Þjóðviljinn - 29.11.1972, Blaðsíða 9

Þjóðviljinn - 29.11.1972, Blaðsíða 9
Miövikudagur 29. nóvember 1972 jÞJóÐVILJINN — SIÐA 9 GUINEA— BISSAU GUINEA - BISSAU Í.BEFREITE GEBIETE UMKAMPFTE GEBIETE Kort af Guineu-Bissau. Frelsuðu svæðin eru skástrikuð, en bar- i/.t er um tiglóttu svæðin. Sjálfstæðisyfirlýsing um áramót Guinea-Bissau verður lýst sjálfstætt ríki öðruhvorum megin við ára- mót, enda þótt enn séu meira en 40 þúsund portú- galskir hermenn í landinu. Kosið hefur verið 120 manna þing á frelsuðu svæðunum og senn verður kosið ríkisráð. Auk þess er réttarkerfi i gangi og réttarkerfi í gangi og skólakerfið er vel virkt. Kemur þetta fram í skýrslu sem þriggja manna nefnd frá Sameinuðu þjóðunum, er heimsótti landið i apríl, hefur gefið. Tiu árum eftir fyrstu vopnaðar aðgerðir gegn portúgölskum ný- lenduyfirvöldum er Guinea — Bissau nú reiðubúin til að lýsa yfir sjálfstæði sinu, enda þótt enn séu portúgalskar hersveitir i landinu. Amlicar Capral, formaður PAIGC (Sjálfstæðisflokks Guineu og Grænhöfðaeyja), lýsti þvi yfir á blaðamannafundi i Alsir i nóvember, að Portúgalir hefðu nú aðeins vald yfir borgunum Bissau, Bafata og Bulama. Hefðu hermenn PAIGC vald á 2/3 hlut- um landsins, sem er alls 36 þús- ferkm , en yfirráð yfir afgangin- um af landinu eru ekki útkljáð. Búizt er við sjálfstæðisyfirlýs- ingunni nálægt næstu áramótum. Rikisstjórn Capral skýrði frá þvi að ekki vantaði annað en komið væri á fót rikisráði, og mundi það gert innan skamms. ,,Þetta rikisráð verður hvorki bráðabirgðastjórn eða útlagastjórn, heldur stofnun sem ber ábyrgð á stjórn lands, þar sem helztu borgir eru her- setnar af erlendum her.” En hinsvegar á Guinea-Bissau sér þing, sem kosið er af 53.400 kjósendum af 58 þúsund skrásett- um. Gert er ráð fyrir þvi að i landinu búi 600-800 þúsund manns og eru 3000 þeirra hvitir. A þingi sitja 120 fulltrúar, sem allir styöja stefnu PAIGC. 80 eru kosnir i 15 héruðum landsins, en 40 af fulltrúum flokksins og verkalýðsfélaganna. Friður Capral hefur oft lagt áherzlu á það að nú sé ekki um það að ræða að vinna striðið heldur friðinn. Hann tekur það ekki mjög nærri sér, að 40 þúsund hermenn hafa hluta af landi hans hernuminn. Hann telur að þau svæði megi frelsa hvenær sem er, en hann vill heldur friðarsamninga en hern- aðarsigur, sem mundi kosta mörg mannslif og eyðileggingu. Á fundi öryggisraðs i Addis Abeba i vetur leið sagði Capral á þá leið, að ,,við höfum hvað eftir annað endurtekið, að við erum reiðubúnir til viðræðna, en til þessa hefur portúgalska stjórnin aðeins viljað vopnaskak. Við endurtökum að við erum reiðubúnir til samninga hvenær sem er.” Caetano, forsætisráðherra Portúgals, hefur hvað eftir annað hafnað þessum tilboðum. Nú siðast eftir að öryggisráðið sam- þykkti á fundi 13. nóv. að þjóð- frelsishreyfingarnar væru réttir fulltrúar Afrikumanna i nýlend- um Portúgala. Portúgalska stjórnin hefur neitað þvi, að þjóðfrelsishreyf- ingin hafi unnið tiltekna sigra. Hin opinbera mynd hennar af styrkleika PAIGC er sú, að hreyf- ingin ráði um 10% af landinu, en að það svæði sé svostrjálbýlt að það skipti ekki máli. Rannsóknir Portúgalir hafa einnig neitað þvi, að rannsóknarnefnd frá S.Þ. hafi heimsótt Guineu-Bieesau. Portúgalir héldur þvi fram að hinir þrir fulltrúar SÞ hafi verið blekktir af PAIGC-mönnum, og hafi þeir aðeins heimsótt strjál- býlt hérað i grannrikinu Guineu. Fulltrúarnir þrir héldu þvi samt fram að þeir hefðu ferðazt um 200 km leið i Guinau-Bissau. Þessir menn, Túnismaður, Equadorbúi og Svii, hafa birt itarlega skýrslu um ferðina i timariti S.Þ. sem nefnist Objective. Menn þessir heimsóttu skóla, sjúkrahús, bækistöðvar PAIGC og þorp sem nýlega höfðu orðið fyrir loftárásum. Þeir sáu ekki loftárásir beinlinis, en komu það fljótt á vettvang, að enn var reykjarlykt i hinum brenndu bæj- um. Herflokkur fylgdi mönnunum á ferð'þeirra, en aldrei var á hópinn skotið af Portúgölum. Konur og skólar. Meðan á stóð vikudvöl á frels- uðu svæðunum ræddu þeir þremenningar bæði við leiðtoga PAIGC og Afrikumenn, sem ekki höfðu tekið þátt i þjóðfrelsisbar- áttunni en bjuggu á svæðum þess- um undir afriskri stjórn. Þeir komust i viðtölum og at- hugunum að þvi, aö baráttan hefði haft mjör mikil áhrif á konur landsins. Þeir telja aö konur njóti jafnréttis á við karla, þær eru i virðingarstöðum innan flokksins og bera ábyrgð á veiga- miklum málum innan réttar- gæzlu og framleiðslu. Ilerflokkur PAIGC á göngu. Sendinefnd frá Sameinuðu þjóöunum heimsækir skóia i frelsuöu héraöi. A skýrslu nefndarinnar er greinin byggð. Mikið er fjallað um skólamál i skýrslunni. Sendinefndin heim- sótti dag einn skóla sem kenndur er við Areolino Lopez Cruz, kennara sem drepinn var i loftá- rás Portúgala 1965 er hann var að reyna að bjarga skólabörnum. Kennsla fer fram úti i skógum, og kennslumálaráðuneytið flytur öðru hverju úr stað til að ekki komist upp hvar það er. I skólan- um eru 65 nemendur á aldrinum 10-15 ára. Astæðan fyrir þvi að skólaganga byrjar fyrst á ellefta aldursári er sú hætta sem stöðugt er á þvi, að skólinn verði fyrir árás úr lofti eða af portúgölsku fótgönguliöi. Við skólann starfa sex kennar- ar og er honum stjórnað af ráði sem i sitja rektor og sjö fulltrúar nemenda. Kennd er saga, landa- fræði, portúgalska, náttúrufræði, stærðfræði og hugmyndafræði. Alls eru um 200 skólar i frelsuðu héruðunum að sögn PAIGC og nemendur i þeim um 20 þúsund. Fyrir þjóðfrelsisstriðið voru 99% Afrikumanna ólæsir. Ólæsi er enn mikið, en þó hefur það mikið verið skorið niður. Réttarkerfi. Fulltrúar SÞ kynntu sér einnig réttarkerfið, sem hefur verið við lýði siðan 1969 á hinum frelsuðu svæðum. Sá sem öðrum fremur hefur byggt þetta kerfi upp er Fidelis Almada, sem hefur numið lögfræði i Portúgal. Kerfið skiptist i þorpsdómstóla, héraðsdómstóla og herrétt. 1 þorpsdómstólum sitja þrir menn, kosnir af ibúunum. Þeir geta aðeins dæmt i sektir en ekki til fangelsisvistar, og reynt er að lylgja sem mest réttarskilningi Afrikumanna i starfi þeirra. Hér- aðsdómstólar geta dæmt menn i fangelsi, allt að fimm árum, en það er forðazt að loka menn inni. Þvi er refsingu oftast breytt i nauðungarvinnu — t.d. við að halda við samgönguleiðum til frelsaðra svæða. Herdómstóll er æðst lögfræði- legt yfirvald og sitja i honum fimm menn. Morð, nauðganir og njósnamál koma fyrir þennan dóm, og hægt er að dæma menn til dauða fyrir landráð. Almada segir, að dómstólarnir séu óháðir PAIGC og benti á dæmi um að dómstólar hefðu náðað mann sem öryggisþjónusta PAIGC haföi sakað um njósnir á ónógum for- sendum. Efnahagskerfi Réttarkerfið er þegar virkt, en unnið er aö þvi aö skapa hagkerfi sem samsvari þörfum ibúanna. Guinea-Bissau yrði fyrst og fremst framleiðandi á jarðhnet- um til útflutnings, ef PAIGC hefði ekki réttstundis byrjað á ræktun annarra afurða. Það hefur komið að góðu haldi að Amilcar Capral er búfræðingur. Fyrir utan jarð- hnetur eru framleidd hrisgrjón, pálmaolia, kólahnetur og gúmi. Samyrkjubú eru tekin til starfa. Frelsuðu héruðin eru farin að flytja út hrisgrjón, kólahnetur og krókódilaskinn. Guinea-Bissau hefur aldrei verið nein gullnáma fyrir portú- galskt efnahgaslif eins og t.d. Angóla. En i mai birti Financial Times þær fréttir frá Lissabon, að fundizt hefði mikið magn af báxiti i landinu. Ekki hafa fulltrú- ar stórra námufyrirtækja sýnt áhuga á að leita nánari upplýs- inga um svo „óryggt” svæði. En Portúgalir hafa beitt báxiti i ný- lendum sinum mjög fyrir sig til að reyna að tryggja sér aukinn stuðning á Vesturlöndum við ný- lendustriðin. En sé fréttin rétt verður báxit að sjálfsögðu verðmætt efnahags- legt framlag til sjálfstæðrar Guineu-Bissau framtiðarinnar. (Information).

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.