Þjóðviljinn - 03.11.1974, Síða 24

Sunnudagur. 3. nóvember 1974

lega 100 ára gamalt, byrjaði
sem trésmiðameistarafyrirtæki
og er i dag eitt af stærri verk-
takafyrirtækjum i Danmörku.
Fyrirtækið býður yfirleitt i
smærri verk á danskan mæli-
kvarða og forráðamennirnir
segja, að þannig verði rekstur-
inn jafnari og traustari. Danskir
arkitektar hugsa meir og meir
um manneskjuna og þjóðfélag-
ið, verða æ meir félagslega
sinnaðir. Annars eru danir yfir-
leitt frekar seinir að taka við
nýjungum, enda er skoðun
þeirra, að nýjungar eigi aðeins
rétt á sér ef þær eru örugglega
til bóta. Tiskufyrirbrigði eiga
ekki upp á pallborðiö hjá dönsk-
um arkitektum — þeir byggja
látlaust og rökrétt.
— Hvaða verkefni eru fram-
undan hjá þér?
— Húsateikningar fyrir
sænska sendiráðið i Hanoi i
Norður-Vietnam. Sendiráðið
hefur fengið tvær samliggjandi
lóðir i miðborg Hanoi. A annarri
lóöinni á sjálft sendiráðið að
risa, en á hinni lóöinni skrifstof-
ur og ibúðir fyrir starfsfólk
sendiráðsins. Þetta er lokuð
samkeppni, og er ég, i samvinnu
við Asmussen & Weber, einn af
þátttakendum. Þá hef ég nýlok-
ið við að teikna iþróttamann-
virki fyrir vestmannaeyinga,
einnig i samvinnu við A&W. Það
verkefni var boðiö út á sama
hátt og dvalarheimilið. Annars
Hilmar á vinnustofu sinni i Kaupmannahöfn. A borðinu fyrir framan hann eru tillögur um húsaskipan hjá sænska sendiráðinu i Hanoi, en
nokkrir arkitektar keppa um það verkefni.
tlAHar opinberar by;
Æ m
ákveðinni stærð ætti að bjóða út”
Fyrir skömmu var vígt
i Vestmannaeyjum dval-
arheimili fyrir aldraða
Vestmannaeyinga. Húsið
var að mestu reist fyrir
erlent gjafafé. Verkefnið
var leyst af Asmussen &
Weber, dönsku fyrirtæki,
en arkitekt var Hilmar
Þór Björnsson, sem er
tæplega þrítugur, sonur
Björns Jónssonar hjá
Flugmálastjórninni og
Maríu Haf liðadóttur.
Kona Hilmars er Svan-
hildur Sigurðardóttir, er
starfar hjá Flugfélagi Is-
lands i Kaupmannahöfn.
Svanhildur er dóttir Sig-
urðar Jónassonar skógar-
varðar í Varmahlíð og
Sigrúnar Jóhannsdóttur.
Fréttamaður Þjóðvilj-
ans bað Hilmar að segja
lesendum blaðsins nokk-
uð nánar frá sjálfum sér
og byggingunni og hvern-
ig stóð á því að hann f ékk
þetta verkefni, en margir
hafa lokið lofsorði á
þessa byggingu.
— Hvaða leiðir komu þér
helst til hugar þegar þú fékkst
það verkefni að teikna dvalar-
heimilið?
— Það er erfitt að skýra frá
þvi i stuttu máli. Endanlega út-
koman er eiginiega rökrétt af-
leiðing ytri og innri aðstæðna;
lóðin, næsta nágrenni, sam-
keppnisgögnin og þær kröfur
sem i þeim eru gerðar, og svo að
lokum þær kröfur, sem
arkitektinn og verktakinn gerir.
Kröfur verktakans eru fjár-
mála- og byggingatæknilegs
eðlis meðan kröfur arkitektsins
eru hinsvegar meir gagnvart
manneskjunum, umhverfinu og
hugmyndinni sjálfri. öllum
þessum áformum og kröfum er
svo reynt að fullnægja á sem
hagstæðastan hátt og útkoman
varð semsagt þessi. Mér fannst
mjög skynsamlegt hjá Rauða
krossi íslands og Vesthjálp að
nota þetta samkeppnisform,
sem hér er kallað „totalentre-
prisekonkurrence”, en þá er
keppt i senn um hönnun, verð,
gæði og uppfærslu.
Samkeppnir eru að minu mati
allt of litið notaðar M érfinnst til
dæmis, að það ætti að bjóöa út
allar opinberar byggingar, sem
eru yfir ákveðinni stærð, i lok-
aðri samkeppni — þ.e. að biðja
4—5 arkitekta um hugmyndir og
velja siðan eina úr. Þannig fær
hið opinbera valkost, og nýjar
hugmyndir eiga möguleika á að
sjá dagsins ljós. Það er ekki óal-
gengt að bæjar- og sveitarfélög
og opinberir aðilar noti ein-
hvern einn ákveðinn arkitekt —
stundum eins og af gömlum
vana — án þess að athuga aðra
möguleika. Það er til dæmis
ekki þar með sagt að ég sé best
til þess fallinn að teikna dvalar-
heimili, eða lausn okkar best, þó
að eitt dagblaðanna hafi sagt i
fyrirsögn: „Fullkomnasta og
glæsilegasta dvalarheimili
landsins”.
Samkeppni eykur lika starfs-
gleði arkitektsins. Það er til
dæmis viss ánægjukennd fyrir
mig að vita, að þessi lausn var
valin úr hópi 5 mismunandi
lausna 5 arkitekta.
Heimili fremur
en stofnun
Við lausn þessa verkefnis
hafði ég i huga að þarna ætti að
búa fólk, sem á erfitt með hreyf-
ingu og að húsið ætti að bera
meiri blæ af heimili en stofnun.
Húsið er á einni hæð og allar dyr
eru það breiöar, að fólk i hjóla-
stólum getur fariðum allt húsið,
og hjúkrunarfólk getur flutt
sjúkrarúm á milli hindrunar-
laust. í tengslum við hvert her-
bergi er salerni, sem er það
stórt, að fólk i hjólastólum getur
auðveldlega athafnað sig þar
inni, og þar eru einskonar hand-
rið sem auðveldar fólki að setj-
ast á salernisskálina og standa
tJtbúnaðurinn á salernum á
vistheimilinu I Vcstmanna
eyjum er nýjung hér á landi.
upp hjálparlaust. Þetta er, eftir
þvi sem ég best veit, nýjung á
Islandi. Ég kaus að hafa enga
blindganga og það hafði vakið
athygli mina, að anddyri eru
vinsæll staður hjá vistfólki elli-
heimila, þvi þykir gaman að
sitja þar og fylgjast með fólki
koma og fara. í Hraunbúðum er
anddyrið stórt og rúmgott og
ber talsverðan keim af dag-
stofu. Það gladdi mig mikið að
sjá að reistur hafði verið barna-
leikvöllur i næsta nágrenni við
elliheimilið. Börn og gamal-
menni hafa það sameiginlegt að
hafa nægan tima, og það getur
orðið mjög skemmtilegt fyrir
börnin og gamla fólkið að vera i
nábýli.
Byggingarhraðinn
veigamikið atriði
Byggingarhrabinn hafði mik-
ið áhrif á húsformið. Þetta eru
einskonar 5 stokkar, sem liggja
þétt upp að hverjum öðrum.
Þetta fyrirkomulag gerði það að
verkum, að hægt var að vinna á
mörgum stöðum i húsinu sam-
timis, enda var það fullbyggt á
150 dögum. Yfirleitt er þvi ekki
gefinn nægur gaumur hve bygg-
ingarhraðinn er mikið atriöi.
Hefði þetta hús verið byggt með
venjulegum hraða, það er að
segja á 2—3 árum, þá hefði
verðbólgan fljótlega gleypt
megnið af gjafafénu. Það er
mjög mikið atriði að það fé, sem
sett er i byggingar, komist i
gagnið sem allra fyrst og fari að
gefa arð.
— Það er mikið talað um að
dýrt sé að byggja á Islandi —
hvar er helst hægt að spara að
þinu áliti?
— A teikniborðinu. Þvi lengur
sem arkitekt vinnur að frumtil-
lögunni, þvi meiri möguleiki er
á sparnaði — það er að segja ef
arkitektinn gerir sér rækilega
grein fyrir þvi hve endanlegt
verð hússins er þýðingarmikiö
atriði. Sumir halda að fjölda-
framleiðsla sé lausnin, en ég
held að þjóðin sé of fámenn og
markaðurinn of litill til að
fjöldaframleiðsla komi að veru-
legu gagni. Fjöldaframleiðsla
gefur færri valkosti og hægir á
þróuninni þegar til lengdar læt-
ur. Ég þekki fjölda dæma úr
samkeppnum, þar sem unnið
hefur verið eftir sömu áætlun,
að verðmismunur hefur orðið
allt að 50%, og þessi mismunur
hefur fyrst og fremst legið i
mismunandi vel útfærðum
frumteikningum.
— Hvernig stóð á þvi að þú,
svo ungur arkitekt, fékkst þetta
verkefni?
— Ég hefði unnið hjá fyrir-
tækinu i skólafrium. Þeir buðu
mér þetta verkefni i fyrrahaust,
og ástæðan sjálfsagt sú að ég er
islendingur. Fyrirtækið er rúm-
liður vonandi fljótt að þvi að við
hjónin komum heim; við reikn-
um með að það geti orðið i vor.
— Nú ert þú iðnmenntaður.
Er ekki erfiðara að fara þá leið i
arkitektúrnám, eða er það bá-
bilja landans að arkitekt eigi að
vera stúdent?
— Já, ég lærði upphaflega
trésmiði, hélt svo áfram tækni-
námi og lauk siðan prófi i
arkitektúr i janúar s.l. Þessi leið
er nokkuð timafrekari, en ég get
ekki sagt um hvort hún er erfið-
ari. Það er sjálfsagt mjög ein-
staklingsbundið. Fyrir mig var
þessi leið betri. Það hjálpar mér
mikið að vera lærður trésmið-
ur, það gerir samvinnuna við
iðnaðarmennina liprari og ég á
auðveldara með að skilja þeirra
vandamál. Tækninámið hjálpar
mér i verkfræðilegum efnum og
svo að lokum kom arkitektúr-
námið.
/,Á háskólastigi"
Það er sjálfsagt bábilja land-
ans að arkitekt eigi að vera stú-
dent. Astæðan er sennilega sú,
að öll æðri menntun á íslandi er
á einhvern hátt tengd Háskóla
Islands, sem krefst stúdents-
prófs. Meir að segja notar
maður varla orðatiltækið „æðri
menntun”, heldur talar maður
um þessi og þessi menntun sé á
háskólastigi. í þessu sambandi
vil ég benda á, að islenskir
verkfræbingar lærðir i Dan-
mörku hafa ekki hlotið menntun
sina á háskólanum (Köben-
havns Universitet) heldur á
Polyteknisk Læreanstalt, sem
krefstekki stúdentsprófs. Sama
gildir um Kunstakademiets
Arkitektskole (áður „Det
Kongelige Danske Akademi For
De Skjönne Kunster) þar er
stúdentsprófið lang-algengast,
en ýmsar aðrar útgáfur nem-
enda finnast þar — þar á meðal
min eigin útgáfa.
SJ