Þjóðviljinn - 13.10.1974, Qupperneq 14

FYRSTI HLUTI: MANUDAGUR
Ég hleyp upp stigana og rekst á
Jakob Petrovitsj á palli þriðju
hæðar. Hann biður mig að lita inn
fyrir og spyr hvernig mér gangi i
vinnunni. Ekki orð um að ég kem
kortéri of seint. Siðasta mánudag
voru það 12 minútur, og þá bað
hann mig einnig um samtal, hann
vildi vita hvaða verðskrár og
timarit amrisk og bresk, ég hafði
komist yfir að fletta. Skráin, sem
við merkjum okkur inn á á
morgnana, lá þann morgun á
borði hans. Hann leit á hann
nokkrum sinnum en sagði ekki
orð.
t dag minnti hann mig á að til-
raununum með nýja trefjaglerið
ætti að vera lokið i janúar. Ég
sagðist muna það.
— Það verður gerð pöntun á
fyrsta ársfjórðungi, segir hann.
Ég veit það, hvernig ætti ég að
geta gleymt þvi.
Augu Jakobs Petrovitsj fara á
flökt i holdmiklu andlitinu, en
hann nær svo tökum á augnaráði
minu og spyr:
— Hefur tilraunum yðar ekki
seinkað, Olga Nikolaévna?
Ég andvarpa og þegi, miður
min. Ég get auðvitað sagt: Nei,
hvað eruð þér að fara, auðvitað
ekki”. Það hefði verið besta svar-
ið. En ég þegi. Þvi að ég get i
reynd ekki ábyrgst nokkurn skap-
aðan hlut?
Jakob Petrovitsj segir með
stilltri og einhæfri röddu:
— Með tilliti til áhugg yðar á
starfinu og... hm. hm... hæfileika
yðar höfum við haft yður i huga i
sambandi við lausa stöðu yngri
vísindamanns. Hópurinn sem þér
mynduð þá starfa i fæst við mjög
áhugaverð vandamál. Ég dreg
ekki dul á það, að við höfum
nokkrar áhyggjur af... að þér
sýnið starfinu ekki nægilega
alúð....
Ég þegi. Ég kann vel við mitt
starf. Ég met mikils sjálfstæði
mitt. Mér þykir gaman að vinna.
Mér finnst ekki að ég sýni starf-
inu ónóga alúð. En ég kem oft of
seint, sérstaklega á mánudögum.
Hverju á ég að svara? Ég vona,
að þetta skipti ekki miklu máli.
Að hann sé barasta að kvarta yfir
þvi, að ég komi of seint. Ég
muidra eitthvað um skafla og
klaka úti i úthverfinu okkar, þar
sem ekki er enn búið að ganga frá
hlutum, um strætisvagna sem
þegar eru yfirfullir þegar þeir
koma að okkar stöð, um þessi
skelfilegu þrengsli i neðanjarðar-
brautarstöðinni Sokol. Ég hugsa
til þess með döprum leiða, að það
sé ekki í fyrsta sinn, sem ég reiði
fram þessa útskýringu.
— Þér verðið að reyna að taka
yður á, er niðurstaða Jakobs
Petrosvítsj. Fyrirgefið að-
finnslurnar, en þér eruð nú ný-
komin til starfa. Við vonum satt
að segja, að þér risið undir þvi
trausti sem við berum til ungs
sérfræðings....
Varir hans lengjast og frarn
kemur eins konar bros. Þetta
bros setur mig úr jafnvægi. Hás
rödd, sem mér finnst rödd ann-
arrar manneskju, afsakar mig og
lofar að ég muni bæta mitt ráð.
Ég flýtti mér út á gang, ráfa
um, hleyp eftir þessum löngu og
mjóu göngum (gamla deildin var
áður hótel) og fer inn á klósett.
Ég dreg út hárnálarnar og legg
þær á vaskinn undir speglinum,
greiði mér og ég hata sjálfa mig.
Ég hata þetta krullaða hár,
svefnþrungin augun, þetta
stráksandlit mitt með alltóf stór-
um munni og nefi. Hvers vegna i
ósköpunum fæddist ég ekki strák-
ur úr þvi ég hefi þetta andlit?
Einhvernveginn ræð ég við hár-
ið. Ég dreg blússuna niður og
gegn hægt eftir þessum löngu
göngum — ég verð að jafna mig.
En samtalið við yfirmann minn
snýst i hausnum á mér, eins og
segulbandsspóla. Einstkar setn-
ingar, tóntegundin, einstök orð
...allt sýnist þetta þýðingarmik-
ið og uggvekjandi. Hvers vegna
sagði hann alltaf ,,við” — ,,við
reiðum okkur á” ,,við höfum
áhyggjur af”? Hann hlýtur þá að
hafa rætt min mál við einhvern
annan. Kannski við forstjórann?
Hvað sagði hann nú aftur — ,,höf-
um áhyggjur af” eða ,,undr-
umst”? Það er verst að ,,undr-
ast”. Og svo vék hann að lausri
stöðu... Lidia Tsjistakova hefði
gjarna viijað fá hana. Það væri
komið að henni ef farið væri eftir
starfsaldri, en ég hefi orðið fyrir
valinu, af þvi að min sérgrein er
nær viðfangsefninu. Og ég kann
lika ensku, en það hefur rann-
sóknarstofan notfært sér óspart.
Þegar Jakob Petrovitsj tók mig
i sinn starfshóp fyrir hálfu ári og
lét mig um tilraunirnar með þetta
nýja efni, þá tók hann á sig vissa
áhættu, vissulega. Það veit ég
vel. Ef að hann hefði tekið Lidiu,
þá heði hann mátt vera viss um
að staðið hefði verið við réttan
timaramma... Ætlar hann núna
að fá henni mitt starf i hendur?
Það væri skelfilegt, þvi ég er
næstum þvi búin með allar til-
raunirnar.
En kannski ýki ég allt þetta.
Kannski er þetta ekki annað en
venjuleg streita, þessi eilifu
hlaup, óttinn við að koma ekki af
verkum, að verða of sein. Og þó —
nei — hann vildi setja ofan i við
mig, það fer i taugarnar á honum
að ég er orðin á eftir. Hann hefur
rétt fyrir sér. Þetta er hans
skylda, þegar allt kemur til alls.
Við þekkjum okkar stjóra, hann
er skilvis jálkur. En nóg um það.
Ég þröngva hugsunum mlnum
inn á aðrar brautir. Nú skal ég
koma með niðurstöðurnar af til-
raunum okkar með hitaþol, sem
við iukum við á föstudaginn. Ég
hefi engar áhyggjur af tilraunun-
um á eðlisfræðistofunni — þær
eru að verða búnar. En það er
mekaniska labbið sem er okkar
veiki punktur.
í þeirri rannsóknastofu vantar
bæði tæki og starfslið. Það gerir
ekki svo mikið til með starfsliðið
— öll höfum við tvær hendur og
getum sjálf unnið eitthvað af
þessari vinnu. En það eru tæk-
in.... það er biðröð við nokkur
þeirra. Þarna neyðast menn til að
,,taka tillit til aðstæðna” eins og
Jakob Petrovitsj segir, eða þá
blátt áfram að „berjast til sig-
urs”. Ég reyni að þoka áfram
minu trefjagleri, en aðrir starfs-
hópar hafa lika sina menn i þvi að
koma þeirra hlutum áfram — öll
erum við á hlaupum niður á
fyrstu hæð, gerum hosur okkar
grænar fyrir yfirtækninum, sem
setur tilraunirnar upp i skema og
á að sjá um að þvi sé fylgt eftir.
Við köllum hana ýmist elsku Völu
eða Valentinu Vasilévnu og reyn-
um með öllum ráðum að finna gat
I kerfinu.
Já, ég er vist neydd til að lita
við hjá Völu. Ég fer niður og inn
fyrir glervegginn þar sem heitir
„kontór” Völu. Venjulega er hér
margt fólk, en núna er hún ein.
Ég bið hana um að „stinga okkur
inn” i þessari viku. Vala hristir
höfuðið —nei. Ég reyni aðfá hana
á mitt mál.
— Kannski seinna, reyndu að
lita við fyrir næstu helgi.
Ég fer inn til sjálfrar min, inn á
polymerastofuna. f okkar „kyrr-
láta” herbergi eiga niu mann-
eskjur að fara yfir niðurstöður
rannsókna og færa þær inn, en
þar eru aðeins sjö borð. En það
eru samt alltaf einhverjir á rann-
sóknarstofunum, i bókasafninu
eða þá á ferðalagi. 1 dag á ég eitt
af borðunum. Og það hefur þegar
verið autt i 40 minútur.
Ég geng inn. Mér mæta sex
augu. Ég geispa og segi:
— Ég var inni hjá þeim I
mekanikinni.
Það er einhver hræðsla i augum
Ljúsu: „Hefur eitthvað komið
fyrir þig?” Maria Matvéévna
sendir aðvarandi augnatillit yfir
gleraugun: „ekkert máiæði,
takk fyrir”. Augnaráð öllu Ser-
géévnu spyr undan hálflokuðum
blámáluðum augnalokum —
„hvað nú, hvað er að?”. Hin
kringlóttu og alltaf skelkuðu augu
Sjúru stækka, andartak bregður
fyrir leiftri i hörðum augnastein-
um Zinaidu Gústavovnu — „við
vitum á hvaða rannsóknarstofu
þú varst, þú hefur komið of seint
og þú hefur verið kölluð fyrir”.
Hópurinn okkar — það eru
Ljúsurnar tvær og ég.
Jakob Petrovitsj er yfirmaður
okkar. En það er Ljúsa
Markorjan sem mest fæst við mál
hópsins. Þegar ég byrjaði I poly-
merunum var rétt búið að renna
fræðilegum stoðum undir nýja
glertrefjaefnið. Ljúsa vann að
efnasamsetningunni. Allir litu
svo á að Ljúsa Markorjan ætti
hugmyndina að þessu efni, en
svo kom á daginn að það var
Jakob. Ég spurði hana einu sinni:
Ljúsa Vartanóvna, hvers vegna
segja menn, að það sért þú sem
hefur fundið upp glertrefjaefnið
nýja? Hún leit á mig: „Segja
menn það virkilega? Nú, það er
víst... Æ. látum þá bara mala.”
og svo sagði hún ekki orði meira
um þetta efni. Seinna lofaði hún
mér að segja frá þessari fárán-
legu sögu”. En hún hefur þagað
og ég hefi ekki spurt siðan.
Mér var falið að annast tilraun-
irnar. Sumar geri ég sjálf, en aðr-
ar með þeim sem vinna i viðkom-
andi rannsóknarstofum. Svo fer
ég yfir niðurstöðurnar og dreg
þær saman.
Ljóshærða Ljúsa (hún heitir
reyndar Ljúdmila Litsjkova)
pressar plöturnar sem notaþar
eru við tilraunirnar nákvæmlega
eftir staðli og hjálpar til með
hvaðeina.
Og svo er það Zinaida
Gústavovna. Hún fer með skrif-
finnsku og áætlanagerð fyrir alla
hópana og semur við viðskipta-
vini okkar.
Allir hafa nóg að gera.
Ég hefi sest við borðið og opnað
skúffuna til að ná i skýrslur en þá
kem ég auga á spurningalista
sem hefur verið lagður á borðið.
Efst stendur með stóru letri:
Spurningaskrá fyrir konur og
með blýanti i horninu O.N. Voron-
kova. Merkilegt. Ég horfi i kring-
um mig. Ljóshærða Ljúsa sýnir
mér að hún hefur fengið svona
lika. Þetta er itarlegur listi. Ég
les: Þriðja grein: i fjölskyldunni
eru eiginmaður.... börn yngri en
sjö ára .... börn eldri en sjö ára
... aðrir ættingjar sem hafa
fasta búsetu hjá yður .... Einn
maður, tvö börn, amma, afi, nei
aðrir ættingjar geta átt sig sjálfir.
Fleiri spurningar: Hver sér um
börnin, eru þau á vöggustofu,
barnaheimili, hafa þau fram-
lengdan skóladag. I vöggustofu
að sjálfsögðu og drengurinn á
barnaheimili.
„Venjuleg vika” er stutt
skáldsaga sem var fyrst birt i
sovéska timaritinu Novi mir
1969, og er eftir þá óþekktan
höfund, N. Baranskaja. Efni
hennar er næsta einfalt: ung
kona, gift og tveggja barna
móðir kemur til vinnu á
mánudagsmorgni og finnur á
borði sinu spurningalista um
sitt daglega lif eina viku. Og
siðan er vikudögum þessarar
konu lýst með einföldum og
raunsæjum hætti — og um leið
hefur til orðið i senn heimild
um sovésku konuna og fram-
lag til þeirrar umræðu um
stöðu kvenna sem fram fer um
heim allan.
Við munum birta þessa
stuttu skáldsögu i næstu
sunnudagsblöðum, lýsingu
eins dags i hverri viku nema
hvað við neyðumst til að
skipta mánudeginum i tvennt.
Teikningarnar fylgdu danskri
útgáfu sögunnar.
—AB