Þjóðviljinn - 12.09.1973, Qupperneq 8

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 12. september 1973
FRA ÚTIFUNDI VEGNA SE
THOR VILHJALMSSON, RITHOFUNDUR:
Berserkjasveppur
meö rennilás
I skáldsögum slnum lýsir Franz
Kafka umkomuleysi mannsins,
sem hann nefnir stundum bara
herra K. Hann er að berjast við
eitthvert vald sem hann getur
aldrei þekkt og hvergi mætt til að
tefla við það um örlög sin. Ein
bóka Kafka nefnist Höllin; þar
býr valdið, þangað er ekki auösótt
að komast. Og þar reynast vera
endalausar flækjur og vífillengj-
ur;aldrei ertu andspænis vaidinu.
Enginn er ábyrgur þeirra sem þú
mætir, þér er alltaf visað annað.
Valdiö býr I engum manni, þaö er
hvergi og ræður þvi öllu.
Eða er það kannski einhvers-
staðar? Hvar? Er nokkur sem
ræöur?
Hvernig sem menn svara þeirri
spurningu, og henni má eflaust
svara á ýmsa vegu, virðist enginn
vera ábyrgur vegna nýbyggingar
Seðlabankans gagnvart okkur,
fólkinu sem býr i landinu, og
héldum að við ættum það, og
þennan hól, og alla þá peninga
sem valdið ráðskast með. Við
héldum að þessir menn sem nú
eru að byggja á hólnum okkar
væru okkar þjónar, og skyldugir
til að virða samstilltan og ein-
dreginn vilja okkar, fólksins i
þessu landi. En þeir virðast lita á
sig sem þjóna valdsins, ef þeir
eru ekki valdiö sjálft hvað sem
þetta vald er; og valdinu skal
byggð höll.
Og sú mikla höll skal keppa við
Hallgrimskirkju um athygli þess
sem kemur af hafi.
Þegar veraldarsöngvarinn okk-
ar Eggert Stefánsson kom ein-
hverju sinni siglandi til New York
á Islenzku skipi gekk hann að far-
þegunum sem stóðu i hnapp viö
boröstokkinn og störðu á Frelsis-
styttuna, þá miklu mynd, og
sagði; Hvurer þessi stóra stelpa?
Hverju eigum við aö svara þeg-
ar sæfarinn spyr: Hvaö er nú
betta? og bendir á væntanlega
klakahöll Seðlabankans þeg-
ar hann er farinn að jafna
sig eftir Hallgrimskirkju.
Frelsisstyttan bandariska
átti að vera tákn frelsis en hvað á
þetta að tákna? Eitt sinn fóru
kenningar Adams nokkurs
Rutherfords einsog eldur um
sínu. Þessi Adam hafði dregið úr
launhelgum egypzkra pýramiða
þá speki að Islendingar væru hin
týnda ættkvisl Benjamins úr
Tsraelslandi, og væru þvi uppá-
haldsþjóð Guðs Almáttugs, og
ætlað forystuhlutverk meðal
þjóöa heims. llr þvi svona er I
pottinn búið hæfir ekki að reisa
pýramiðann á heiðna hefðbundna
visu, heldur ber hér að hvolfa
honum, og reka hann á tittinn nið-
ur I klöppina. Væntanlega til þess
að hann hafi alþjóðlegri skirskot-
un, hefur þessi öfugi pýramiði
svip af grafhýsum Indjána i
Mexikó.
Ennfremur virðist höfð h'liðsjón
af byggingarlist eftir Niemeyer i
nýrri höfuðborg sem Brasiliu-
menn reistu sér i myrkviöum
þarsem sólin er skæðasti óvinur
mannsins þegar gróöur frum-
skógarins hefur verið upprættur.
Gluggar hinnar nýju hallar
verða lika með sjónhlifum til hliö-
anna sem minna á augnaskjól
stóru hestanna hjá Carlsberg sem
flytja ölið i umferð borgarinnar,
og á að tryggja einsýnina.
Margir muna leikrit Halldórs
Laxness Prjónastofuna Sólina.
Þar var allt á annan veg en sýnd-
Thor Vilhjáimsson
ist. Fegurðardrottningarnar voru
niðurringdar renglur, og annað
eftir þvi.
A byggingin að vera tákn alls-
nægtaborðsins; kannski verður
hver hæð dulbúin skúffa sem hægt
verður að draga út eöa spila út frá
tölvu, full með bjargræöi handa
þjóðinni, og fuglum himinsins
þeim sem ekki hafa farizt i oliu-
baði.
Þegar vikið er frá hinni tákn-
rænu merkingu hefur enginn get-
aö svarað þeirri spurningu hvers-
vegna húsið sé byggt, hvað þá á
þessum stað. Tvö hundruð þúsund
tslendingar búa I eitt hundrað
þúsund ferkilómetra landi, og
ætti að vera hægt að skáka þessu
einhversstaðar annarsstaðar nið-
ur ef endilega þarf að byggja það
sem almenningur fær engan veg-
inn séð að þurfi. Snið hússins er
þannig að ætti að vera hægt að
tylla þvi á gigbarma einsog trekt
áleiðis i neðra. Nógir eru gigarn-
ir.
Mikið hefur verið talað um ein-
földun bankakerfisins og sam-
runa banka sem eiga stórar hall-
ir, og ætti þá að losna þar yfrið
húsnæði handa Seðlabankanum,
ef hann þarf að koma svona
mörgu fólki fyrir og miklum vél-
um. Auk þess eru nægir bygg-
ingarmöguleikar i gamla mið-
bænum, hvað þá i þeim nýja, ef
þá langar svona mikið til að
byggja. Hver hefur leyft þessa
byggingu? Meðan skólakerfi
landsins er I öngþveiti vegna hús-
næðisskorts, allt frystihúsakerfið
þarf að endurnýja, sjúkrahús
skortir ibúðarhús. Allir vita
um þörfina i Vestmannaeyj-
um á næstu árum vegna endur-
reisnar þar. Hver hefur leyft
þessum bankamönnum að byggja
steinsteyptan berserkjasvepp,
fyrir á að giska hálfan milljarö ef
ekki meira? Meðan forstjórar
sömu stofnunar prédika hófsemi
fyrir þjóðinni, að hún haldi að sér
höndum og dragi af sér I fram-
kvæmdum og fjárfestingu.
Einu sinni var þessi hóll kallað-
ur Grand Hótel af útigangsmönn-
um sem nú hafa flutt sig frá
Ingólfi I skjól Hallgrimskirkju og
þess sem fann Vinland hið góða.
Kannski þeir sjái sinn vitjunar-
tima á ný þegar hér hefur risið
Grand Hótel islenzkra fjármála,
og væri kannski hyggilegra
bankamönnum að gera virkisgröf
umhverfis sökkulinn svo að þeir
útlegumennirnir norpi ekki undir
pöldrunum með Norðurljós Ein-
ars Benediktssonar á vörum og
Framhald á bls. 15.
GUNNAR GUNNARSSON:
ÞORGEIRSBOLI
Einhvern veginn finnst manni
það ekki hæfa banka, sizt af öllu
seðlabanka, að berast of mikið á.
Mammon er að visu mikið goð, en
ekki að sama skapi geðþekkt.
Eg minnist þess ekki að hafa séð
hann afmyndaðan sem augna-
yndi. Og áhangendur hans, bústn-
ir og búlduleitir aura- og maura-
púkar, telja sér að jafnaði betur
henta að sigla með löndum, hafa
sig litt i frammi — nema þegar
færi gefur að hrifsa i skyndi bita-
stæða bráð.
Erlendar bankabyggingar mér
kunnar, skera sig yfirleitt úr um
traustleik og tildursleysi, einnig
hvað Ióðir og legu snertir. En um
það er Seðlabankinn islenzki á
annarri linu, og er það alkunna.
Það virðist vart einleikið meö
hvilikum fyrirgangi hann er sér
úti um áberandi staðsetningar og
ibúrðarmikil húsakynni.
Fyrst tranaði hann sér fram við
Tjörnina, hugðist reisa þar
byggingarbákn, sem siður en svo
hefði fegrað annars þekkilegt
umhverfi. Og er hneykslisalda al-
mennings hrakti hann þaðan,
varö hann haldinn slikum fitons-
anda, að hann hafði áður en varði
tryggt sér eignarhald á öðrum af
hinum örfáu gimsteinum borgar-
innar, og hefur nú um skeið ham-
ast þar eins og naut i flagi, nótt
sem nýtan dag, stálnaut að þessu
sinni, við af böðulshætti að bylta
og brjóta undir sig svæðið svo
greipilega og gagngert, að ekki
verði unnt að stöðva óhæfuna —
vel vitandi, að risin er önnur
hneykslunaralda, engu minni
hinni fyrri, alda, sem hefur
fyllsta hug á að verða banabára
hans á þessum staö. En nú skal
ekki undan látið.
Noröur af Arnarhólnum, sem
talinn er fyrsta býli fyrsta land-
nemans, ginnhelgum stað, svo
minnir á Þingvelli, aldafrægum
og með öllu ómissandi, það sem
eftir er af honum, á nú að risa
einn furðuvekjandi og ferlegur
Þorgeirsboli með ógnardræsu af
æ verðminni svo kölluðu „pen-
inga” — seðlum (öllu má nafn
gefa) um alla fjóra fætur og
sumpart skyggja á, sumpart
spjalla einhverja hina alfegurstu
fjallasýn að baki fjarðar, sem
hnötturinn hefur upp á að bjóða —
vel að merkja þegar hröriö af
Sænska frystihúsinu loksins hefur
verið fjarlægt, en að þvi hlýtur að
draga, þótt seint gangi.
Gunnar Gunnarsson.
Það er Þorgeirsbolaódæðið sem
girða verður fyrir með öllum
tiltækum eða ótiltækum ráöum.
Einhver allra valdamesta stofnun
islenzka þjóðveldisins gerist svó
fifldjörf að ögra almenningi og
það i tvigang, sér á parti
Reykvikingum, en i raun réttri
reka alþjóð landsins slikan
roknasnoppung, að úr blæðir og
tennur hrjóta. Samsek — þó
meira af yfirsjón en ásetningi, og
þvi vonandi vænleg til bráðrar
yfirbótar — eru framar öðrum
borgaryfirvöldum (sem ber aö
vera á verði varðandi almennan
vilja borgaranna), ráðherra sá,
sem málið heyrir undir (og i raun
réttri rikisstjórnin i heild), auk
þess einhver hin alvesælasta
rikisstofnun, sem um getur og ég
hirði ekki að nefna.
Þvi verður ekki trúað fyrr en á
reynir, að i algert óefni sé komið.
Úrslitaráðið, og raunar óyggj-
andi, er að safna undirskriftum,
ef aðrar tiltektir bera ekki bráðan
árangur. Ætli þeir verði ekki
færri, þeir Reykvikingar, sem
kjósa að láta sin að engu getiö, en
við hin? Að minnsta kosti mun
skjaliö verða geymt, og er stundir
liða þykja ekki ómerkilegt
heimiidargagn.
TÓMAS GUÐMUNDSSON:
ORÐSENDING
Mérkemur ekki til hugar, að ég
sé nokkuð þjóðhollari eöa meiri
ættjarðarvinur en dr. Jóhannes
Nordal og þeir menn aðrir, sem
sætt hafa mestu aðkasti vegna
þeirra aðgerða, sem kallað hafa
Reykvikinga til þessa fundar. Ég
þykist lika skilja, að i landi, þar
sem verðbólgan stendur með
meiri og vaxandi blóma en meö
nokkurri annarri siömenntaðri
þjóð, þurfi Seðlabanki á riflegu
húsrými að halda. Það er meira
að segja ekki ósennilegt, að innan
fárra ára verði seðlaútgáfa orðin
hin eina útgáfustarfsemi, sem hér
verður rekin með nokkrum
árangri.
En ekkert af þessu getur hagg-
að þeirri sannfæringu minni, aö
með hinum nýju aðgerðum i landi
Arnarhóls, sé freklega gengiö á
þann stað, sem hefur eignazt sér-
stakt athvarf i hugum borgarbúa
og er ekki aðeins vegsemdar
veröur, vegna stöðu sinnar i um-
hverfinu, heidur einnig fyrir
minningargildi sitt, jafnvel langt
umfram allar sagnfræðilegar
heimildir. Fyrir þær sakir er þaö
einnig óhagganleg sannfæring
min, að hér sé i uppsiglingu
ömurlegt slys, óskiljanlegt og
óþolandi. En. þegar slys ber að
höndum, eða þegar menn sjá fyr-
ir slys, þurfa menn yfirleitt engin
heilabrot eða vangaveltur til aö
komast að þeirri niðurstööu, sem
ein er mannsæmandi. Þvert á
móti bregðast menn sjálfkrafa
við, og leggja allt i sölurnar.til aö
koma i veg fyrir meira slys og
bjarga þvi, sem bjargað verður.
Það hefur löngum verið ham-
ingja þess fólks, sem heima á i
Tómas Guðmundsson
Reykjavik, aö þykja vænt um
umhverfi sitt, borgina sina. Og
ekkert getur boriö Reykjavik bet-
ur söguna en þessi staðreynd.
Þess vegna, kæru Reykvikingar,
skal það verða heitorð okkar i
dag, að standa enn einu sinni vörö
um borgina okkar. Þolum engum
að vinna á henni augljós spjöll, og
allra sizt á þeim stööum, sem
henni eru helgastir.
Ég hef orðið þess áskynja, að
ýmsir óttast æsingar i sambandi
við þetta mál og vist væri æski-
legast, að þvi yrði borgið með
fullri vinsemd og virðuleik. En
verði allt að einu ekki komizt hjá
nokkrum æsingum, þá ætti það að
veröa mönnum nokkur huggun,
að það er þó alltaf skárra að
skömminni til að æsa sig upp i
þágu góðs málefnis.