Þjóðviljinn - 04.11.1973, Qupperneq 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINNSunnudagur 4. nóvember 1973.
DJOWIUINN
MALGAGN SÓSiALISMA
VERKALYÐSHREYFINGAR
OG ÞJÓÐFRELSIS.
Otgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Ritstjórar: Kjartan Ólafsson
Svavar Gestsson (áb)
Fréttastióri: Evsteinn Þorvalds$on
Kitstjórn, afgreiösla, auglýsingar:
Skólav.st. 19. Simi 17500 (5 llnur)
Askriftarverö kr. 360.00 á mánuöi
Lausasöluverö kr. 22.00
Prentun: Blaöaprent h.f.
HLUTUR FORSÆTISRÁÐHERRANS
Þann 18. október siðastliðinn var þvi
haldið fram hér i Þjóðviljanum, að siðasta
tilboð Breta i samningaumræðum for-
sætisráðherranna i London hafi af hálfu
bresku rikisstjórnarinnar verið sett fram
sem úrslitakostir.
Þessi frásögn um úrslitakosti var byggð
á þeim ummælum ólafs Jóhannessonar
forsætisráðherra að hann teldi nánast
engar likur á þvi, að breska rikisstjórnin
fengist til að ganga skrefi lengra. En úr-
slitakostir heitir það, þegar annar aðili i
samningum segir afdráttarlaust: Hér er
mitt siðastatilboð,— ef þið ekki samþykkið
það óbreytt, höfum við ekki meira saman
að tala, og oft hefur það reyndar gerst fyrr
i sögunni að á slikum stundum væri látið
skina i vopnin til áréttingar.
Þann 23. október var samþykkt i is-
lensku rikisstjórninni, að reynt skyldi ,,að
fá fram æskilegar lagfæringar” á breska
tilboðinu, með öðrum orðum, að á það yrði
látið reyna, hvort Bretar væru fáanlegir
til að fallast á markverðar breytingar á
uppkasti sinu eða, hvort þeir stæðu á þvi
sem úrslitakostum i reynd.
Ráðherrar Alþýðubandalagsins féllust á
þessa tillögu um málsferð, með þeim
fyrirvara, að lögð yrði af íslands hálfu
sérstök áhersla á að fá fram ákveðnar
lágmarksbreytingar, varðandi lögsögu,
friðunarsvæði, veiðihólf og gildistima, —
en áður hafði þingflokkur Alþýðubanda-
lagsins samþykkt að breska tilboðið ó-
breytt væri óaðgengilegt.
Á grundvelli samþykktar rikisstjórnar-
innar hófust tilraunir til að knýja fram
lagfæringar, og var ákveðið að utanrikis-
ráðherra og embættismenn úr islenska
stjórnarráðinu könnuðu til hlitar með
frekari viðræðum við fulltrúa Breta,
hvaða kostir væru fyrir hendi um breyt-
ingar.
Sú alvarlega staðreynd liggur nú fyrir,
að þessum samtölum loknum, að Bretar
neita algerlega að hrófla við nokkrum
staf i tilboði sinu, og verður þá vart lengur
um það deilt, að við stöndum frammi fyrir
úrslitakostum.
Það vakti furðu ærið margra, að Ólafur
Jóhannesson forsætisráðherra lýsti þvi yf-
ir á blaðamannafundi með innlendum og
erlendum fréttamönnum strax þann 19.
október, að hann vildi fyrir sitt leyti fall-
ast á þann samkomulagsgrundvöll ó-
breyttan, er Bretar buðu á lokastigi við-
ræðnanna i London.
Sú yfirlýsing forsætisráðherra var
næsta undarleg, m.a. með tilliti til þess, að
samkvæmt prentaðri skýrslu um
Lundúnaviðræðurnar hafði Ólafur
Jóhannesson ekki sagt annað um tilboðið i
London en það, að hann skyldi ,,taka til-
boð þetta með sér til íslands og leggja það
fyrir rikisstjórnina”.
Það er full ástæða til, að menn velti þvi
fyrir sér, hvers vegna Ólafur Jóhannesson
gaf þá yfirlýsingu aðeins 3 dögum eftir
heimkomuna og án samráðs við samráð-
herra sina, að hann gæti fyrir sitt leyti
fallist á breska tilboðið óbreytt, tilboð sem
hann hafði tekið að sér að leggja fyrir
rikisstjórn islands og lýst yfir að hann
væri óbundinn af. Hitt liggur svo auðvitað
i augum uppi, að eftir yfirlýsingu islenska
forsætisráðherrans um sitt persónulega
samþykki hlaut það að vera ærið veik von,
að hægt yrði að fá Breta til að fallast á ein-
hverjar lagfæringar, enda þótt sjálfsagt
væri að reyna það til þrautar.
Þjóðviljinn telur, að islenska rikis-
stjórnin eigi nú að hafna úrslitakostum
Breta, og standa á réttinum, en lýsa sig
reiðubúna til frekari samninga ef Bretar
sýni sig liklega til að viðurkenna vissar
lágmarkskröfur okkar. Aldrei þessu vant
getum við tekið undir með leiðarahöfundi
Visis, sem segir i blaði sinu i gær: ,,Það
hefur komið skýrar i ljós á síðustu dögum,
að EINI LJÓSI PUNKTURINN i samn-
ingsgrundvellinum við Breta er sá, að i
honum felst friður... Efnisatriði grund-
vallarins eru hins vegar ekki til þess fallin
að vekja neina hrifningu hér á landi.
Það hefur verið sagt, að Ólafur Jó-
hannesson forsætisráðherra hafi sýnt
mikla „dirfsku” i samningum við Breta
og má það e.t.v. til sanns vegar færa, en
„dirfskan” ein út af fyrir sig á ekki hrifn-
ingu skilið, heldur hljóta menn að spyrja
að leikslokum.
Þjóðviljinn efast ekki um, að Ólafur Jó-
hannesson forsætisráðherra telur sig gera
rétt, en við erum honum ósammála i
veigamiklum atriðum.
Við vitum af reynslunni frá 1961 og af
mörgum öðrum ástæðum, hvers þjóðin
hefði átt von i skiptum við erlenda yfir-
gangsmenn á Islandsmiðum, ef Sjálf-
stæðisflokkurinn hefði haldið hér um
stjórnvölinn.
Þrátt fyrir að okkar dómi óþarft undan-
hald fyrir Bretum nú, var það gæfa, að
ólafur Jóhannesson gekk til samninga við
bresku rikisstjórnina, en ekki Geir Hall-
grimsson.
Kínarlandið þarsem
verðbólga er óþekkt
Fyrir nákvæmlega hálfri
öld lagði skæðasta verð-
bólgualda í sögunni efna-
hag Þýskalands í rúst. I
október 1923 var hægt að
kaupa 6.250.000 þýsk mörk í
seðlum fyrireitt bandarískt
sent. Og einmitt nú er verð-
bólgan sá fjandi, sem
flestar rikisstjórnir óttast
um flest eða allt annað
M/s Baldur
fer frá Reykjavík
þriðjudaginn 6. þ.m. til
Snæfellsness- og Breiða-
f jarðarhafna.
Vörumóttaka: Mánudag
og þriðjudag.
M/s Esja
fer frá Reykjavik föstu-
daginn 9. þ.m. austur um
land í hringferð.
Vörumóttaka: Mánu-
dag, þriðjudag,
miðvikudag og til
hádegisá fimmtudag til
Austf jarðahafna, Þórs-
hafnar, Raufarhafnar,
Húsavíkur og
Akureyrar.
fram. Prófessor John
Vaizey skrifar í Inter-
national Currency Review:
„Verðbólgan núna vex svo
hratt að hún nálgast óðum
það stig að brjóta af sér öll
bönd."
Eitt riki að minnsta kosti er þó
laust við þennan höfuðverk:
alþýðulýðveldið Kina. bessa
hamingju á fjölmennasta riki
heims þvi að þakka meðal
annars, að þvi hefur tekist að
verða sjálfum sér nógt um flesta
hluti, og myntkerfiþessstendur á
eigin fótum. 1 timariti einu i
Peking stóö fyrir skömmu: ,,Kina
er nú skuldlaust riki, innanlands
sem utan... Alþýðulýðveldið hefur
alveg losað sig við verðbólguna
og ringulreiðina i fjármálum,
sem einkennandi var fyrir hið
gamla Kina."
Til þessa liggja ýmsar ástæöur
og þær koma ekki hvað sist i ljós i
Sjanghai, sem fyrir byltinguna
var miðstöð fjármálanna i
landinu. Bankar þeir i Kina er
versla með erlendan gjaldeyri
eru aðeins tveir, og þeirhafa haft
opnar skrifstofur i borginni allt
frá þvi að hernámi Japana lauk
1945.
Alls hafa átta erlendir bankar
leyfi hjá kinversku stjórninni
fyrir þvi að skipta við Kina.
Enginn þeirra er bandariskur, en
þeirsex sem ekki hafa skrifstofur
i Sjanghai starfa einkum frá New
York.
Helstu fjármálastofnanir lands-
ins eru i fyrsta lagi Alþýðu-
bankinn, sem hefur UtibU um allt
landið. Hann tekur við spariinn-
stæðum og gefur Ut ávisana-
reikninga fyrir samvinnu-
verslanir. t öðru lagi er það Kina-
bankinn, sem einkum er á sviði
verslunar og hefur UtibU i öllum
helstu stórborgum Kina og þess-
utan i Hongkong, LundUnum og
bráðum i BeirUt. Vextir af spari-
fé, sem Alþýðubankinn gefur, eru
mjög lágir, eða að sögn 2.7
prósent fyrir langtimainnstæður
og 1.9prósent fyrir skemmri tima
innstæður.
Gjaldmiðill Kina, sem nefndur
er júan, hefur lengi haldist
stöðugur. Verðlag á ýmsum varn-
ingi, sem Utlendingar sækjast
eftir, hefur hækkað verulega —
kannski i þeim tilgangi að afla er-
lends gjaldeyris. En verð á flest-
öllum vörum, svo og kaupgjald,
hefur haldist óbreytt i óratima.
Enginn Utlendingur veit hve
mikið af peningum er i umferð i
Kina, né heldur hve digra sjóði
landið á i gulli og erlendum gjald-
eyri. Kinverjar sjá enga ástæðu
ti'l að vera að fjasa um svoleiöis
við óviðkomandi. En einhver
tengsli viröast þó vera á milli
jUansins og gengiskráningar
efnahagsblakkar Austur-Evrópu,
Comecon. Siðustu átján
mánuðina hefur breska sterlings-
pundið fallið gagnvart jUaninum
um tuttugu af hundraði.
Li Sjeng-rei, einn af fremstu
hagfræðingum Kina, skýrir fjár-
mál þess þannig: „Gagnstætt þvi
sem er um Vesturlönd, þá er
grundvöllur gjaldmiðils okkar
fyrst og fremst varningur fram-
leiddur af okkar eigin iðnfyrir-
tækjum, og öll okkar fyrirtæki til-
heyra rikinu. Þess er gætt að
peningar i umferð og framboðnar
vörur standist á, til þess að
tryggja jafnvægi. Þessvegna
þurfum við ekki að gefa Ut seðla
til þess að bæta upp óhagstæðan
greiðslujöfnuð.”
Li upplýsir ennfremur að kin-
verska rikið selji ýmsar fram-
leiðsluvörur erlendis án þess aö
taka nokkurt tillit til heims-
markaðsverðs. Stundum hagnast
Kinverjar á þeim viðskiptum en
láta sér stundum lynda tap, með
tilliti til viðskiptastefnu sinnar i
heild.
Siöan Kinverjar borguðu
skuldir sinar við Sovétmenn upp i
topp 1965 (að upphæð um 1.7
miljarða dollara) eru þeir skuld-
lausir við erlend riki og hafa ekki
tekið önnur lán erlendis en viö-
skiptalán til skamms tima.
t Kina á rikið allt nema kiæðnað
og aðrar persónulegar eignir. Þar
að auki á hver kommUnubóndi
akurreit, Ut af fyrir sig. fyrir utan
það akurlendi sem allir i
kommUnunni eiga sameiginlega.
Þetta akurlendi i einkaeign
nemur sex af hundraði alls
ræktanlegs lands i Kina, og komi
menn svo og segi að einkafram-
takið fái ekki að njóta sin i riki
Maós formanns. Rikið treystir
ekki á skatta til þess aö afla sér
fjár. KommUnurnar borga sam-
eiginlegan skatt af framleiðslu
sinni, og nemur hann sex af
hundraði. Verkamenn greiða
engan tekjuskatt. Rikið ákveður
laun þeirra og allur hagnaður af
rekstri verksmiðjanna gengur til
rikisins — minus framleiöslu-
kostnaður, verkalaun innifalin.
Þetta kerfi lætur sér i léttu
rUmi liggja verðsveiflur á heims-
markaðnum og sker peninga i
umferð við nögl. Það hefur
áorkað þvi að Kina er nU sjálfu
sér nógt með matvæli og veitir
auk þess vanþóuðum rikjum
mikla aðstoð. Og unga fólkið veit
ekki einu sinni hvað orðið „verð-
bólga" merkir.
(Úr grein eftir C.L. Sulzberger i
Herald Tribune. dþ)