Þjóðviljinn - 16.05.1975, Qupperneq 12

mv/u/m
Föstudagur 16. mai 1975.
Sigurhátið
i Saigon
SAIGON 15/5 — Um miljón
manns er taliö hafa tekið þátt i
hátiBagöngu i Saigon I dag, og
var gangan farin til að fagna
endanlegum sigri Þjóðfrelsis-
fylkingarinnar um mánaða-
mótin. Hófust þannig hátiða-
höld i tilefni sigursins, sem
standa eiga yfir i þrjá daga.
Hersveitir Þjóðfrelsisfylking-
arinnar tóku þátt I hópgöng-
unni.
Viðstaddir opnun hátiöa-
haldanna voru auk leiötoga
bráðabirgðabyltingar-
stjórnarinnar Ton Duc Thang,
forseti Norður-Vietnams, og
Le Duc Tho, sem stjórnaði
friðarviðræðunum i Paris af
hálfu noröurvietnama og fékk
fyrir friðarverölaun Nóbels á
móti Kissinger.
Mannfall
i Baska-
héruðum
BILBAO 15/5 — Þungvopnað
lögreglulið leitar nú liðsmanns
úr frelsissamtökum baska,
ETA, sem komst undan úr
bardaga við lögregluna i gær-
kvöldi. 1 bardaganum féllu að
sögn lögreglunnar þrir ETA-
menn og einn lögreglumaður.
Fimm lögreglumenn hafa fall-
ið fyrir ETA-mönnum siðustu
fjórar vikurnar, en spænska
stjórnin hefur lýst yfir hern-
aðarástandi i Baskahéruðun-
um vegna sivaxandi andstöðu
ibúanna þar.
Mayaguez -málið:
Aðgerðir kana sæta harðri
gagnrýni áalþjóðavettvangi
Kambódia sakar þá um njósnir
LUNDONUM, PEKING og viðar
15/5 — Árásir Bandarikjahers á
kambódiskt landssvæði til að
endurheimta skipiö Mayaguez
hafa yfirleitt vakiö kuldaleg og
gagnrýnin ummæli um viða
veröld og sumsstaðar harða
gagnrýni. Einna harðast hafa
kinverjar brugðist viö, og I ræðu i
dag kallaði Li Hsien-nien. vara-
forsætisráðherra, aðgerðir
bandarikjamanna athæfi, sem
sjóræningjum einum væri sæm-
andi. Sérstaklega fordæmdi hann
loftárásir bandarikjamanna á
kambódiskt landssvæöi. Fyrir-
hugað hafði verið að Ford Banda-
rikjaforseti heimsækti Kina siðar
á þessu ári, en nú efast frétta-
menn i Peking um aö af þvi geti
orðið.
Sumir gagnrýna bandaríska
ráðamenn fyrir að hafa fyrirskip-
að árásaraögerðir þótt þeim væri
kunnugt um, að kambódiumenn
ætluðu sér að sleppa skipinu hvort
eð væri. Ljóst er að áður en árás-
irnar hófust, hafði I Phnompenh
verið útvarpaö yfirlýsingu frá
Kambódiustjórn þess efnis aö
BÚDAPEST 15/5 — Jenö Fock,
forsætisráðherra Ungverjalands,
lét af embætti i dag, en hann hef-
ur verið forsætisráðherra I átta
ár. Ástæðan fyrir afsögninni er
heilsubrestur. Við embættinu tek-
ur varaforsætisráðherrann,
György Lázár, sem er 58 ára að
aldri. Ekki er talið að forsætis-
ráðherraskiptin muni breyta
neinu um stjórnmálastefnu Ung-
verjalands.
Laos:
Hræðsla við
valdarán
Eftirlitsnefnd krefst brottfarar
bandaríkjamanna
VIENTIANE 15/5 — Nefnd liðs-
foringja frá Pathet Lao og fyrr-
verandi stjórnarherjum I Laos
hvatti i dag samsteypustjómina
til aö tryggja borgunum
Vientiane og Luang Prabang
vemd skriðdreka og loftvarna-
byssa, þar eð nefndin telur hugs-
anlegt að ihaldsöflin i landinu,
sem hröktust úr stjórninni i fyrri
viku, reyni valdarán.
Nefnd þessi var sett á stofn 1973
til aö gæta þess að friðarsamn-
ingamir, sem þá voru gerðir með
Pathet Lao og þáverandi stjórn i
Vientiane, væru haldnir. Nefndin
mælist einnig til þess af stjórninni
að hún sjái til þess að bandaríkja-
menn þeir, sem stjórna svokall-
aðri hjálparstofnun Bandarikj-
anna i landinu, fari þaðan, og er
gefið I skyn að ástæðan sé sú, að
Bandarikin misnoti aðstoð sina I-
haldsöflunum I vil. Nefndin telur
að aðstoðin frá Bandarikjunum
eigi hér eftir að ganga beint til
stjómarinnar, sem siðan sjái um
að ráðstafa henni. Um þúsund
bandarikjamenn eru I Laos, og
safnast þeir nú saman i Vientiane
til brottflutnings úr landinu.
Bandarikjamenn þeir þrir, sem
mótmælamenn I Savannakhet
tóku I gislingu I gær, eru komnir
heim til sin og eru við bestu
heilsu, en mótmælamenn, sem
einkum eru námsmenn halda
þeim framvegis I stofufangelsi.
skipinu yrði sleppt með allri
áhöfn. Kambódiskur sendiráðs-'
maður i Peking sagði að njósna-
tæki hefðu fundist um borð i
Mayaguez, en engu að siður hefði
það aldrei verið ætlunin að halda
skipinu lengi.
Dagblaö kaþólikka á Spáni
gagnrýndi Bandarikin harðlega
fyrir aðgerðirnar og komst svo að
orði aö „heimska á borð viö þetta
gæti hleypt af stað þriðju heims-
styrjöldinni.” Frönsk blöð eru
einnig gagnrýnin á háttalag
Bandarikjastjórnar, og France
Soir nefndi þetta sem enn eitt
dæmið um „gunboat diplomacy”,
sem bandarikjamenn hafa til
þessa verið frægastir fyrir i
Rómönsku Amerlku. Ihaldsblað-
ið La Libre i Belgiu segir þetta at-
vik muni hafa mjög skaöleg áhrif
á virðingu Bandarikjanna og tel-
ur að nú hafi fengist endanleg
staðfesting á þvi, hve misheppnuð
utanrikispólitik Kissingers sé.
Sovéskir, italskir og japanskir
stjórnarembættismenn hafa ekk-
ert viljað láta hafa eftir sér um
málið, og I sovésku blöðunum hef-
ur ekki verið vegið að Bandarikj-
unum út af þessu. Indversk blöö
gagnrýna Bandarikin hinsvegar
fyrir að hafa gengið of langt og
kalla þetta meðal annars „að
leika sér að eldinum.”
Næstum eina undantekningin
frá reglunni er Vestur-Þýska-
land, en i leiðurum blaða þar er
yfirleitt skrifað vinsamlega um
umræddar tiltektir Bandarikja-
stjórnar.
1 Phnompenh hefur Hou Nim,
upplýsingamálaráðherra
Kambódiu, fordæmt aðgerðir
Bandarikjanna og sakað þau um
að reka njósnir gegn Kambódiu
bæði af sjó og úr lofti. Hann sagði
að bandariskar flugvélar stund-
uðu enn könnunarflug yfir
kambódisku landi og að mörg
bandarisk njósnaskip hefðu veriö
tekin á Samsfióa af kambódisk-
um varðbátum. Mörg njósnaskip-
anna hefðu verið dulbúin sem
fiskibátar og sum mönnuð
tailendingum, sem hefðu viöur-
kennt að hafa stundað njósnir
fyrir Bandarikin á vegum CIA.
Deila BSRB
til
kjaradóms
Eftir fund sem sáttasemjari
hélt með samninganefnd
B.S.R.B. og samninganefnd rikis-
ins i dag, er ljóst, að samkomulag
tekst ekki og kjaradeilan gengur
þvi lögum samkvæmt til kjara-
dóms, sem á að kveða upp úr-
skurð fyrir 15. júni n.k.
Fulltrúar samninganefndar
B.S.R.B. munu halda fund með
fréttamönnum i næstu viku, þar
sem gerð veröur grein fyrir
kjaramálum opinberra starfs-
manna.
Var Mayaguez njósnaskip?
Kanar ráðast á land
á kambódískri eyju
m 4
Bandariskir landgöngliöar gera sig klára til árásar.
WASHINGTON 15/5 — Bandarik-
in hafa endurheimt skip sitt
Mayaguez og áhöfn þess alla, er
taldi um fjörutiu manns. I gær
sökktu bandarlskar striðsþotur
þremur kambódiskum varðskip-
um, og siðan voru hundrað og
sextiu úrvalsliöar úr landgöngu-
liðinu settir á land á eynni Koh
Tang, en mættu á hinn bóginn
harðri mótspyrnu kambódiu-
manna og áttu i mestu erfiðleik-
um mcð að koma liði sinu aftur á
brott af eynni. Bandarikjamenn
segjast hafa misst einn mann
fallinn, marga særða og einar
tvær þyrlur munu hafa verið
skotnar niöur i þessum bardaga,
sem bandarikjamenn kalla fyrstu
orrustu sina í Indókina i tvö ár.
Landgönguliðunum tókst seint
og um siðir að komast frá Koh
Tang, en á meðan þeir stóðu þar I
ströngu höfðu kambódiumenn
skilað föngunum af Mayaguez.
Var þeim róiö út að bandariska
tundurspillinumWilsoná smábáti
rétt fyrir dögun, og voru bátverj-
ar að sögn tailenskir. Jafnframt
þvi, sem landgönguliðarnir réð-
ust á land á Koh Tang, gekk ann-
ar hópur þeirra um borð i Maya-
guez, sem lá þar rétt hjá, og tók
það á sitt vald, og bandarískar
herflugvélar gerðu loftárásir á
flugvöllinn skammt frá Sihanouk-
ville, helstu hafnarborg Kam-
bódfu, og ef til vill fleiri staði.
Viöbrögð Fords forseta i þessu
máli hafa fengiö mjög misjafnar
undirtekir i Bandarikjunum. Það
voru einkum ihaldsöflin, sem
hvöttu forsetann til ofbeldisárás-
ar á kambódiumenn, annars gæti
svo fariö að „hvaða smáriki
sem væri héldi sig geta hertek-
ið bandariskar flugv. og skip og
sloppið með það”, einsog einn i-
haldsmaðurinn orðaði það. Aðrir,
einkum úr hópi demókrata,
vöruðu við hemaðaraðgerðum og
bentu á að slikt gæti á ný leitt til
að Bandarikin flæktust út I striö I
Indókina.eins og raun varð á eftir
Tonkinflóaárás Johnsons 1964.
Blaðið Christian Science Monitor
sagði I dag að fráleitt væri að
kalla töku skipsins sjórán, eins og
Ford forseti gerði og byggði að-
gerðir sinar á þeirri skilgrein-
ingu. Kambódia hefur tólf mílna
landhelgi og Mayaguez var innan
þeirrar linu, þegar það var tekið.
Margir lita svo á, að þegar erlent
skip fari inn fyrir landhelgislinu
einhvers rikis, hafi það riki rétt á
að skera úr um hvort öryggi rikis-
ins stafi hætta af skipinu.
Þá er uppi orðrómur þess efnis
að Mayaguez hafi verið dulbúið
njósnaskip.en þvi hafa Bandarik-
in auðvitað neitaö harðlega.
Tailendingar 1 r X
ævareiðir út af ðambnð nkjanna tíilio
Mayagues-máli gpjjfo fraHlbúðar
BANKOK 15/5 — Tailandsstjórn
er ævareið Bandarikjunum út af
hegöun þeirra I Mayaguez-mál-
inu og af háifu utanrikisráðu-
neytis landsins er upplýst að
stjórnin hafi nú tii athugunar að
banna Bandarikjunum þegar i
stað afnot af herstöðvum þeirra
i Tailandi, fjórum að tölu. Óttast
Tailandsstjórn að Mayaguez-
málið geti stefnt sambúð hennar
við Kambódiu og Vietnam i
voöa, en i sambandi við árásir
bandarisks flughers, sjóliðs og
landgönguliðs á Kambódiu i
tengslum við þetta mál fluttu
Bandarikin yfir þúsund land-
gönguiiða frá ókinava til
Tailands, i fullri óþökk taiiend-
inga.
Akveðið hefur verið að
ambassador Tailands I
Washington verði kallaöur heim
til skrafs og ráðageröa um
framtiðarsamband landsins við
Bandarikin. Kúkrit forsætisráð-
herra hefur kallað stjórnina
saman á sérstakan fund um
málið á morgun. Þykir ljóst að
vinátta Bandarikjanna og
Tailandsstjórnar hafi til fram-
búöar spillst vegna þessa at-
viks.
Tailand hefur þegar krafist
þess að Bandarikjaher verði á
brott úr landinu innan árs, og
samkvæmt yfirlýsingu
Tailandsstjórnar eiga siöustu
bandarisku hermennirnir að
fara úr landi i mars næsta ár.
Tailendingar segja að 7500 -
bandariskir hermenn eigi að
verða á brott úr landinu fyrir
júnilok, og verða þá tæplega
20.000 bandariskir hermenn eft-
ir i landinu.
Aðspurðir hvort Tailand sliti
stjórnmálasambandi við
Bandarikin út af Mayaguez-
málinu svaraði Kúkrit: „Það
held ég nú ekki, en við verðum
að gera ráöstafanir til þess að
svona nokkuð komi ekki fyrir
aftur.”