Þjóðviljinn - 07.09.1975, Side 6

6 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 7. september 1975.
ADDA BÁRA SIGFÚSDÓTTIR:
BORGARFULLTROARNIR
OG ALLIR HINIR
Fimmtán persónur kosnar á 4
ára fresti gegna þvi hlutverki að
stjórna Reykjavik i umboði sem
næst 50 þúsund samborgara
sinna. Sem ein af þessum 15 per-
sónum sem eiga að stjórna borg-
inni hef ég stundum velt þvi fyrir
mér hvort við,15 borgarfulltrúár,
séum i raun og veru fær um að
leysa þetta verkefni af hendi i
nafni lýðræðisins, án ihlutunar
allra hinna nema á kosningadegi
með fjögurra ára millibili.
Staðreyndin er sem sé þvi
miður sú að alla aðra daga eiga
þessir tveir hópar borgarbúa,
borgarfulltrúarnir og allir hinir
næsta litil bein samskipti.
Talað yfir
tómum pöllum
Borgarstjórn heldur fundi sina i
heyranda hljóði. Þeir fara þannig
fram að borgarfulltrúr flytja
ræður hver yfir öðrum, eða auð-
um stólum annarra borgarfull-
trúa og nokkrum blaðamönnum
sem greinilega leiðist oftast nær.
Aheyrendapallarnir blasa jafnan
galtómir við ræðumönnum.
Blaðamennirnir koma siðan mál-
flutningi borgarfulltrúanna til
skila hver i sinu blaði og hver frá
sinu pólitiska sjónarhorni. Það er
hins vegar afar sjaldgæft að sjá
einhver viðbrögð i tilefni þessara
pistla frá borgarstjórn. Þeir
valda sjaldnast teljandi umræðu
á opinberum vettvangi og það
heyrir til algerrar undantekning-
ar ef útvarp og sjónvarp gefa
þeim einhvern gaum. Eitt dæmi
um slika undantekningu man ég i
svipinn. Þegar það kom fram i
borgarstjórn að húsnæðisvandi
hinna efnaminnstu meðai borgar-
búa var svo átakanlegur að
hvorki borgin sjálf né Fram-
kvæmdarnefnd byggingar-
áætlunar gat séð af einni einustu
ibúð sem þessir aðilar áttu i
smiðum til Vestmannaeyinga
sem flúðu undan eldgosi, þá
fannst sjónvarpinu ástæða til þess
að kalla á tvo borgarfulltrúa til
viðræðna um málið.
Örfá önnur dæmi má vafalaust
grufla upp en i aðalatriðum rikir
þögn um borgarstjórn i útvarpi og
sjónvarpi.
Borgarfulltrúar fara öðru
hvoru á stúfana og halda fundi
um borgarmál og þeir hafa
viðtalstima á vegum flokka sinna
fyrir borgarbúa. Þetta eru sjálf-
sögð vinnubrögð en hrökkva
skammt til þess að gefa borgar-
búum almennt tækifæri til þess að
koma sjónarmiðum sinum á
framfæri og eignast hlutdeild i
stefnumótun borgarstjórnar eða
einstökum ákvörðunum hennar.
Breytum
skipulaginu
A hinn bóginn skortir borgar-
fulltrúa oft þekkingu á vilja borg-
arbúa. Borgin er einfaldlega
orðin það stór og umsvif hennar
það mikil að hver einstakur
borgarfulltrúi getur ekki þekkt
allt út og inn i borginni og stofnun
hennar eins og gerðist hér áður
fyrr.
Hér verður eitthvað nýtt að
koma til svo að sá grundvöllur
lýðræðis bresti ekki að kjörnir
fulltrúar geti tekið ákvarðanir
fyrirhöndheildarinnar með næga
þekkingu á vilja umbjóðanda
sinna að bakhjarli.
Veturinn 1973—1974 var stjórn-
kerfi Reykjavikur rökrætt i um-
ræðuhópi á vegum Aiþýðubanda-
lagsins. Meginniðurstaða hóps-
ins, sem siðar var lögð fram i
stefnuyfirlýsingu Alþýðubanda-
lagsins fyrir borgarstjórnar-
kosningar vorið 1974, var tillaga
um hverfa stjórnir. Þar segir
svo:
Borginni verði skipt i hverfi er
hafi sérstakar hverfastjórnir,
sem kosnar verði beinni kosningu
og þeim sköpuð viðunandi starfs-
aðstaða. Hverfastjórn skal gera
tillögur til borgarstjórnar um þau
mál er varða hverfið sérstaklega
og hafa frumkvæði að boðun al-
mennra hverfafunda um hags-
munamál hverfisbúa. Fulltrúi
stjórnarinnar skal sitja fundi
borgarráðs með málfrelsi og til-
lögurétti, þegar málefni, er varða
hverfið, eru rædd.
Borgarstjórnin skal leita um-
sagna hverfastjórna um eftirtalin
atriði-:
— um breytingar á skipulagi og
meiriháttar mannvirkjagerð i
hverfinu.
— um málefni er varða dagvistun
barna, skólamál, tómstunda-
starf unglinga, leikvelli,
iþróttaaðstöðu og opin svæði.
— um heilbrigðisþjónustu, aðstoð
við aldraða, aðra félagsmála-
aðstoð og önnur atriði, er varða
hverfisbúa sérstaklega.
Sá timi sem liðinn er siðan þessi
stefna var sett fram hefur sann-
fært mig æ betur um það að hún
er i grundvallaratriðum rétt.
Hún leiðir til þess að mun fleira
fólk en áður fær það verkefni að.
gefa gaum að stjórn borgarinnar
og hvert mál sem er til úrlausnar
á ákveðnu svæði verður skoðað af
fólki með staðarþekkingu. Það er
höfuðatriði að hverfin mega ekki
vera stærri en svo að hverfa-
stjómimar geti þekkt sitt hverfi
vel. Mikilvægt er einnig að
hverfastjórnir hafi góð sambönd
við hverskonar félög sem kunna
að starfa i hverfinu jafnframt þvi
sem hann ber að ræða við hverfis-
búa almennt á opnum fundum!
Verði gert að skyldu að leita
umsagnar hverfastjórna um
framkvæmdir i hverfunum ætti
það m.a. að leiða til þess að full-
trúar almennings fylgdust með
málum frá upphafi.
Reynslan
frá Noregi
En það eru fleiri en Alþýðu-
bandalagsmenn i' Reykjavik sem
hugleitt hafa lýðræði og stjórn
borga. Borgarstjórnin i Oslo
ákvað i desember 1972 að skipta
borginni i 34 hverfi. Hverfi þessi
eru misstór, ibúar allt frá 500 upp
i 26000 en að meðaltali er ibúa-
fjöldi i hverfi um 14000. Þetta
mundi tilsvara þvl að Reykjavik
væri skipt i 5—6 hverfi.
Norðmenn höfðu undirbúið
þetta mál vel og lengi, og hverfa-
stjórnirnar fengu I veganesti
mjög itarlega samþykkt um
verkefni og starfsgrundvöll. 1
rökstuðningi sem fylgir sam-
þykktinni er m.a. látin i ljós sú
skoðun að hverfastjórnir verði til
þess að styrkja sambandið milli
kjörinna borgarfulltrúa og kjós-
enda. Hverfastjórnir skapi
grundvöll fyrir þeim kjarna lýð-
ræðis að sérhver maður sem til-
tekin ákvörðun snertir eigi að
hafa raunhæfan möguleika á að
hafa áhrif á þá ákvörðun.
Hverfastjórnir Ósloborgar hafa
nú starfað i rösk tvö ár og eru
borgarfulltrúar þar m jög ánægðir
með tilvist þeirra. Það viðhorf
kom greinilega fram á ráðstefnu
höfuöborga Norðurlanda um lýð-
ræði istjórn borga sem haldin var
i Stokkhólmi i siðastliðnum janú-
ar. Þá ráðstefnu átti ég kost á að
sitja sem fulltrúi Reykjavikur
ásamt Davið Oddsyni.
Oslobúar kjósa enn'sem komið
er ekki hverfastjórnir sinar
beinni kosningu, heldur eru þær
kosnar af borgarstjórn og fá þvi
sömu pólitfsku samsetningu og
borgarst jórnin sjálf. Hver
hverfisstjórn er skipuð 13 mönn-
um og 13 varamönnum. Þeir sem
i þeim sitja verða að sjálfsögðu að
hafa búsetu i viðkomandi hverfi.
Þessar stjórnir eru ólaunaðar, en
þrátt fyrir það hefur enginn
hörgull verið á fólki sem fúst er til
starfa i þeim. Tölvert hefur hins
vegar verið um mannaskipti i
h v er f as t j ó r n u n u m vegna
flutnings fólks milli hverfa og af
öðrum orsökum. Sameiginleg
starfsmiðstöð annast skrifstofu-
vinnu fyrir hverfastjórnirnar og
fá þær sameiginlega nokkurt fé til
þess að standa straum af henni,
en auk þess fær hver hverfis-
stjórn afmarkaða upphæð til ráð-
stöfunar. Hver stjórn hefur með
höndum ýmsa starfsemi á eigin
vegum. Það eru haldnar
menningarvikur, gefin út blöö
o.s.frv.
Eitt af mikilvægum verkefnum
hverfisstjórnar er aö semja
skýrslu um hverfið, eina á hverju
kjörtimabili. Þar á að gera grein
fyrir ástandinu i' hverfinu hvað
hverfið hafi upp á að bjóða,
hverra úrbóta sé þörf og hvaða
úrbætur eigi að hafa forgang.
Samkvæmt samþykktunum ber
borgarstjórn að leita álits hverfa-
stjórnanna i ýmsum málum áður
en ákvörðun er tekin i borgar-
stjórn. Þar er m.a. um að ræða:
1) Stofnum og staðsetning dag-
heimila, skóla leiksvæða, iþrótta-
svæða og garða.
2) 011 skipulagsmál, en það
þýðir að fólk fær i reyndinni
miklu fyrr vitneskju um hug-
myndir um skipulagsbreytingar i
nánasta umhverfi sinu og þar
með tækifæri til þess að koma
fram með álit sitt áður en það er
um seinan.
3) Ferðir strætisvagna,
ökuleiðir og tiðni ferða.
4) Staðsetningu og starfsemi
félagsheimila áætlanir um ný
bókasafnsútibú, og ákvarðanir
um kvikmyndahús, en i Oslo eru
kvikmyndahúsin eign borgarinn-
ar.
Reyndin hefur orðið sú að auk
þessara og annarra málaflokka
sem sérstaklega eru tilgreindir i
samþykktinni um hverfastjórnir
visar borgarstjórn næstum þvi
öllum málum semeiga heima i til-
teknu hverfi til umsagnar hverfi-
stjómar. Sá mikli fjöldi mála sem
hverfastjórnirnar hafa fengið til
meðferðar hefur valdið þvi að
miklu fleira fólk en hinir 13 aðal-
menn og 13 varamenn i stjórnun-
um koma við sögu við athugun
mála, en það var einmitt einn
höfuðtilgangurinn með skiptingu
borgarinnar i hverfi að fá sem
flesta með i það vandasama verk
aö stjórna borg.
Norðmenn leggja áherslu á að
hverfastjórnir eigi á engan hátt
að rýra gildi framfarafélaga og
annarra félaga sem starfa i
hverfum. Þvert á móti eigi þær að
vera þeim til styrktar. Félögin
hafi tekið þessari nýbreytni vel og
snúi sér óspart til hverfastjórn-
anna með áhugamál sin.
Borgarfulltrúar i Oslo telja sig
geta bent á að tilkoma hverfa-
stjórnanna hafi vakið pólitískan
áhuga i borginni og sjálfir telja
þeir sig hafa öruggari
grundvöll að standa á við af-
greiðslu mála i borgarstjórninni.
Þaðvar ánægjulegt að kynnast
þessu hressilega andsvari frænda
vorra við þvi uppgjafartali sem
er i tisku um þessar mundir um
stjórnmálaþreytu, ráðleysi
stjórnmálamanna og vantrú alls
almennings á stjórnmálamönn-
um. Stöðnum gamalla forma er
öll lifandi lýðræði hætuleg.
Breyting og hreyfing er nauðsyn.
ísama farinu
hálfa öld
Stjómkerfi Reykjavfkur hefur
verið i sama farinu i að minnsta
kosti hálfa öld og ég hygg að það
sé fyrir löngu orðinn hemill á
vilja manna til þess að skipta sér
af borgarmálum, orðinn hemill á
þróun borgarlýðræðis þessu
staðnaða kerfi eigum við að
breyta og reynslan frá Oslo á að
geta verið okkur gagnleg til
hliðsjónar i þvi starfi.
Hitt er ljóst að tillögur Alþýðu-
bandalagsins um hverfastjórnir
féllu ekki i' góðan jarðveg hjá
Sjálfstæðismönnum i borgar-
stjóm. Þeirra áhugi snýst um það
eittað halda óskoruði meirihluta-
valdi i borgarstjórn og hin fá-
menna borgarstjórn hentar
valdakerfi þeirra vel. Fámenn
borgarstjórn gerir það
auöveldara að halda málum inn-
an þröngs hóps flokksmanna, en i
þeim hópi eru æðri embættis-
menn borgarinnar svo til allir
með tölu. 1 þessum hópi er hægt
að ráða málum til lykta áður en
þau koma til umræðu i borgar-
stjóm og það má nota þessi
óskoruðu innanhússvöld til þess
að hygla þeim sem flokkurinn
hefur hag af að hygla. Kvöð um
að senda mál, svo sem breytingu
á skipulagi til umfjöllunar út i
hverfi dregur úr tækifærum til
þess að hagræða málum fyrir
rétta aðila i kyrrþey óg það er
vafalaust ein af ástæðunum fyrir
þvi að sjálfstæðismenn halda fast
við óskorað miðstjórnarvald þeg-
ar um borgarstjórn Reykjavikur
er að ræða.
tþessu hiisi vlð Skúlatún heldur borgarstjórn Reykjavlkur fundi sfna, —tvisvar t múnuM, annan hvern
fimmtudag, og byrja fundirnir að jafnaði klukkan fimm. Hvernig væri að bregða sér ú úheyrendapall-
ana?