarra
er t>ent gætu á tietri tnúnað eða
fyririaomuiag í stodpusn. Væru
hugmynddr þessar bapnaðar or
vænbaBilega greltt fiyrir þær.
Innflutningur
1 fijórðu grein þessara ftifl-
lagna segir að miðstöðdn skuii
annast innfilutning á efini bl
stálsiidpa. Þessi hugmynd var
einnig sett fram á ráðsteftnunni
1968. Hvemig á því stendiur að
efldkert hefiur í því máli gerzt,
veit ég étóki, en eins og saldr
stamda. þá er þessi efnisinn-
flufnángur dredifiður á næstum
þvf afllar slkipasmíðastöðvarmar,
auk járnvörultoaiuprnainina. A-
stæða er til að ætfla að veru-
lega hagstæðari sammingar
næðust við sefljemdiuT erlendis
og sidpafélög e£ horfið yrðdað
firamangredndu ráði.
1 grein fímm scgir: Miðstöðin
edgnist véflar tdl frumvinnslu
efinisins, framlkvæmi hana og
dreilfl því til sfldpasmíðastöðv-
amna. Hugmynd þessi kom
einndg firam á ráðstefinunmi ’63,
eins og firam fliefiur komið i
þessari grein.
Vélar þær, sem hér er um
að ræða eru fiyrst og fireimst
sjáflfivirk sikurðarvéi, ldippur,
fösunarvél, beygjuvél og vals.
Kæmi e.tv. fledra tBl síðar, fl»eg-
ar miðstöðinni yxi ffislkur um
hrygg.
ISns og nú stamda sakdr, er
til visir að þessum tækjébún-
aði í íslenziku sldpasmiða-
stöðvunum, en meira efldd. Ff
auika á firamfleiðnina um 100%
eins og Iænnart Axelson te’.ur
eðflilegt mdðað við mannahald
fl)é had ég að eldd sé nema
um tvennt sð velja í þessu efni:
Anmarsvegar byggja upp og
bæta tækj abúnaðinn f hverri
stöð fýrir sig eða floarna upp
vélékosti þessum á éinum stað.
Vert er að mdmnast þess að
hér væri efldd aðeins um eð
ræða fjárfestingu í vélum. í
flestum stöðvunum væri hægt
að floorna þeim fyrir ám hús-
bygginga.
1 sfldpasmíðastööinmd i Lindö
á Fjóni er unnið úr 600 tonn-
um af jámi á dag og til þess
haíé þeir éktoi nana sexricurð-
arvéflar. Þamntg má Ijóest vera
að fijárfiestSng í ofiangreándum
vélalkosti tfl þess að vrnma úr
200 tonnum afi jámi á ári, er
dtókd. aiðtoœr.
Ef fliorfiið yrða að þessari bug-
mynd væri það vissulega nýj-
ung í ísfl. iðnaðd. 1 flestum
gredmHn Ihiefiir það veriö svo
að hver firamfledðamdi heferr
leitazt vdð aö gera ifiiesta híuti
sjálfiur „vera sem xninnst upp
á aðra flaamdnii“, eins og fliaö
er toallað. Afleiðing af þessu
sjlónarmdðd hefiur orðdð sú, að
fjérfiesting 1 véflium og tækj-
um trefur verið handaiiófis-
floennd, máfldð til af salbbæri-
legurn vélium í miilliverðfflléklki,
enlitiðtiiaf dýrum sérvéliuim.
Á vélatoasti þeim, sem Ihér um
ræðir hefiur orðdð mjög ör þró-
un undanfiairin ár og eru þær
t»eztu mjög dýrar en afflkasta-
mifldar.
Sannleitóurinn er siá að loenni-
setningin að „vera efldd upp á
aðra kominn‘‘ er röng, £ iðnað-
inum eins og í öðrum greinium
þ.e.a.s. gefflur eikiki gróða héid-
ur veldur fiátækt. Einstakir
hlutir í Volvo og Saaib bif-
reiðamar eru framfleiddir um
gervaflla Svíþjóð fyrir utan þá
Muti, sem fluttir eru inn firá
öðrum löndum. Á 'þessairi
vinnutilhögun verða þeir lcarlar
ríkár.
Það gat að vísu liífgað upp
á fábreytni sveitalífsins að
bœndumir ræflofcuðu hve sdtt
hestMoyn og ælu sína graðhesta.
Deildu þedr svo um það hver
væri tieztur og afloastamesfcur.
En í nútíma iðnaði er þetta
úreflt sjónarmið. ísl. iðnaðar-
menn ætfcu að fara að gera sér
ljóst að möguleiflcar til hag-
tovæmra vinnubragða og auk-
innar- framlaiðni liggja í verka-
skiptingu og sériiæfni og í
■þessu efní ættu skipasmiðímir
að rfða á vaðið.
Rúsínan í pylsu-
endanum
Þegar rætt er um lága fram-
leiðni iðnaðarins þá ersöfldn
fyrst og fremst iðnaðarins
sjálfs þ.e.a.s. hedldarsldpulags
og stjómunar og er fiátt ofsagt
í þeim greinum. En ednn er sá
þáttur sem hér veldiur meiru
en margan grunar en þar á ég
við verzlunina. Tjón fljað sem
léleg frammdstaða verzlunar-
innar vefldur beeði iðnaðinum og
viðsikiptaaðilum hans er óút-
reilcnarilegt. Efldd vantar það að
hér rounu fyrirfinnast urotx>ðs-
menn fýrir flestar bdfireiðar,
sem framleiddar eru um víða
'veröJd, sama mé víst segja um
Framlhafld é 10. ■flfci.
I