Þjóðviljinn - 13.10.1974, Qupperneq 5

Sunnudagur. 13. október. 1974. ÞJóÐVILJXNN — SÍÐA 5
t>essu plakati var dreift á hátfb l’Humanite. Skvisan ljóshærfta segir
við töffarann: Ég er kommúnisti — af hverju eruö þér þaö ekki líka?
FRANSKIR KOMM-
ÚNISTAR VILJA
„OPNAM FLOKKINN
'SIfLS
mnmmmlí!
IHHiniWf
Kommúnistaf lokkur
Frakklands, sem hefur
haft orð á sér f yrir strang-
an flokksaga, hefur stigið
mjög ákveðin skref, að
dómi ýmissa franskra
blaða, í þá veru að bæði
opna flokkinn fyrir nýju
fólki og að laga hann að
breiðri fylkingu sem nær
nokkuð út fyrir hefð-
bundna vinstri flokka.
Þetta kom meðal annars
í Ijós á mikilli hátíð, sem
kennd er við málgagn
flokksins l'Humanité, og
haldin var nýlega með
mikilli þátttöku ólíklegasta
fólks. Þaðan er plakat það
sem fylgir greinarkorni
þessu.
Sem fyrr segir beinir
f lokkurinn orðum sínum út
fyrir hefðbundna vinstri
flokka, sem tóku þátt í
samsteypunni sem barðist
með góðum árangri fyrir
sigri Mitterands. Þeim er
m.a. beint til ,,lýðræðis-
sinnaðra og þjóðrækinna
gaullista", en gaullista-
hreyfingin hefur alltaf átt
sér einskonar vinstriarm. (
nýlegri samþykkt franska
kommúnistaflokksins seg-
ir meðal annars:
„Fjölbreytileiki skoðana
getur borið góðan ávöxt, ef
honum er beitt í þágu
meiriháttar sameiginlegra
markmiða innan breiðrar
alþýðuhreyf ingar, þarsem
hlið við hlið mætast ýmis-
leg samtök sem halda sér-
kennum sínum og láta í
Ijósi frumleg viðhorf, sem
sprottin eru af frönskum
veruleika. Eins og vinstri-
f lokkar hafa nú þegar gert
geta þessi samtök komið á
sín í milli traustu sam-
starfi reistu á trúnaðar-
trausti og jafnrétti".
Fyrsta Ijóðabókin eöa
Hjartsláttur
lífsins....
Anton Helgi Jónsson heitir
nitján ára Kennaraskóianemi
sem hefur gefiö út sina fyrstu
ljóöabók. Hún heitir Undir regn-
boga.
Þaö hefur fariö i vöxt aö undan-
förnu að skólaskáld hafa ekki
látið sér nægja skólablöðin heldur
gefiö út kver sin á eigin vegum og
sent á almennan bókamarkað.
Hvers vegna?
— Þetta er miklu auðveldara
viðfangs en áður, eftir að fram-
farirurðulfjölritun. Þetta veröur
ekki svo mikið fyrirtæki að
nokkur fari á hausinn þess vegna,
sagöi Anton Helgi.
Hann gerði ráð fyrir, að
lesendur sinir yrðu ekki hvað sist
jafnaldrar. En það er auðvitað
mjög misjafnt hvað þeir eru
duglegir að lesa.
— Um hvað yrkir þú?
— Ég hefi gert þrjár ljóðlinur
eftir Einar Braga að einkunnar-
orðum:
Þaö er sorg min og hamingja
aö hjartsláttur lifsins
heldur fyrir mér vöku...
Þetta vildi ég sagt hafa og ég
vona aö það takist að einhverju
marki.
Ég get svo farið meö eina visu,
sem gefur nokkrar viöbótarupp-
lýsingar um min áhugamál, þótt
hún sé reyndar ekki i bókinni.
Hún er ort til Geirs Hall-
grimssonar og er svona:
Augnamissir illt er tjón
þótt annaö skyn sé gefiö.
Hitt samt verra aö hafa sjón
en horfa bara á nefið...
Sjö ára gömul vinkona Antons
Helga, Nonna, hefur gert myndir
i bókina.
— áb
ÞORGEIR 1 1^7
ÞORGEIRSSON
SKRIFAR

UM
TJÁNINGU
Okkur er sagt að manneskjan sé félags-
vera. Það inniber að henni sé náttúrleg þörfin
til að tjá sig.
Þetta ætti aö gilda um alla einstaklinga
tegundarinnar. Fjölmiðlun byrjar i samtali
tveggja einstaklinga og endar þar sem einn
situr og talar við alla þjóöina — máski i
beinni sjónvarpsútsendingu.
Einn úr forustuliði verkalýðshreyfingar-
innar var á dögunum að sinna tjáningarþörf
af æöstu gráöu. Guömundur Garöarsson
sagði allri þjóðinni I einu að hún yrði að fá
sér nýtt og betra útvarpsráð.
— Hvað finnurðu að útvarpsráði? sagði
spyrillinn. Og ekki stóð á svarinu. Að dómi
verkalýðsleiðtogans var dagskráin alveg
meingölluð i tiö þessa útvarpsráös.
— Og hverjir eru gallarnir? segir þá spyr-
illinn.
— Alltof mikið sósialrealiskt efni, svarar
verkalýðsleiðtoginn.
t orðabókinni finnum við að sósialrealismi
er sama og félagslegt raunsæi. Maðurinn er
semsé á móti félagslegu raunsæi.
Ekki vil ég fara að þýfga Guðmund um
hvað sé svona fráhrindandi við félagslegt
raunsæi I sjónvarpi. Mér er lika meinalaust
þó hann heldur kjósi félagslegt óraunsæi eða
ófélagslegt raunsæi, ef það væri til. Og viö
látum það liggja á milli hluta að sinni þó
meining hans sé að heimta enn meira af ófé-
lagslegu óraúnsæi i sjónvarpið en þar er fyr-
ir.
En þetta svar hans situr i mér vegna þess
að það er alveg dæmigert um afstöðu fjölda
fólks til tjáningar. Ahugi minn beinist að ó-
sjálfráða hlutanum i svarinu. Viðbrögðum
hinnar pólitisku eðlishvatar sem alltaf er
sterkari en greindin hjá mönnum eins og
Guðmundi. Þeim er einatt að finnast þessu
eöa hinu ofaukið. Þeim er eiginlegra að am-
ast viö þvi aö stefnur eöa skoöanir komi fram
heldur en að auka fjölbreytnina með þvi að
örva aðrar stefnur og skoðanir til að koma
fram lika. Allir vanhugsaðir hlutir eru sjálf-
sagðir i veröld svona manna. Þeim er nánast
eðlishvöt aö útrýma hugsunum annarra, bola
þeim burt og drepa þær niður I þögnina. Og
þeim er áreiðanlega ekki ljóst að hræðsla
þeirra viö fjölbreytni heimsins er oröin aö
grimmustu ritskoðun.
Mönnum er eiginlegra að takmarka tján-
inguna en örva hana.
x X x
Septembermenn héldu nokkurs konar af-
mælissýningu núna i haust. Fyrir aldarfjórð-
ungi ærðu þeir sálina úr virðulegum borgur-
um með nýjungum sínum og geröu ungum
eldsálum lífið bærilegra með þvl að auka við
fjölbreytileika heimsins þá. En postular ó-
umbreytanleikans hrópuöu aö þeim og báöu
um minna af sliku.
Nú eru verk þessa fólks oröin slétt og felld
og fáguö. Verslunarvara. Þau svikust ekki
undan merkjum nema siður væri, breyttu
heiminum meira að segja dálitið. En nú eru
þau semsé orðin einn af föstu punktunum I
þessum nýja heimi.
t dag hanga myndir þeirra yfir sófanum
hjá postulum óumbreytanleikans.
Og þá eignast Moskva sina September-
menn, Sósialrómantikin I sovétinu snýst enn
harðar til varnar en hinn frjálsi Islenski
fjallasalur geröi fyrir aldarfjórðungi og lætur
sorpeyöingarstööina ganga I máliö.
Nú kom Moggi til skjalanna og birti álit
nokkurra listamanna, hérlendra, á þessum
tjáningarhömlum.
öllum þótti þeim ljóttað heyra. öllum þótti
þeim gott að búa við islenskt tjáningarfrelsi.
Einn þeirra bað menn sérlega að halda vöku
sinni i tilefni af þessu.
— Enginn veit hvað átt hefur fyrr en misst
hefur, sagði hann.
Og strax næsta sunnudag opnuðu sovétyfir-
völdin nýja Septembersýningu með pomp og
pragt þar sem fjölskyldur listamannanna og
útlendingar máttu koma. En sorpeyðingin
fékk fri.
Þannig getur Moggi gamli unniö þær
menningarstyrjaldir austur i Moskvu sem
hann tapaði á heimavelli aldarf jórðungi fyrr.
Samt er ég á þvi að það sé mest undir
heimamönnum austur þar komið hvort ab-
straktlist verður hangandi yfir sófunum hjá
öllum flokkskommisörum um næstu aldamót
eða jafnvel fyrr.
Verst væri þó ef þessi seinkun listaklukk-
unnar i Moskvu yröi til þess að viö hér á Is-
landi færum að halda aö við ættum öllu að
tapa en ekkert að vinna I tjáningarfrelsis-
málum.
x X x
I fyrra vann ég i verksmiðju inná Artúns-
höfða. Ferðalög I vinnu og úr tóku daglega
um hálfan annan tima og fargjaldið borgaði
maður sjálfur.
Fyrir röskum 20 árum vann ég hjá öðru
fyrirtæki á svipuðum slóðum. Þá voru verka-
menn fluttir i vinnutimanum á kostnað fyrir-
tækisins á vinnustað.
— Borgin hefur stækkað. Nú er þetta innan-
bæjar, var mér sagt.
Hvernig stendur á þvi að öllum finnst þetta
sjálfsagt? Að verkafólk endilega borgi fyrir
óþægindin af stækkun borgar.
Hálfur annar timi og fargjald fram og aftur
daglega i 48 vinnuvikur eru 85 þúsund krónur.
Þarna vinna 50 manns. Eigendurnir eru vist
fimm.
A tuttugu árum hefur borgin semsé stækk-
að svo mikið að 50 verkamenn þurfa aö gefa
fimm eigendum fyrirtækisins tæpa milljón
hverjum árlega, eða sem svarar verði á bil
sem svona menn ættu að geta sýnt sig i.
A meðan þessi hundalógik er staðreynd
finnst mér verkalýðsforingjar ekki hafa neitt
að gera niðri Alþingishúsi að éta vinarbrauð
eða uppi sjónvarpi að útrýma félagslegu
raunsæi þar.
En ég var að tala um tjáningarfrelsi.
Viö hliðina á stimpilklukkunni þarna og i
öðrum verksmiðjum er fjölmiðill, dálitið
málgagn, veggblað þar sem birtar eru til-
skipanir frá fimmmenningunum sem eiga
verksmiöjuna til fimmtiumenninganna sem
vinna þar. Fjölmargar þessara tilskipana
eru brot á vinnumálasamþykkt sameinuöu
þjóöanna. Þarna eru samningsákvæöi fölsuö
purkunarlaust, skotið inn i þau klausum frá
stjórunum til óhagræðis fyrir verkafólkið.
Væri kinverja sagt frá þvi aö hér i verk-
smiðjum væru veggblöð þar sem verkafólkið
mætti ekki svara þegar á það hallar i skrifum
þessara málgagna mundi hann hneykslast.
Manneskjan er félagsvera með tjáningar-
þörf. Þetta gildir um alla einstaklinga teg-
undarinnar. Ég er ekki að draga neitt I efa
einlægnina i hrifningu listamannanna af Is-
lensku tjáningarfrelsi þó ég bendi á að hér
eru til hópar sem hafa ekki þetta frelsi i dag-
legu umhverfi sinu.
Ég er lika á þvi að það sé mest undir
heimamönnum komið hvort verkafólk i verk-
smiðjum fær mannréttindi sem aðrar stéttir
telja sjálfsögð.
Þeim mannréttindum mundi fylgja fleira.
Fólk með full mannréttindi mundi aldrei
vera beðið að taka á sig meira en sinn hluta
af stækkun borgarinnar til aö mynda.
Ef hinsvegar einhver erlendur aðili færi að
berjast fyrir þessum réttindum þá mundi ég
strax aðgæta hvort það væri máski gert i þvi
augnamiði að breiða yfir einhverja vöntun
þar heimafyrir. i
Heima fyrir er mönnum eiginlegra að tak-
marka en örva tjáningu.
Þorgeir Þorgeirsson