Þjóðviljinn - 13.12.1972, Síða 10

10 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 13. desember-1972
Halldór Ólafsson
MINNING
Halldór Ólafsson var fæddur á
Kolbeinsá 21. desember 1893 og
var hann næstyngstur af sjö syst-
kinum. Börnin fæddust i þeirri
röð, sem hér fer á eftir: Björn,
Sigriður, Stefán, Ingibjörg,
Þorvaldur, Halldór og Margrét
Soffia sem ein er nú eftir lifandi
af þessum systkinahópi.
Foreldrar þeirra voru hjónin
Elisabet Stefánsdóttir og Ólafur
Björnsson. A sinum yngri árum
dvaldi Ólafur i Noregi við bú-
fræðinám og útskrifaðist búfræð-
ingur þar. bað var ekki venjulegt
á þeim árum, að menn stunduðu
nám erlendis. En Ólafur var
bróðir séra Þorvaldar á Melstað
og ekki ósennilegt, að prestur hafi
ýtt undir og hjálpað bróður sinum
til utanfarar. Að loknu námi kom
Ólafur heim og litlu siðar kvænt-
ist hann heitmey sinni, Elisabetu
Stefánsdóttur, og sama ár hófu
þau búskap á Kolbeinsá 1885 og
bjuggu þar allan sinn búskap, unz
þau létu af búskap 1917, en áttu
þar heima til æviloka.
Kolbeinsá var i þá daga talin
með beztu jörðum við Hrútafjörð.
Hlunnindi fjölbreytt, mikil og
góð: dúntekja, fuglatekja, sel-
veiði, reki og útræði úr Búðar-
vogi, sem var talin bezta bátalægi
við Húnaflóa, fjörubeit mikil og
gott var að eiga skepnur i Kol-
beinsárnesi er hausta tók. Haft
var eftir góðum búhöldi, ná-
granna Kolbeinsár: „Það er
mörg matarholan á Kolbeinsá”.
Já, vist var það, að björgin var
mikil og notadrjúg, sem kom á
land. En Kolbeinsárheimilið sat
ekki eitt að þeirri björg. Ná-
grannarnir fengu sinn hlut af
fugli, sel og rekavið fyrir litið eða
ekkert. Hjónin á Kolbeinsá voru
þekkt að rausn og hjálpsemi við
sarrrferöarmenn sina, sem bjuggu
við þröngan kost. Ef matbjörgin
brást i búri þeirra lá leiðin heim
að Kolbeinsá, þaðan fór enginn á
burt með tóman mal. Þessum
mönnum tóku þau Elisabet og
Ólafur með sérstakri alúð og
leystu bráðustu vandræði þeirra
Þeir voru léttari i spori, er þeir
gengu á burt frá Kolbeinsá, og
hugur þeirra hlýr og þakklátur til
hjónanna, sem bætt höfðu úr
vandræðum þeirra og vakið von
og trú þeirra á bjartari framtið.
Ólafur var allra manna lagnastur
aö vekja glaðværð i kringum sig.
Hann var opinn fyrir allri kimni
og hnyttinn i tilsvörum. Þegar
Ólafur var á ferð og kom á heimili
okkar, sem hann gerði oftast, þvi
að faðir minn og hann voru vinir,
þá var alltaf gaman. Hann var
aufúsugestur, sem ávallt vakti
gleði með komu sinni.
Þessa góðu eðliskosti og gáfur
erfðu börnin öll og þeir, sem
kynntust systkinunum og náðu
þvi, að binda vináttu við þau, áttu
þar órofa vin ævilangt, slik var
tryggð þessa fólks.
Af þessum meið og úr þessu
umhverfi var Halldór vaxinn og
ekki var hann sizt gefinn i sjón og
reynd. Hann var fullkomlega
meðalmaður á hæð, grannbyggð-
ur, léttur og fimur i öllum hreyf-
ingum. Andlitið frjtt, grannt og
allar linur skýrar og skarpar.
Augun blágrá, opin og vökul, hár-
ið mikið, dökkt og fór vel.
Strax á uppvaxtarárunum
vakti Halldór eftirtekt á sér fyrir
lagni, kapp og dugnað. Sérstak-
lega var hann umtalaður fyrir,
hve mikill og góður sláttumaður
hann var. Hann var þvi eftirsótt-
ur og enginn taldi eftir að greiða
honum hæsta kaup. Faðir minn
taldi Halldór og Kristmund Jóns-
son, sem var mágur Halldórs,
mestu og beztu sláttumenn hér-
aðsins. Ég tel, að faðir minn hafi
verið fær um að dæma hæfni
þeirra, þvi að báðir höfðu þeir
unnið við slátt hjá honum. Ég segi
beztu sláttumenn og á þá við , hve
vel þeir slógu.
Strax i æsku náði Halldór leikni
i að skrifa skýra og fagra rithönd
og aldrei sást eftir hann skrifað,
nema með þessari fögru og fast-
mótuðu rithönd. En það var ekki
bara skriftin, sem hann vandaði,
heldur allt, sem hann gerði. Hann
lagði sig allan fram að leysa
hvert verk svo vel af hendi, sem
hann gat.
Halldór kynnti sér öll mál og
myndaði sér skoðanir um þau.
Hann var ekki hávaðamaður i
málflutningi, en ákveðinn og rök-
fasturog gaf sér ávallt tima til að
hugsa, áður en hann talaði. Hann
þekkti það, að þögnin getur verið
gullvæg og oft bylur hátt i tómri
tunnu. Halldór var vel hagmælt
ur, en fór dult með. Hann var
gæddur skemmtilegri kimnigáfu
og leikhæfileikum og átti mjög
hægt með að ná rödd og sérein-
kennum manna.
Arið 1915 fór Halldór i Flens-
borgarskólann i Hafnarfirði og
lauk hann gagnfræðaprófi við
skólann með ágætiseinkunn vorið
1917.
Að loknu námi gerðist Halldór
kennari og skólastjóri við
Unglingaskólann á Heydalsá. 1
þrjá vetur kenndi og stjórnaði
Halldór þessum skóla og vann sér
traust og hylli nemenda sinna og
foreldra þeirra.
Dæmi um vinsældir Halldórs
við skólann sáust glöggt, er hann
hætti að starfa við hann. Þá tóku
nemendur hans sig saman og
færðu honum gjöf, — gullhring
með rauðum steini. 1 þá daga var
þetta stór og höfðingleg gjöf af fá-
tækum nemendum, og slikt hafði
ekki þekkzt þar áður. Þennan
hring bar Halldór ávallt siðan og
þótti vænt um hann. Hríngurinn
var dýrgripur liðinna minninga,
— minninga, sem Halldóri voru
ljúfar og kærar.
Eftir að Halldór hætti kennslu
við Heydalsárskólann kenndi
hann á einkaheimilum i sveitinni
heima og vann við heyvinnu á
sumrin og var mjög eftirsóttur af
öllum, sem til þekktu dugnað
hans og kapp.
Eins og aö likum lætur hlóðust á
Halldór mörg félagsstörf, einkum
þau, sem litið eða ekkert var
greitt fyrir. Hann var i hrepps-
nefnd, fræðslunefnd, endurskoð-
andi Sparisjóðs Hrútfirðinga,
Kaupfél. Hrútfirðinga og formað-
ur Málfundafélags Hrútfirðinga,
sem starfaði svipað og ung-
mennafél. og hélt uppi skemmt-
analifi i sveitinni. Á stjórnarárum
Halldórs stóð félagiö með mest-
um blóma. Á þessum árum
gekkst félagið fyrir sjónleikum,
sem þóttu takast vel. Halldór var
laginn að fá fólk til að starfa með
sér og sjálfur var hann gæddur
góðum leikhæfileikum.
Sumarið 1922 , 6. júli, giftúst
þau Guðrún Finnbogadóttir og
Halldór Ólafsson og hófu búskap
á Fögrubrekku sama ár. Hjá
þeim ungu hjónum voru foreldrar
Guðrúnar, Sigriður ólafsdóttir og
Finnbogi Jakobsson, sem þar
höfðu búið lengst af sinum bú-
skap. Einkadóttir hjónanna fædd-
ist 30. júli 1925. Hún ber nafn móð-
urömmu sinnar og -afa, Finnboga
Sigriður. Hún er gift Páli Axels-
syni, strætisvagnastjóra Reykja-
vikurborgar og ökukennara.
Á Fögrubrekku bjuggu þau
Guðrún og Halldór i 23 ár og á
þessum árum gekk mæðiveikin
og kreppan mikla yfir sveitir
landsins og bæi. Þriðja og versta
ólagið var það, að árið 1939 veikt-
ist Halldór og varð að fara á
Vifilsstaðahælið. Eftir að Halldór
fór að hressast tók hann mikinn
þátt i félagslifi á hælinu, skrifaði
mikið i blaðið, sem vistmenn
hælisins gáfu út, og i námsflokk-
um tók hann mikinn þátt, var
bæði nemandi og kennari. Á hæl-
inu kynntist hann mörgum mönn-
um, sem hann átti samleið með.
Einn þeirra var séra Eirikur Al-
bertsson frá Hesti. Þeiráttu mörg
sameiginleg áhugamál, sem þeir
ræddu og skiptust á skoðunum
um. Þessi félagsskapur átti vel
við Halldór og dreifði áhyggjum
ogkviða, sem stundum vildu leita
á hugann. Vistmenn hælisins
höfðu lika stundum dálitla vinnu
við að hnýta öngla á fiskilóðir. I
þessu starfi náði Halldór ótrúlega
miklum hraða. Við þetta starf,
sem önnur, kom lagni hans og
kapp honum að haldi.
Eftir rúmlega eitt ár kom Hall-
dór heim af hælinu. En hann var
ekki sami maður og áður. Nú
varð hann að gæta hófs i allri
áreynslu, hvað sem óunnum
störfum leið. Það lá þvi ljóst fyr-
ir, að þau hjónin á Fögrubrekku
kæmust ekki hjá þvi að hætta bú-
skap, ef hægt væri að fá starf,
sem hentaöi Halldóri. Það varð
árið 1945, að fjölskyldan hætti bú-
skap á Fögrubrekku og flutti til
Borðeyrar. Halldór og Sigriður
dóttir hans unnu á skrifstofu
Kaupfél. Hrútfirðinga. Árið 1948
flutti Halldór og fjölskylda hans
til Reykjavikur. Fyrstu árin i
Reykjavik stundaði Halldór ýmis
störf, eftir þvi sem heilsa og
kraftar leyfðu. En eftir 8 ára dvöl
i Reykjavik veiktist Halldór aftur
og varð að fara i annað sinn á
Vifilsstaðahæli og þaðan á
Reykjalund. Dvölin á Vifilsstöð-
um og Reykjalundi tók 1 og 1/2 ár
og þessi 16 ár, sem Halldór lifði
eftir það, má segja að hann væri
við rúmið. Veikindi hans byrja
1939 og 10. september 1972 dó
hann. Sjúkdómsárin eru þá orðin
33. Það eru mörg, löng og erfið ár.
En Halldór var einn þeirra
manna, sem eigi bera harma sina
á torg, en þola með karlmennsku
og æðruleysi þau örlög, sem að
höndum bera.
Það leita ýmsar spurningar á
hugann, er maður situr við
sjúkrabeð manns, sem árum
saman hefur barizt við
sjúkdóm, sem þó hlýtur að enda á
einn veg. Já, slikt reynir mjög á
sjálfsaga og sálarstyrk sjúklings-
ins. En óneitanlega reynir lika á
stillingu og fórnarlund þeirra, er
hjúkrunarstarfið inna af hendi.
Þær mæðgurnar Guðrún Finn-
bogadóttir, kona Halldórs, og
Sigriður dóttir þeirra hjóna,
stunduðu Halldór og voru ávallt
viðbúnar að rétta hönd sjúklingn-
um til hjálpar. Hjúkrun þeirra
mæðgna var sérstök, hlý og góð.
Stilling og þolinmæði er þeim
mæðgum báðum gefið i rikum
mæli. Guðrún er ein af þessum
hetjum, sem aldrei lætur bugast,
og fjarri er henni að æðrast eða
fjasa, en tekur þvi, sem að hönd-
um ber, með styrk og hugarró.
Það gat ekki farið fram hjá
þeim, sem komu til Halldórs, að
taka eftir þvi hve gott og innilegt
samband var milli þeirra feðgin-
anna. Sigriður þreyttist aldrei á
að leita eftir, hvað hún gæti gert
fyrir föður sinn. Ef það var eitt-
hvað, sem hún gat fundið út, að
hann langaði i eða vildi reyna, þá
var það ekki dregið að nálgast
það. Það, sem Sigriður gat gert
fyrir pabba sinn, gerði hún alltaf
strax og af þeim hlýleik og bliðu,
að aðdáanlegt var. Ef svo bar til,
að ég sæi Sigriði fyrsta af fólkinu i
Lönguhlið, er ég kom þangað, þá
gat ég vitað, hvernig liðan pabba
hennar var. Ef liðan hans var
betri þann daginn, var gleðigeisli
i augum Sigriðar. Já, svona náið
og viðkvæmt var samband þeirra
feðginanna. öll fjölskyldan var
samhent i að syna sjúklingnum
samúð sina og skilning. Á hverju
kvöldi, er Páll tengdasonur
Halldórs kom heim frá vinnu
sinni,leit hann inn til tengdaföður
sins til að vita um liðan hans.
Einu sinni er ég sat hjá Halldóri
spurði ég hann hvar honum hefði
liöið bezt. Halldór svaraði spurn-
ingum fremur hægt. Hann hugs-
aði alltaf, áður en hann talaði. En
nú svaraði hann mér fljótt. ,,Á
Kolbeinsá”. Það sannaðist hér
gamli málshátturinn, ,,að römm
er sú taug er rekka dregur föður-
túna til”. Æskuheimilið átti óum-
ræðanlega sterk itök i minningum
og huga Halldórs. Já, margs var
að minnast frá þeim dögum, er
hann óx upp i stórum systkina-
hópi, frá leikum þeirra og störf-
um. Tal okkar barst svo að Kol-
beinsárnesi. Ég átti hægt með að
ræða um Nesið, þvi að ég hafði
eytt einum degi i að ganga um
Nesið og skoða það 1933 og sá ekki
eftir þvi. Allt Nesið er eitt undra-
og töfraland. Upp úr sléttum
grundum risa háir klettagarðar,
þunnir, sléttir sem steyptir væru
og svo drangarnir og klettaborg-
irnar. Allt er þetta sérkennilegt,
Stórbrotið og fagurt. Þarna undir
klettagörðunum og drögnunum er
skjól i öllum áttum. Ég hugsaði,
hve gott væri að eiga hesta þarna,
er veður eru válynd. Þá má ekki
gleyma útsýninu út yfir flóann i
norðan garði, er brýtur á skerjum
og boðum, svo allt er sem einn
hvitur foss. Þessi sýn er mikil-
úðleg og tignarleg, en um leið
ógnvekjandi. En þarna milli
lands og eyja liggur leiðin inn i
Búðarvog örugg og farsæl fyrir
þá sem þekkja. Þegar inn i Vog-
inn er komið er þar ládeyða og
vindbáran gjálfrar við klappirnar
og þar er hægt að leggja bátunum
við festar. Upp af Vognum eru
tóftir af verbúðum frá þeim dög-
um, er róið var út þaðan. Tvær
þeirra siðustu voru Hávella og
Molla. Ekki var Halldór gamall,
er hann fór að hjálpa til við að
stokka og beita fiskilóðir. Hann
þótti strax hraðhentur og af-
kastamikill. Oft var hlaupið á
ótrúlega stuttum tima frá Kol-
beinsá og niður i Vog. Kolbeinsár-
nes, með séreinkennum sinum og
undrum, skipaði viðurlegt sæti i
minningum og huga Halldórs. Og
hér á Nesinu vil ég kveðja
Halldór, vin minn. Ég þakka hon-
um langa samfylgd, einlæga vin-
áttu og órofa tryggð. Ég sendi
konu, dóttur, tengdasyni, barna-
börnum og systur Halldórs inni-
legar samúðarkveðjur.
Br. Búason.
PIERPONT-ÚRIN
handa þeim sem
gera kröfur um
endingu, nákvæmni
ogfallegt
útlit.
Kven-og
karl-
manns
úr af
mörgum
gerðum
og verð-
um.
ÚR OG KLUKKUR
Laugavegi 3. Simi 13540.
Valdimar Ingimarsson úrsmiður.
Óskar Kjartansson gullsmiður.