Þjóðviljinn - 30.07.1975, Qupperneq 5

Miðvikudagur 30. júlí 1975. ÞJÓÐVILJINN ;— SÍÐA 5
af erlendum vettvangi
Maður úr
yrði vikið
málum.
gæslusveitum SÞ á verði f Sinai-skaga. Ef fsraelsmönnum
úr SÞ yrði enn erfiðara fyrir samtökin að reyna að miðla
K refjas t
brottrekstrar
lsraels úr Sþ
urinn, sem hefur fengist að
kynnast nýlendustefnu evrópu-
manna frá hinni hliðinni.
Stjórnmálamenn þessara þjóða
lita þvi gjarnan svo á að barátta
Palestinuaraba sé sama eðlis og
þeirra eigin barátta var meðan
þeir voru undir yfirráðum
nýlenduvelda. Þeir sjá ekki
neinn reginmun á ástandinu i
Israel og t.d. ástandinu sem var
i Alsir, þar sem franskir land-
nemar höfðu sölsað undir sig
bestu landsvæðin og réðu land-
inu. Það er áreiðanlegt að hefði
verið reynt að leysa Alsir-
deiluna á sinum tima með þvi að
stofna þar eins konar „sjálf-
stætt riki” undir forystu
frönskumælandi alsirbúa hefðu
þjóðir þriðja heimsins nú vé-
fengt tilverurétt sliks rikis og
krafist þess aö réttur innfæddra
alsirbúa yrði virtur.
Nú er vitanlega mikill munur
á alsirskum frökkum og
Undanfarna daga hefur þess
tvivegis verið krafist að tsrael
verði vikið úr samtökum
Sameinuðu þjóðanna. I fyrra
skiptið voru það utanrikisráð-
herrar Múhameðstrúarrikja á
sameiginlegum fundi i Djeddah,
sem báru fram þessá kröfu og
gerðu þannig málstað araba að
málstað allra Múhameðstrúar-
rikja, — en það vill reyndar oft
gleymast að arabar eru ekki
nema fimmti hluti allra þeirra
þjóða sem fylgja boðorðum
spámannsins, og hafa sumar
þeirra, t.d. tyrkir og iranar,
löngum haft tiltölulega vinsam-
leg samskipti við Israel. A
siðasta fundi Múhameðstrúar-
bandalagsins i Lahore 1974 var
þess aðeins krafist að irsaels-
menn drægju her sinn þegar
burt úr hernumdu svæðunum,
og gátu allir fallist á það hver
sem samskipti þeirra voru
við tsrael. Nú hefur verið
gengið enn lengra, og sam-
þykktu utanrikisráð-
herrarnir þá tillögu, sem
hörðust var, en það var til-
laga sýrlendinga. Hún krafðist
þess einfaldlega að Sameinuðu
þjóðirnar ógiltu ákvörðun nr.
237, sem gerði Israel að fullum
þátttakanda i samtökunum.
Þessi samþykkt fullnægði öllum
kröfum Palestinuaraba, sem
áttu nú i fyrsta skipti fulltrúa á
fundinum. Tyrkir höfðu hins
vegar of mikla þörf fyrir
stuðning i Kýpur-deilunni, og
iranar of mikla þörf fyrir hlut-
leysi annarra rikja gagnvart
yfirgangi þeirra við Persaflóa
til að geta skorið sig úr og reynt
að verja tsrael.
t seinna skiptið voru það utan-
rikisráðherrar rikja Einingar-
sambands Afrikurikja á fundi i
Kampala sem kröfðust brott-
rekstrar tsraels. Krafa þeirra
var þó ekki eins róttæk og krafa
utanrikisráðherra Múhameðs-
trúarmanna. Tvær tiltögur voru
bornar upp á fundinum, önnur
frá frelsishreyfingu Palestinu-
búa um að tsrael yrði vikið úr
samtökum Sameinuðu þjóð-
anna, en hin frá egyptum um að
israelsmönnum væri meinað að
taka þátt i starfi Sameinuðu
þjóðanna þangað til þeir féllust
á að fara eftir samþykktum
samtakanna um deilumálin
fyrir botni Miðjarðarhafs, og fór
það svo að lokum að seinni til-
lagan var samþykkt. Nú á þessi
tillaga að visu eftir að koma
fyrir fund æðstu manna Afriku-
rikjanna, sem er að hefjast um
það leyti sem þessar linur eru
skrifaðar, en flest bendir til þess
að hún verði samþykkt þar.
Reyndar skiptir það ekki ýkja
miklu máli hvor tillagan er
samþykkt. Til að visa tsrael úr
Sameinuðu þjóðunum þarf sam-
þykki öryggisráðsins, og vist er
að bandarikjamenn myndu
beita neitunarvaldi sinu ef það
mál kæmi til kasta þess. Hins
vegar er unnt að banna israels-
mönnum að taka þátt i starfi
Allsherjarþingsins — eins og
suður-afrikubúum i fyrra — og
eftir samþykktirnar á fund-
unum i Djeddah og Kampala
bendir allt til þess að meirihluti
séfyrir sliku banni ef tillaga um
það verður borin upp á Alls-
herjarþinginu.
Þessir atburðir allir eru til
marks um vaxandi einangrun
israelsmanna — og hefði
mörgum þótt það undarlegt
fyrir fáum árum að tillaga um
að visa burt úr Sameinuðu þjóð-
unum eina rikinu, sem þessi
samtök hafa hreinlega skapað,
fengi slikan hljómgrunn. Flestir
vesturlandamenn sem um þetta
hafa fjallað telja þessa þróun
mjög ósækilega. Eru þeir yfir-
leitt sammála um að það sé
mjög óhagstætt að nokkurt riki
sem máli skiptir séu utan
Sameinuðu þjóðanna, hvernig
svo sem það kann að haga sér,
þvi að samtökin eru nauðsyn-
íegur viðræðuvettvangur, — og
hafa reyndar margir bent rétti-
lega á það að enn erfiðara
myndi vera að fá israelsmenn
til að fara eftir samþykktum
samtakanna um deilumál
þeirra og araba ef þeim væri
meinað að taka þátt i starfi
þeirra. Sjálfir segja israels-
menn að slik útilokun muni um
siðir stuðla að eyðileggingu SÞ.
En i rauninni stendur þessi
deila ekki um það hvort eitt riki
eigi að taka þátt i starfsemi SÞ
eða ekki, heldur hitt hvort Israel
sé riki eins og önnur og hver sé
tilveruréttur þess. Yfirleitt hafa
vesturlandabúar litið svo á að
tilvera tsraelsrikis sé alveg
sjálfsagður hlutur sem allir
nema arabiskir hryðjuverka-
menn séu sammála um, og ein
sterkasta röksemdin gagnvart
aröbum hefur lengi verið sú að
þeir ,,virði ekki tilverurétt tsra-
els”.
Þegar tsraelsriki var stofnað,
var evrópskur hugsunarháttur
rikjandi innan Sameinuu þjóð-
anna. Allir voru sammála um
að gyðingar yrðu að fá þjóðar-
heimili eftir hörmungar striös-
áranna, en fæstir sáu neitt
athugavert við það þótt það
gerðist á kostnað arabiskrar
þjóðar, en alls ekki þeirra sem
höfðu framið hermdarverkin
gegn gyðingum. Eina lausnin
sem reynd var þegar deilurnar
mögnuðust var skipting
Palestinu milli gyðinga og
þeirra manna sem þar bjuggu
og töldu sig eiga fullan rétt á
öllu landinu. Siðan þetta gerðist
hefur mikið vatn runnið til
sjávar og til sögunnar er komið
nýtt pólitiskt afl, þriðji heim-
gyðingum, þvi að hinir fyrri
þurftu ekki að skapa sér nýjan
griðastað. En frá sjónarmiði
þriðja heims þjóðanna horfir
málið öðru visi við, þvi að þær
skilja ekki hvers vegna
palestinubúar ættu að borga
skaðabætur fyrir afbrot
Hitlers. Afstaða þeirra gagn-
vart tsrael er þvi sú sama og
vera myndi gagnvart einhverju
gervi-Alsir, sem reynt hefði
verið að koma upp; þeir vilja
ekki tala um tilverurétt tsraels
fyrr en búið er að tryggja rétt
Palestinuaraba. Á þennan hátt
verður að skilja viðleitni þeirra
til að bola Israel úr alþjóðasam-
tökum og einangra það sem
mest; næsta stigið verður
væntanlega að mynda útlaga-
stjórn Palestinu og fá henni þau
sæti sem tsrael er svipt.
Nú er það augljóst mál að ekki
vilja atlir leiðtogar þriðja
heimsins né jafnvel arabaland-
anna ganga svo langt. Meðal
þeirra er Anwar Sadat egypta-
landsforseti sem vill nú finna
einhverja málamiðlun og varar
við þvi að einangra israelsmenn
um of; hann hefur m.a. mælt
gegn róttækustu tilraunum um
brottrekstur þeirra. En hann
getur ekki samið neitt nema
israelsmenn geri tilslakanir á
móti, t.d. þær að afsala sér her-
numdu héruðunum og viður-
kenna sjálfsagðan rétt
Palestinuaraba. Þetta verða
israelsmenn að skilja, þvi biði
stefna Sadats ósigur má það
heita tryggt að miklu
einstrengingslegri menn munu
þá móta stefnuna.
Þvi miður hafa israelsmenn
sýnt litla sáttfýsi að undan-
förnu. Með þvi er þó
ekki eingöngu átt við talsmáta
ráðamanna þeirra — sem
hefur mjög spillt fyrir sátta-
tilraunum Kissingers og
annarra — heldur einnig
aðgerðum þeirra i hernumdu
svæðunum. Þar vinna þeir að
þvi að hrekja burt Palestinu-
araba og setja i staðinn israelska
landnema; franska blaðið Le
Monde hefur m.a. sagt frá þvi
að jarðýtur séu látnar ryðja
burt þorpum og tjaldbúðum
araba og eyðileggja alla jarð-
yrkju þeirra en ibúarnir séu
fluttir burtu nauðungar-
flutningum. A svipaðan hátt.að
visu heldur mildari, er verið að
gera Jerúsalem að alisraelskri
borg. Þetta bendir engan veginn
til þéss að israelar hyggist gera
nokkrar tilslakanir — og þessa
sömu ályktun neyðast arabar til
aö draga.
Þvi miður þarf ekki annað en
lita á kortið (og þarf ekki einu
sinni skýrslur um oliufram-
leiðslu) til að sjá hvernig þessi
skammsýni getur komið
israelum i koll. e.m.j.
Norrœni
sumar-
háskólinn
25 ára
Norræni sumarháskólinn
er 25 ára í sumar og af því
tilefni höfðum við sam-
band við formann íslands-
deildar sumarháskólans,
Þorstein Vilhjálmsson
eðlisfræðing og spurðum
hann um starfsemi
íslandsdeildarinnar.
„Þetta er fyrst og fremst náms-
hópastarf, sem fer fram á um 20
stöðum á öllum Norðurlöndunum.
A hverjum stað eru valin nokkur
viðfangsefni úr þeim efnum, sem
ákveðið hefur verið að sumar-
háskólinn fjalli um hverju sinni.
Hér á tslandi hafa i ár verið starf-
andi átta hópar, sem fjalla um sjö
efni. Einn hópur er starfandi á
Akureyri með sama viðfangsefni
og annar hér i Reykjavik.”
„Er mikill áhugi hér á að taka
þátt i þessu námsstarfi?”
„Já, og áhuginn fer mjög vax-
andi. Hóparnir hafa aldrei verið
eins margir og i ár og þeir hafa
Rœtt við Þorstein Vilhjálmsson,
eðlisfrœðing, formann Islands-
deildar sumarháskólans
einnig verið mjög virkir. 1
hverjum hópi eru 5 til 12 manns.”
„Hvernig er hagað starfsemi
hópanna?”
„Um áramótin er starfsemin
auglýst og fólk skráir sig i hóp-
ana. Allir geta tekið þátt i
starfinu, án tillits til menntunar.
Hóparnir starfa yfir veturinn
undir handleiðslu hópstjóra.
Venjulega eru fundir einu sinni i
viku eða hálfsmánaðarlega.
Siðan er sumarmót á einhverju
Norðurlandanna, og fara þá
nokkrir þátttakendur úr hverjum
hópi og hitta þátttakendur úr hlið-
stæðum hópum frá hinum
Norðurlöndunum. I ár er sumar-
mótið i Abo i Finnlandi dagana 1,-
10. ágúst. Hér verður sumarmótið
liklega haldið næst 1977.
Hóparnir bera saman bækur
sinar á sumarmótinu og halda
siðan áfram starfseminni i sinu
heimalandi, en á haustmisseri
eru niðurstöður starfsins dregnar
saman.”
„Hvernig er starfsemin fjár-
mögnuð?”
„Norræna menningarmála-
skrifstofan styrkir sumarháskól-
ann, en hluti af styrknum fer i
ferðir á sumarmótið.”
„Verðið þið með svipuð efni til
umfjöllunar á næsta starfstima-
bili?”
„Ég geri ráð fyrir þvi og það
má búast við að margir haldi
áfram i sinum hóp. Einhverjir
nýir hópar verða þó trúlega
éinnig með”, sagði Þorsteinn.
Hóparnir sem starfa i ár i
Reykjavik eru þessir:
1. Orkumál á Norðurlöndum.
Hópstjóri Hrafn Hallgrimsson.
2. Heilbrigðis- og félagsmála-
stefna. Hópstjóri Sigrún Július-
dóttir.
3. Visindasaga. Hópstjóri Páll
Skúlason, lektor.
4. Saga verkalýðshreyf-
ingarinnar. Hópstjóri ólafur R.
Einarsson.
5. Félagsmótun, mál og stéttar-
vitund. Hópstjóri Jón R. Gunn-
arsson.
6. öreigabókmenntir og
borgaralegur hugsunarháttur.
Hópstjóri Ólafur Jónsson.
7. Hlutverk fjölskyldunnar i
viðhaldi vinnuaflsins. Hópstjóri
Þórhannes Axelsson.
Á Akureyri starfar einnig hópur
um Orkumál, en Katrin Friðjóns-
dóttir er hópstjóri.
Þí
„200 fiskar
fyrir kú99
sýnd í Norrœna húsinu
Eins og undanfarin fimmtu-
dagskvöld'verður Norræna húsið
opið fimmtudagskvöldið 31. júli
n.k. frá kl. 20-23.
HARALDUR ÓLAFSSON, lektor,
talar kl. 20.30 um tsland nútim-
ans, Finns det ett modernt
Island? Hann flytur erindi sitt á
sænsku.
Kvikmyndin 240 fiskar fyrir kú
—Island og havet, norsk text)
verður svosýnd kl. 22:00, en kvik-
mynd þessa gerði Magnús Jóns-
son árið 1973.
1 sýningarsölum i kjallara
Norræna hússins er opin sýningin
HÚSVERND, sem sett hefur
verið upp i tilefni húsfriðunarárs
Evrópu.
Kaffistofan verður opin.