Þjóðviljinn - 07.09.1975, Qupperneq 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 7. september 1975.
DJOÐVIUINN
MALGAGN SÖSlALISMA
VERKALÝÐSHREYFINGAR
OG ÞJÓÐFRELSIS
Ctgefandi: Ctgáfufélag Þjóöviljans
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Ritstjórar: Kjartan ólafsson
Svavar Gestsson
Fréttastjóri: Einar Karl Haraldsson
Umsjón meö sunnudagsbláöi:
Árni Bergmann
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar:
Skólavöröust. 19. Sími 17500 (5 linur)
Prentun: Blaöaprent h.f.
STAÐREYNDIR SEM EKKI VERÐA UMFLÚNAR
1 þessari viku hefjast samningaviðræð-
ur milli fulltrúa islensku rikisstjórnarinn-
ar og þeirrar bresku um landhelgismál.
Allur þorri þjóðarinnar biður þessara
viðræðna með ugg og tortryggni vegna
þess að allur málflutningur ráðherra okk-
ar hefur mótast af kjarkleysi og heimótt-
arskap. Þegar reglugerðin um stækkun
fiskveiðilögsögunnar i 200 milur var gefin
út var meginboðskapur Matthiasar
Bjarnasonar sjávarútvegsráðherra sá að
semja yrði við breta og v-þjóðverja og
raunar allar þær erlendar þjóðir sem veitt
hefðu innan 200 milnanna, og málflutning-
ur Geirs Hallgrimssonar forsætisráðherra
var i hliðstæðri tóntegund. Siðan hefur
verið klifað á sömu viðhorfum i Morgun-
blaðinu, en málsvarar Framsóknar hafa
verið loðnir i yfirlýsingum sinum eins og
jafnan fyrr—þeir hafa aldrei frumkvæði i
neinu máli heldur elta. Siðast á fimmtu-
daginn var sagði Morgunblaðið i forustu-
grein að viðræðurnar við Breta þurfi að
leiða til þess að veiðar þeirra ,,minnki”,
að heimildir þeirra til að nýta auðlindir
okkar verði ,,takmarkaðar bæði að magni
til og timalengd”. Jafnframt er boðið upp
á kaupskap: yfirráð okkar yfir land-
grunnshafinu skulu föl ef Efnahagsbanda-
lagið fellst á að standa við gerða
samninga um tollalækkanir á islenskum
fiskafurðum!
Eins og margsinnis hefur verið rakiö
hér i blaðinu skera tvær meginstaðreyndir
úr um svigrúm okkar að þvi er varðar
veiðar innan hinnar nýju landhelgi:
1. Allir helstu fiskistofnar okkar eru nú
ýmist fullnýttir eða háskalega ofnýttir,
svo að islendingum er það alger lifsnauð-
syn að sóknin verði takmörkuð til mikilla
muna. Þorskstofninn er nú þegar þannig á
sig kominn að hann skilar aðeins hluta af
eðlilegri nýtingu, og verði óbreyttri sókn
haldið áfram biður okkar sama reynsla og
við þekkjum af sildinni.
2. Veiðifloti okkar er nú svo stór og af-
kastamikill að hann getur annað öllum
þeim veiðum sem skynsamlegt er að
stunda innan 200 milnanna, og verður þó
að hafa fyllstu aðgæslu svo að hann einn
gangi ekki of nálægt fiskistofnunum.
Þessar staðreyndir, sem ráðherrarnir
viðurkenna i orði ekki siður en aðrir,
sanna að við höfum ekki upp á neitt að
bjóða annað en skerðingu á brýnustu
hagsmunum okkar, annaðhvort i bráð eða
lengd. Ef við nýtum veiðiflota okkar að
fullu, er allt það sem útlendingar veiða
innan 200 milnanna skerðing á fiskistofn-
unum. Ef við viljum vernda fiskistofnana,
yrðum við að takmarka veiðar okkar eigin
flota sem nemur afla útlendinga. Með
samningum við útlendinga værum við
þannig annað tveggja að skerða aflamagn
sjálfra okkar og þar með efnahagsgetu
þjóðarbúsins og afkomu landsmanna eða
stuðla að enn frekari eyðingu þeirra auð-
linda sem eru forsenda þess að islend-
ingar geti lifað i landi sínu. Fram hjá
þessum grundvallarstaðreyndum verður
ekki komist.
Að þvi er breta varðar sérstaklega hafa
islendingar öll tök i sinum höndum. Bretar
hafa veitt innan islenskrar fiskveiðilög-
sögu um þriggja ára skeið, fyrst með of-
beldi, siðan með samningum sem renna úr
gildi 13da nóvember n.k. Þeir hafa þvi
notið mikillar góðvildar islendinga og
fengið ærinn umþóttunartima. Með samn-
ingunum viðurkenndu þeir í verki 50 milna
lögsögu islendinga: með þvi að
samþykkja að samningurinn rynniúr gildi
13da nóvember 1975 skuldbundu þeir sig
siðferðilega til þess að hætta þá öllum
veiðum innan 50 milnanna. Þeim var full-
kunnugt um þær yfirlýsingar Ólafs
Jóhannessonar þáverandi forsætisráð-
herra að frekari undanþágur yrðu ekki
veittar i einni eða neinni mynd. í rauninni
eiga þeir það eitt erindi i viðræðum að
þakka fyrir sig. Fitji þeir upp á öðru er
ástæðan einvörðungu þær þjóðhættulegu
yfirlýsingar núverandi ráðherra að veiði-
heimildir innan hinnar nýju fiskveiðilög-
sögu séu falar. — m
Geimrannsóknir eru
orðnar vísindalegri
Hreint eins og skýrsiugeröar-
fræðin eru geimrannsóknir ekki
sjálfstæö grein náttúruvisinda
heldur má frekar kalla þær
tæknilegt meðal. Sem slikt
spanna geimrannsöknir mjög vitt
sviö. Allt frá læknisfræöilegum
tilraunum til reksturs njósna-
hnatta og annarra hernaöarlegra
tiltækja. Þýöing þeirra tilrauna
sem gerðar eru innan ramma
geimrannsókna er þvi I mjög rik-
um mæli háö þýöingum þeirra
greina, sem til þessara rann-
sókna gripa.
Allt frá fyrstu tilraunum og
þangað til seint á siðasta áratug
mótuðust geim rannsóknir
Bandarikjanna og Sovétrikjanna
einkum af tvennu: af metnaði og
prófun á tæknilegri getu þeirra
geimfara sem á loft fóru. Þetta
þróunarstig varð til þess að til
urðu ýmsir hlutir, sem menn hafa
getað notað á fleiri sviðum en i
geimferðum (t.d. þróun skýrslu-
gerðartækni, smiði örsmárra raf-
eindatækja o.fl.)
En það sem var eiginlegur til-
gangur þessarar viðleitni (rann-
sóknir utan úr geimnum) hefur
ekki byrjað að ráði fyrr en á síð-
ustu árum. Gervihnettir á braut
um jörðu fást við athuganir sem
skila beinum hagrænum ávinn-
ingi. Til dæmis gera þeir veður-
VÍSINDI OG
SAMFÉLAG
kort, kortleggja hráefnabirgðir I
hinum ýmsu jarðlögum, sem
finna má utan úr geimi. Þar með
fylgja athuganir á göngum fiska i
höfum og á plöntusjúkdómum.
Geimferjan
Vegna efnahagskreppu var
fjárhagsáætlun bandarísku geim-
rannsóknamiðstöðvarinnar
NASA skorin niður eftir að
Apolloáætluninni lauk úr 4 milj-
örðum dollara á ári i 2,2 miljarða.
Þetta ýtti undir hagræðingu sem
leiddi til nýrrar geimferða-
áætlunar: Geimskutlan (Space
Shuttle), sem á næsta áratug á að
gleypa öll fyrri störf að geim-
rannsóknum. Geimskutlan er
einskonar flugvél, sem eldflaugar
geta komið á braut umhverfis
jörðu, og getur siðan lent eins og
venjuleg flugvél og siðan má nota
hana aftur eftir að hún hefur ver-
ið yfirfarin. Aformað er að á
næsta áratug verði haldið uppi
áætlunarflugi út i geiminn og til
baka ca. einu sinni i viku þar eð
ferð með geimskutlu fylgir ekki
sérlega mikið likamlegt álag geta
„venjulegar” manneskjur einnig
verið með i slikum ferðum (til
dæmis visindamenn þeir sem
vinna beint að ákveðinni rann-
sóknará ætlun).
Alþjóöaf lug
Frá pólitisku sjónmáli er það
merkilegast, að með þessari
áætlun leitast Bandarikin við að
draga afganginn af heiminum,
eða a .m.k. hluta hans — með inn i
sinargeimrannsóknaáætlanir. Til
dæmis geta önnur riki, háskólar
og fleiri aðilar keypt sér pláss i
geimrannsóknastöð af þessari
gerð, eða þá heila ferð ef vill.
Þessi önnur riki verða að likind-
um einkum hin evrópska geim-
ferðasamsteypa ESRU, sem
vesturþjóðverjar ráða mestu i.
Ekkert ei þvi til fyrirstöðu að
sovéskar áætlanir komi með i
þetta spil, en það er varla búist
við þvi að af þvi verði að ráði á
næstunni, hvað sem samfluginu
nú I sumar leið.
Lykilorð að sovéskum geim-
rannsóknum hin siðari ár eru
Saljút og Sojús.
Saljút er geimrannsóknastöð
Merkúr, innsta pláneta sólkerfis-
ins, er furðulega líkur okkar
tungli.
sem er á stöðugri hringrás um
jörðu og fær með nokkrum hléum
heimsóknir mannaðra geimfara
af Sojús-gerð, sem tengd eru
Saljút meðan geimfararnir starfa
i stöðinni. Siðast var Sojús-18 þar
á ferð og hafði langa viödvöl.
Að þvi er varðar geimrann-
sóknir lengra frá jörðu, þá hafa
menn hugann mest við reiki-
stjörnurnar Mars og Júpiter.
Mars
Eftir að bandarisk og sovésk
könnunarför hafa I meira en ára-
tug skoðað Mars hafa menn feng-
ið allnákvæmar upplýsingar um
eðlisfræðilega eiginleika — form,
segulsvið, andrúmsloft, útlit
o.s.frv. Ennfremur höfum við
fengið mikinn fjölda mynda af
tveim litlum tunglum Mars,
Föbus og Deimos.
En við vitum ekki margt um
efnafræði og byggingu yfirborðs
Mars. Sovétmenn reyndu árið
1973 að bæta úr þessu með þvi að
láta þrjú geimskip lenda á Mars.
En lendingin var of harkaleg
fyrir mælitækin sem geimskip
þessi höfðu meðferðis.
Líf á Júpiter?
Veturinn 1974—74 fór geimskip-
ið Pioner-10 framhjá JUpiter og
sendi heim bæði myndir og
margskonar upplýsingar sem
forvitnilegar eru bæði eðlisfræð-
ingum og liffræðingum.
Allt bendir til þess, að Júpiter
sé umlukinn þéttri skýjabreíðu,
sem ljós kemst ekki i gegn um og
andrúmslofti sem er heldur hlið-
hollt llfi. Fyrir nokkru gátu menn
héðan frá jörðu staðfest, að til er
vatn á Júpfter. Þareð þetta þýðir,
að sá grundvöllur fyrir lif sem al-
mennt er viðurkenndur — súrefni
— sé til á Júpíter, hafa þeir hjá
NASA sýnt endurnýjaðan áhuga á
þvl að senda geimfar á braut um-
hverfis Júpiter árið 1981, til að
hægt sé að kortleggja hnött þenn-
an á sæmilega löngum tíma og
leita eftir vísbendingum um lif.
Mikill áhugi hefur verið á þeim
reikistjörnum sem nær eru sólu
en við, Merkúr og Venus, einkum
eftir þær frábæru ljósmyndir af
Merkúr, sem Mariner-10 tók i
fyrra. Við vitum nú, að Merkúr er
nauðalikur okkar tungli, og hefur
þessi staðreynd mikla þýðingu
fyrir kenningar um myndun og
þróun sólkerfisins.
Hvaða réttlætingu má finna
rannsóknum á öðrum reikistjörn-
um? t þeim skiptir það mestu
sem gefur visbendingu um fram-
tfð jarðar og mannkyns. Menn
vita til dæmis, að Mars hefur i
eina tið snúist um sólu á svipaðri
brautu og jörðin gerir nú (allar
reikistjörnur fjarlægjast sólu
smám saman) og að aðstæður á
Mars hafa áður minnt skuggalega
mikið á þær sem við búum við á
jörðunni. Með því að rannsaka á
Mars minjar um þennan tima,
getum við fengið nokkra vfsbend-
ingu um það, hvaða þróun getur
beðið jarðar í fjarlægri framtíð,
Þetta er að sjálfsögðu mjög þýð-
ingarmikið fyrir möguleika
mannkyns til að lifa af breytingar
i sólkerfinu.
Húsbyggjendur
EINANGRUNARPLAST
Getum afgreitt eiuangrunarplast á Stór-
■^vy Reykjavikursvæðið með stuttum fyrir-
vara. Afhending á byggingarstað.
Borgarplast hf.
Borgarnesi
Simi 93-7370
Helgar- og kvöldslmi 93-7355.
(Eftir Information)