Þjóðviljinn - 13.10.1974, Qupperneq 3

Sunnudagur. 13. október. 1974. ÞJÓÐVILJINN — StÐA 3
KJARTAN ÓLAFSSON:
„Ég vil ekki heyra
velgerðir nefndar,
þar sem engar eru”
„Ég vil ekki heyra velgeröir
nefndar þar sem engar eru. Mér
finnst þaö vera eins og þar sem
kotungar hafa taliö suma rikis-
mennina velgeröarmenn sina
sem hafa sogiö þá út, en siett i þá
bita og sopa til aö halda i þeirn
lifinu.”
Þaö er forystumaður lang-
kúgaörar nýlenduþjóðar, Jón
forseti Sigurösson, sem þannig
kemst aö oröi i bréfi þann 28.
september árið 1846. Ekki fer
milli mála að sá, sem þannig
ritar, gerir sér glögga grein fyrir
stéttaandstæðunum, sem fyrir
hendi voru i bændaþjóðfélagi 19.
aldar, — rikismenn — kotungar,
og hann leynirekki skömm sinni á
hræsni og sýndarmennsku
ríkismannanna, sem útsjúga
almúgann, en þykjast svo
sérstakir velgerðarmenn kotung-
anna, ef þeir sletta i þá bita eða
sopa. — broti af ránsfengnum.
Að ganga uppréttir
Höfundur þeirra orða, sem hér
var vitnað til hefur náð meiri
árangri en aðrir menn i þeirri
viðleitni að kenna islendingum að
ganga uppréttir, — að standa á
réttinum, en vera á varðbergi
gegn tilhneigingum til að missa
höfuðið niður i bringuna á ný, sem
er kúgaðra manna háttur.
Og það er ljóst af þeim
ummælum, sem hér voru rakin,
að enda þótt barátta Jóns og
annarra forystumanna á 19. öld
hlyti fyrst og fremst að beinast
gegn erlendum yfirráðum á
íslandi og fyrir rétti þjóðarinnar i
heild til sjálfsforræðis, þá hefur
viljinn til að „heimta kotungum
rétl” úr hendi innlendra rikis-
manna einnig brunnið bestu
mönnum þjóðarinnar i brjósti.
Fyrir daga verkalýðs-
hreyfingarinnar og áður en
Kommúnistaávarpið varð til voru
til menn á Islandi, sem gerðu sér
grein fyrir stéttaandstæðunum
milli rikismanna og kotunga og
voru reiðubúnir að rétta kúgaðri
stétt fána til baráttu fyrir rétti
sinum, þann fána sem verkalýðs-
hreyfingin siðar hóf á loft, i
stéttabaráttunni, réttindabaráttu
alþýðu, gegn blekkingunni um að
hver biti og sopi, sem félli fátæku
fólki til frá nægtaborði rikis-
manna væri þakkarvert náðar-
brauð.
Orð bréfsins, sem barst frá
Kaupmannahöfn að Arnarstapa á
Snæfellsnesi með haustskipum
árið 1846, eru rifjuð hér upp að
gefnu tilefni, og eiga ekki siður
erindi nú en þá, þótt islenskt
þjóðfélag hafi tekið ærnum
stakkaskiptum á þeim nær 130
árum, sem liðin eru.
Það fer vist ekki milli mála, að
aögerðir rikisstjórnar Geirs
Hallgrimssonar siðustu vikurnar
i þágu rikismanna nútimans og
blekkingavefurinn i kringum þær
eru af sama toga og þær
„velgeröir”, sem bréfritari lýsir
af heitri reiði.
Bak við grímu
velgerðanna
Kjör láglaunafólks eru skert
mjög verulega, hlutur sérhvers
launamanns gerður minni við
skipti á sameiginlegum afrakstri
þjóðarbúsins, en fengur
„velgerðarmannanna”, sem
spila upp á gróðann aukinn að
sama skapi.
Sósialistar 20. aldar á tslandi
tala um arðrán atvinnurekenda
og gróöalýðs, þegar fésýslumenn
draga tilslndrýgstan hluta þeirra
auðæfa, sem vinnan skapar. 19.
aldar menn á Islandi, sem báru
hag alþýðu fyrir brjósti, höfðu
annað orðafar yfir sama hugták.
Forseti segir i tilvitnuðu bréfi, að
rikismenn „sjúgi kotunga út” og
alþýðuskáldið, sá mikli drauma-
maður Magnús Hjaltason, er átti
sæti i fyrstu stjórn verkalýðsfé-
lags á tsafirði um aldamótin, og
varð Halldóri Laxness fyrir-
myndin að Ólafi Kárasyni Ljós-
viking segir i einni af sinum
mörgu visuni:
„Ot þeir sjúga erfð og fé
ekkna og föðurlausra...”
(samkvæmt munnlegri geymd).
En litum aftur á atburði siðustu
vikna. Geir Hallgrimsson og
félagar hans gleymdu ekki frekar
en hyggnir rikismenn fyrri tiðar
að skila kotungunum fáeinum
bitum og sopum til baka af
aröránsfengnum og setja upp
gervi velgerðarmannsins á
nákvæmlega sama hátt og lýst er
I bréfinu frá 1846.
Og enn eru þeir þvi miður
alltof margir, sem láta blekkj-
ast, eru fúsir að kyssa á
vöndinn og hneigja höfuð
sin og eygja ekki ránshönd-
ina bak við grimu velgerð-
anna. Einhver kann að segja
sem svo, að ósanngjarnt sé
að likja lágtekjufólki á Islandi
árið 1974, fólki sem hafi þó alltaf
til hnifs og skeiðar og geti axlað
auknar byrðar, við þá kotunga,
sem hér „kúrðu með galtóma
maga” á fyrri hluta 19. aldar.
Menn þykjast sem sagt hafa
samúð með kotungum liðinnar
tiðar og telja þá ekki hafa átt
skilið að kosti þeirra væri þrengt,
en hins vegar sé ekki nema sjálf-
sagt, að láglaunafólk i dag missi
spón úr aski sinum, þetta sé
striðalinn lýður, — nú riði hins
vegar á miklu að bjarga þjóð-
félaginu og þá verði menn að
gjöra svo vel og fórna, allir sem
einn.
Stafróf verkalýðs-
hreyfingarinnar
Það verður aldrei nógsamlega
undirstrikað, að slikum kenn-
ingum ber sérhverjum þeim, sem
skilið hefur stafróf verkalýðs-
hreyfingarinnar, að svara fullum
hálsi. Staöreyndin er nefnilega sú
að okkar rika Islenska þjóðfélag
áriö 1974 hefur miklu fremur efni
á þvi, að borga verkafólki yfir
40.000,- krónur i kaup á mánuði,
heldur en fátæktarþjóðfélag fyrri
hluta 19. aldar að forða öllum frá
hungurdauða.
Slik margföldun þjóðarauðs og
þjóðartekna hefur átt sér stað og
baö er skýlaus réttur hvort heldur
sem er kotungsins eða verka-
mannsins að hlutur hans vaxi til
jafns við aukinn þjóðarauð, og
reyndar meira. Það er engin
dyggð, heldur blinda, að láta vera
að kalla eftir þeim rétti.
Með slikri linkind eru menn
ekki að fórna sér fyrir þjóð sina,
heldur að lúta hagsmunum þeirra
þjóðfélagsafla, sem sist skyldi.
Hér skal það tekið fram, að ekki
ber að skilja það sem hér er sagt
svo, að öll kröfugerð, hvaða laun-
þegahópa sem er sé réttlætanleg,
— þvi fer fjarri. Hitt stendur, að
lágtekjufólkið, þeir sem nú hafa i
laun kringum 40.000- á mánuði
fyrirdagvinnu, en þar er m.a. um
að ræða meginþorrann af
almennu verkafólki, — þetta fólk
á algera forgangskröfu um að
kjör þess verði þegar færð a.m.k.
i það horf, sem þau voru áður en
vinstri stjórnin fór frá.
Kjarabarátta, sem beinist að
þvi að forðast myndun lágtekju
hópa, sem búa við ósæmileg kjör
miðað við getu þjóðarbúsins, er
ekki aðeins réttlætanleg með
tilliti til beinna hagsmuna
lágtekjufólksins, heldur er það
þjóðarnauðsyn, að forráðamenn
atvinnulifsins og rikisvaldsins
hafi hitann i haldinu og leggi þvi
frekar nokkuð að sér við að
tryggja hagkvæmni og gott
skipulag i atvinnurekstrinum.
Að öðru jöfnu má yfirleitt gera
ráð fyrir þvi, að eitt fyrirtæki,
sem þarf að borga þokkaleg laun
sé betur rekið en annað, sem
kemst upp með að halda kaupinu
niðri. Og sama gildir um
þjóðarbú.
Skelegg kaupgjaldsbarátta
láglaunafólks er þjóðar-
búskapnum nauðsynlegur hvati.
Stríösyfirlýsing
eða ekki
Þjóðviljinn hefur haldið þvi
fram að með kjaraskerðingu
þeirri, sem rikisstjórn Geirs Hall-
grlmssonar hefur beitt sér fyrir
nú á fyrstu vikum tilveru sinnar,
hafi verkalýðshreyfingunni og
lágtekjufólki almennt verið sagt
strið á hendur.
Ritstjóri Timans telur þetta
harða kenningu og hvetur verka-
fólk i leiöara blaðsins um siðustu
helgi til að fara sér hægt, þ.e. láta
sér nægja bitana og sopana úr
hendi „velgerðarmannanna”
Geirs Hallgrimssonar og Co. Það
er þá vert að minnast þess að
forkólfar Framsóknarflokksins
hafa reyndar aldrei verið neinir
sérstakir liðsmenn verkafólks i
kjara- og réttindabaráttu þess.
Og segja verður hverja sögu eins
og hún gengur, að á nýliðnum
vinstri stjórnar árum, hefði
minna orðið um kjarabæturnar ef
ekki hefði komið til stöðugur
eftirrekstur og varðgæsla
Alþýðubandalagsins um
hagsmuni verkafólksins. Og enn
siður getur verkafólk og aðrir
lágtekjumenn vænst umtalsverðs
liðsinnis frá ráðamönnum Fram-
sóknar nú, þegar StSherrarnir úr
Frimúrarareglunni hafa treyst
tak sitt um stýrisvöl
Framsóknarskútunnar og eru
komnir með hana i slef aftan i
kútter heildsala- og lögfræðinga-
fylkingar Sjálfstæðisflokksins,
þar sem Rockefeller Islands,
auðmaðurinn Geir Hallgrimsson,
situr við stýrið.
Þrátt fyrir hinar svokölluðu
láglaunabætur, — bitana og
sopana — af allsnægtaborði
Geirs, þá verður ekki um það
deilt, að ráðstafanir hinnar nýju
rfkisstjórnar skerða kaupmátt
tekna verkafólks fyrir áramót um
a.m.k. milli 10 og 20%.
Auðvitað varð að búa til
einhverja réttlætingu fyrir
svo stórvægilegri kjara-
skerðingu, svo freklegum
flutningi fjármuna frá lágtekju-
fólkinu og til þeirra aðila, sem
betur mega. Með einhverjum
ráðum varð að fá almenna
kjósendur til að trúa þvi að
„velgeröir” væru á ferð og dylja
hinn raunverulega tilgang, —
þann að auka hlut þeirra sem
fjármagninu ráða á kostnað
alþýðu manna.
Af hálfu Sjálfstæðisflokksins er
það fyrst og fremst tvennt, sem
borið er á borð, til réttlætingar
kaupráninu.
Aö fórna sér fyrir
þjóöina
I fyrsta lagi er fullyrt, að
þjóðarbúið hafi rambað á barmi
algers gjaldþrots. Þess vegna
reyni nú svo mjög á þegnskap og
fórnarlund landsmanna, hollustu
þeirra við sameiginlegt bú
jijóbarinnar, sem bjarga verði
frá algeru hruni. Og það er undir-
strikað, að allir (hvað um
heildsalana og verðbólgu-
braskarana?) verði að fórna, eyri
ekkjunnar megi ekki heldur
vanta. Jú, hver vill svo sem
skerast úr leik, þegar þjóð hans
er i vanda stödd?
önnur fyllyrðing talsmanna
Sjálfstæðisflokksins, sem hamrað
er á dag eftir dag og viku eftir
viku til réttlætingar kjara-
skerðingunni er sú, að Alþýðu-
bandalagið hafi sko ætlað að gera
nákvæmlega þetta sama, ef ekki
bara eitthvað ennþá verra, hefði
það tekið sæti i rikisstjórn.
Báðar þessar fullyrðingar
staðlausir stafir, eins og sýnt
hefur verið fram á hér i
Þjóðviljanum. Islenskt þjóðarbú
stóð að flestu leyti sterkar að vigi
við stjórnarskiptin en nokkru
sinni fyrr. Þjóðarframleiðslan á
mann hafði tvöfaldast að
verðmæti, mælt i dollurum, á
þremur árum frá 1970 — 1973
samkvæmt upplýsingum Þjóð-
hagsstofnunar og alþjóðlegum
skýrslum. Engar spár hafa verið
uppi um samdrátt i
þjóðarframleiðslunni á þessu ári,
enda þótt vaxtarhraðinn verði
sjálfsagt nokkru minni en áður,
eftir risastökk fram á við á árum
vinstri stjórnarinnar.
Enda þótt innflutningur lands-
manna ykist um 57% á fyrstu 7
mánuðum þessa árs miðað við
sömú mánuði ársins i fyrra, og
innfluttar vörur yfirfylltu þvi
allar vöruskemmur, þá reyndist
gjaldeyrisstaða landsmanna svo
traust, að þessa 7 mánuði, sem
hér rikti fullkomið innflutnings-
æði, vegna ótta við gengislækkun,
þá gekk aðeins mjög óverulega á
gjaldeyriseign landsmanna.
Gjaldeyriseignin, þ.e. gjald-
eyrissjóður Seðlabankans +
verðmæti útflutningsvörubirgða i
landinu + gjaldeyrir fyrir
útfluttar vörur, sem ekki var búið
að skila til bankans, nam um
siðustu áramót 12,1 miljarði
króna.en i júlilok 11,4 miljörðum.
Sem sagt rýrnun um aðeins 7%,
þrátt fyrir allt innflutningsæðið.
Slikt er ekki til marks um
þjóðargjaldþrot á næsta leiti, en
ber þvert á móti vott um sterka
stöðu þjóðarbúsins. Lækkun á
söluverði einstakra útflutnings-
vara, fiskblokk og mjöli hefur að
sjálfsögðu valdið einstökum
atvinnugreinum nokkrum örðug-
leikum, en menn skulu ekki
gleyma þvi, að jafnframt hefur
verðlag farið hækkandi á ýmsum
öðrum útf lutnings v örum .
Þjóðhagstofnun spáöi á miðju
þessu ári, að framundan mætti
vænta 1500 miljón króna halla hjá
frystihúsunum á ársgrundvelli
vegna lækkandi útflutningsverð-
lags, og var þá miðað við heldur
svartsýnar forsendur, en sama
stofnun gaf jafnframt þær
upplýsingar meðan á stjórnar-
myndunarviðræðunum stóð, aö
væmta mætti hagnaðar, sem
næmi 1500 miljónum á ári hjá
saltfisk- og skreiðarverkun og
hyggði þær tölur á samningum,
sem þegar hafa verið gerðir.
Nú er það eins og allir vita mjög
almennt að sami aðili reki bæöi
frystihús, saltfisk- og skreið-
arverkun, svo að hér er nú varla
neinn voði á ferðum, þegar
lika er tekið tillit til þess,
að tölur þjóðhagsstofn-
unar um tap og gróða eru við
það miðaðar, að fiskvinnslu-
fyrirtækin hafi afskrifað eignir
sinar samkvæmt itrustu
heimildum i þeim efnum, sem
þýðir, að fram kemur reiknings-
legt tap i orði þrátt fyrir umtals-
verðan hagnað á borði. Og menn
skulu heldur ekki gleyma þvi, að
Þjóðhagsstofnun hefur vottað i
sinum prentuðu skýrslum, að
siðast liðið ár hafi reyndar verið
eitt það allra hagstæðasta hjá
islenskum sjávarútvegi, frá
hvaða sjónarmiði, sem það mál
sé skoðað.
Hér var þvi ekkert þjóðhagslegt
tilefni til þess kaupráns og kjara-
skerðingar, sem rikisstjórn Geirs
Hallgrimssonar hefur þeitt sér
fyrir gagnvart láglaunafólki, sem
hefur i raun ósæmilega lág laun
miðað við okkar mikla þjóðarauð
og háu þjóðartekjur. Þá peninga,
sem einstakar greinar fisk-
vinnslunnar kunna að hafa þurft á
að halda, átti að taka annars
staðar en hjá lægst launaða
fólkinu.
Afstaða
Alþýðubandalagsins
Og svo er það hin fullyrðingin
frá talsmönnum Sjálfstæðis-
flokksins um, að Alþýðubanda-
lagið hafi ætlað sér að standa
fyrir sams konar aðgerðum til
skerðingar á kjörum hinna lægst-
launuðu, ef það hefði mátt ráða.
Þessi fjarstæða er endurtekin dag
eftir dag I Morgunblaðinu i þeirri
von, að fólk fari að lokum að trúa,
ef hlutirnir eru bara endurteknir
nógu oft, hvað sem sannleiks-
gildinu liður.
Málflutningur Morgunblaðsins
i þessum efnum hefur i stuttu
máli verið sá, að Alþýðubandal.
hafi á vissu stigi vinstri stjórnar
viðræðnanna lýst sig reiðubúið að
gera samkomulag um láglauna-
bætur er næmu 10% kauphækkun,
og nú hafi hægri stjórnin ákveðið
kr. 3.500,- i láglaunabætur, sem sé
10% af 35.000,- króna launum, og
þarna sé þvi um sama hlutinn að
ræða. Já, það er einfalt að fá
fyrirfram pantaða útkomu úr
dæmum, með þvi að sleppa öllum
þeim liðum, sem ekki passa fyrir
þá útkomu.
Það er ekkert launungarmál,
aö með tilliti til þess vaxandi
launabils, sem varð illu heilli
niðurstaða kjarasamninganna
snemma á þessu ári, þá kom það
fram i viðræðunum um myndun
vinstri stjórnar, að Alþýðubanda-
lagið gat hugsað sér að fallast að
nokkru á kröfu Framsóknar-
flokksins um kjararýrnun hjá
Frh. á bls. 18.