Þjóðviljinn - 09.03.1975, Síða 11

Sunnudagur 9. mars 1975 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 11
Eftir ritskoöun í hálfa öld:
Dreyfusarmál enn á dagskrá
Arið 1894 var ungur liðsforingi i
franska hernum Alfred Dreyfus,
ákærður fyrir að hafa afhent
þjóðverjum leyniskjöl. Dreyfus,
sem var gyðingur, var dæmdur til
ævilangrar vistar á Djöflaeynni,
og það var ekki fyrr en eftir 12 ára
harða baráttu margra mætra
manna, að það tókst að sanna
endanlega að hann hafði verið
borinn fölskum sökum. Þetta mál
hafði þá vakið upp firnaharðar
deiiur, sem blönduðust ákærum ■
spillingu og gyðingafjandskap
franskra stjórnvalda. Átökin urðu
svo mikil að við lá að borgara-
strið brytist út.
Þetta mál varð svo viðkvæmt,
að til þessa hefur engin frönsk
stjórn þorað að leyfa að saga
Dreyfusar væri kvikmynduð. Með
ritskoðun eða hótun um að beita
ritskoðun hafa 30 tilraunir
franskra kvikmyndamanna til að
segja söguna verið stöðvaðar. En
erlendar myndir um Dreyfus eða
baráttu rithöfundarins Zola fyrir
málstað hans hafa blátt áfram
veriðbannaðar. Þvi var það mjög
sögulegur atburður þegar á dög-
unum var leyft að sýna i Paris
fyrstu frönsku kvikmyndina um
málið, „Dreyfus eða óþolandi
sannleikur”.
Eins og Dreyfusarmálið sjálft
kemur myndin við kaunin á
mörgum, þvi að hún fjallar ekki
siður um eðli fransks þjóðfélhgs.
Dreyfusarsinnum fannst þá, að
þeir væru að verja réttlæti og
anda franska lýðveldisins. And-
stæðingar þeirra, margir
gyðingahatarar, voru talsmenn
„laga og réttar”, húrrapatriot-
isma og höfðu vissar tilhneiging-
ar til konungsdæmis.
Höfundur myndarinnar,
Cherasse, segir að i Dreyfusar-
málinu sé að finna öll nútima-
vandamál Frakklands. Skiptingu
i hægri og vinstri sem hefur verið
við lýði allt frá dögum Dreyfusar
og til siðustu forsetakosninga.
Bornar eru fram spurningar um
meðferð öryggismála, um sam-
skipti valdhafa og dómstóla, um
samband auðlegðar og ættjarðar-
ástar. Kynþáttafordóma nú og
fyrr. Og eftir viðbrögðum áhorf-
enda að dæma fer þvi fjarri að
Dreyfusarmálið sé dautt — þeir
flykkjast á myndina og láta
óspart i ljós hrifningu eða for-
dæmingu. Ekki sist vegna þess,
að myndinni er beint gegn
gyðingahatri, sem er enn til i
Frakklandi og svo kynþáttahatri
yfirleitt — sem nú bitnar á
alsirskum farandverkamönnum i
Frakklandi. Einn af fréttaskýr-
endum útvarpsins franska hefur
sagt á þá leið, að „nýr og saklaus
Dreyfus gæti orðið til i dag og
hann ætti sér svipaða verjendur
og andstæðinga sem flyttu mál
sitt i nafni svipaðra hugmynda.”
í Háskólabíói:
Geimurinn og
þekkingarleitin
Annað kvöld, mánudagskvöld,
er sýnd i Háskólabiói sovésk
kvikmyndsem nefnist Solaris.Til
hátiðabrigða verða aðalleikarar i
myndinni viðstaddir og munu að
likindum ávarpa gesti.en þeir eru
þau Donatas Banionis og Natalja
Bondartsjúk.
Höfundur Solaris er einhver
þekktasti yngri kvikmyndastjóra
rússa, Andrci Tarkovski. Hann
gerði t.d. þekkta striðsmynd um
ungan dreng, heitir hún Bernska
tvans og hefur verið sýnd hér i
sjónvarpi. Hann tók upp hið við-
kvæma viðfangsefni, listamaður
og samfélag, i mynd um hinn
mikla helgimyndamálara mið-
alda, Andrei Rúbljof, og var það
verk mjög umdeilt i heimalandi
höfundar og urðu tafir á að hún
kæmi til sýninga.
Solaris er byggð á visinda-
skáldsögu eftir pólska rithöfund-
inn Lem. Hún gerist i samþjóð-
legu visindaþjóðfélagi framtiðar-
innar og bregður upp nokkrum
heimspekilegum og siðferðileg-
um vandamálum þekkingarleit-
ar. A skilmálalaust að halda
þeirri leit áfram, hverju sem
fram fer?
Af efni myndarinnar er m.a.
það að segja, að þekktur sálfræð-
ingur, Chris Colvin, er sendur út i
geiminn til að heimsækja menn
sem eru staðsettir i geimstöð á
braut umhverfis dularfulla og
mjög forvitnilega plánetu, Solar-
is. Hann á að ákveða hvort halda
eigi áfram að kanna Solaris eða
ekki. A Solaris er dapurleg að-
koma. Einn af þrem visinda-
mönnum i geimstöðinni hefur
framið sjálfsmorð og hinir eru
ekki lengur heilir á sönsum. Col-
vin verður sjálfur fyrir einkenni-
legri reynslu: allt i einu birtist
honum kona hans sem er löngu
látin og vill fara að lifa upp á nýtt.
Visindamennirnir telja að und-
ur þessi megi rekja til Sólaris-
hafs, en það er einskonar hugs-
andi massi, sem rænir hugmynd-
um og endurminningum frá heila
manna og breytir þeim i hold og
blóð. Spurt er hver er tilgangur-
inn: er Solarishaf að leita sam-
bands við gesti frá öðrum heimi
og þá til hvers?
Mynd þessi er einkar hæggeng
og heimspekilegar vangaveltur i
mesta lagi, allavega er atburða-
rás miklu varfærnislegri en geng-
ur og gerist 1 visindaskáldsögu-
mynduir . Hún er vönduð að hand-
bragði )g leikur góður — hefur
hún hiotið góða dóma á ýmsum
stöðum og þykirsérstætt framlag
til kvikmyndabálks hins visinda-
lega hugarflugs.
Donatas Banionis og Natalja
Bondartsjúk fara með hlutverk
sálfræð'igsins og konu hans.
Banionis er þekktasti leikari Lit-
háens en Bondartsjúk er tiltölu-
lega nýútskrií'uð leikknna sem
þegar hefur :getið sér gott orð og
mun senn sp-eyta sig á kvik-
myndastjórn.
—áb.
bræðslumekkinum yfir byggðina,
hvitklætt fiskiðnaðarfólkið er á
þönum milli húsa, heiman að úr
mat, sjómenn skálma á bússum
upp frá höfninni og þessu fisk-
vinnslulifi til viðbótar, æða nú
þrjátiutonna trukkar tstaks um
eðjuna á götunum, einbeittir
tækjastjórar eru að sækja grjót,
fara með möl eða steypa súlur,
sement, sandur og oliubræla
blandast fisklykt og slori.
Þeir sem i hafnargerðinni
vinna, eru allir aðkomnir,
þjálfaðir tækjastjórar tstaks, og
við reyndum að hlera það, hvort
heimamenn störfuðu við eitthvað
fleira en fisk.
Iðnaðarmenn eru fáir i þorpinu.
Reyndar þurfa allar þær vélar
sem framleiðslan reiðir sig á sitt
viðhald. og vélaverkstæði er að
finna á staðnum. Mörg hús hafa
lika verið byggð i Þorlákshöfn
siðustu árin, vegleg einbýlishús
standa i röðum upp frá höfninni.
Samt er ekki mikið um bygginga-
menn á staðnum núorðið. Það er
búið að byggja húsin, en einn
maður rekur litið trésmiðaverk-
stæði.
Gunnar Magnússon, skólastjóri
barna- og unglingaskóla Þorláks-
hafnar sagði okkur að i skólanum
væru nú 158 nemendur og 7
kennarar i heldur færri stöðum.
Skólahúsið er allt of litið, enda
erbyggingin vel nýtt, þénar þorp-
inu lika sem félagsheimili.
„Það er óhætt að tala um
neyðarástand i húsnæðismálum
skólans”, sagði Gunnar skóla-
stjóri, „en lausn á þeim vanda er
vist á teikniborðinu núna”.
1 vaxandi útgerðar- og
þjónustuplássi er eðlilegt að
verulegur hluti ibúanna sé að-
fluttur. Margir munu vera
komnir frá Reykjavik, og kannski
gefur það nokkra hugmynd um
það andlega jafnvægi sem ibúar
Þorlákshafnar virðast búa við, að
fólk unir sér vel. Við spurðum
Vernharð Linnet, kennara hvort
hann stykki til Reykjavikur á
kvöldin eða um helgar.
Hann svaraði þvi til að svoleiðis
flandri væri hann löngu hættur.
Það var þá helst fyrst eftir að
maður kom hingað, sagði Vern-
harður, nú vil ég sem minnst af
Reykjavik vita.
Menningariðkan?
Mannlifið er ámóta breytilegt
og árstiðirnar. Menningin hefur
svolitinn grundvöll á haustin, þá
fer leikfélagið árvisst af stað með
sina skemmtun, leikur fyrir
heimamenn og nærsveitunga
fram yfir áramót. Eftir áramótin
tekur þorskurinn öll völd ásamt
loðnunni og sleppir ekki tökunum
fyrr en kemur fram á sumar. Þá
losnar aftur um, þá er timi trillu-
karla og hinnar rólegu ihugunar.
Kannski á þetta eftir að
breytast. Ef minnkar um vinnu
gæti orðið mannlifsbylting i Þor-
lákshöfn, og sumir hugsa meira
að segja svo langt að reikna með
stórum bæ þar við suðurströndina
i framtiðinni. Verði ósinn brúaður
verður aftur þjóðbraut þar um
gamla ferjustaðinn hjá Óseyrar-
koti og enn ein lyfting kemur i
mannlifið.
—GG
Verkstjórarnir I vinnslusal Meitilsins: Guðmundur Hermannsson og
Sigurður Helgason.
Hafnarstjórinn, Sigurður Jónsson. Sigurður hefur búið i Þorlákshöfn i
eitt ár, flutti úr Reykjavik og segist kunna vel við sig.
skyldu menn ætla að höfnin væri
vel stæð. Ekki vill hafnarstjórinn
taka undir það:
„Það er nú svo skritið, að höfn-
in hér er alveg á vonarvölinni”,
sagði Sigurður Jónsson, „út-
gerðarfyrirtækin segjast ekkert
geta borgað af neinu tagi, og
hafnargjöld eru vist þeir
peningar sem fyrirtækin borga
siðast. Þar að auki hafa hafnar-
gjöldin ekki hækkað til móts við
aðra kostnaðarliði sem hækkað
hafa. Stjórnvöld hafa engu svarað
beiðni allra hafna á landinu um
hækkun. Hér er það Meitillinn,
sem heldur lifinu i okkur”.
Vinna að
dragast saman
Þær verkakonur sem við hittum
i fiskvinnslusal Meitilsins létu i
ljósi nokkurn ótta yfir þvi að nú
væri vinna að dragast mjög sam-
an.
Undanfarnar vikur hefur verið
mikil vinna, margar húsmæður
hafa getað fengið vinnu hjá
Meitlinum, m.a. hálfan daginn,
eða frá klukkan 13 til 19. Sjaldan
hefur verið unnið skemur en til 19,
oft framundir miðnættið. Siðustu
dagana hefur vinna verið minni,
og þann daginn sem Þjóðvilja-
menn heimsóttu Meitilinn var að-
eins unnið framundir klukkan 17.
„Það er erfitt að sætta sig við
dagvinnukaupið eitt. Mánaðar-
launin eru innan við 40.000 krónur
með þvi móti”, sagði Sigurlaug
Guðmundsdóttir, verkakona.
Undanfarnar vikur hefur
vinnan hinsvegar verið svo mikil,
að vikukaupið hefur oft losað
20.000 krónur.
Fiskur og fiskur
(undir steini)
Aðkomumaður i Þorlákshöfn
skynjar fyrst og fremst það um-
stang sem á fólkinu er kringum
vinnustaðina. Bátafjöldi liggur i
höfninni, loðnubræðslan spýr

Donatas Banionis og Nataljs Bondartsjúk i hlutverkum sinum I Solaris.
Sovétmyndin Solaris