Þjóðviljinn - 07.09.1975, Qupperneq 11

Sunnudagur 7. september 1975. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 11
og e.t.v. Brasiliu. Fáum dögum
siðar taka að birtast ritstjórnar-
greinar i blöðum þessara borga,
og þrýstingur vex á stjórn
Venesuelu að hún beiti
kommúnista hörku” (bls 72).
Einmitt slikur leikur var leikinn i
Ecuador (bls. 289). ög slik
,,hljómsveitarstjórn” minnir nú
siðast mjög mikið á fréttaflutning
'borgaralegra blaða um Portúgal,
enda hefur Philip Agee einmitt
nýlega ritað grein, sem við vitn-
uðum til hér um daginn, þar sem
hann þykist heldur betur kannast
við handbragðið á mörgu þvi sem
frá Portúgal og um Portúgal
berst nú um stundir.
Að æsa upp kirkjuna.
t Ecuador hafði CIA agenta til
að dreifa venjulegum áróðri —
þekktastur þeirra var Gustavo
Salgado, fyrrum kommúnisti, tal-
inn frjálslyndur, sem skrifaði
fastan dálk i stærsta blað landsins
El.Comercio. Ýmis smápeð
fylgdu með, m.a. ristjóri hægri
sinnaðs stúdentablaðs. Þá hafði
CIA á snærum sinum prentsmiðju
til að prenta falsaðan vinstriá-
róður (án lífgskipaðs prent-
smiðjumerkis) og kaþólskan
stúdentahóp til að dreifa slikum
áróðri. Dæmi um slikt samstarf
getur verið á þessa leið:
íhaldssamur kardináli gefur út
hirðisbréf þarf sem varað er við
fordæmi Kúbu og guðlausum
kommúnisma. CIA semurharðort
andsvar gegn kardinálanum, sem
vinstrisinnar eru skrifaðir fyrir
(það þýðir ekki fyrir þá að
leiðrétta, þvi að engir munu birta
mótmælin nema litil vinstriblöð).
Þetta falsskjal vekur hinsvegar
heilaga reiði kaþólskra blaða sem
hamast siðan gegn þessu
sköpunarverki CIA i nokkra
daga. t annað skipti urðu
kúbanskir diplómatar fyrri til en
CIA: sendiráð Kúbu komst að þvi
og gat varað við þvi fyrirfram, að
gerfivinstrimenn mundu sýna sig
á götum páskavikuna, trufla
prósessiur og hrópa: ,,Lifi Kúba,
Fidel og Rússland”. (bls. 154. ). I
hið þriðja sinn tókst CIA að auka
reiði hersins gegn vinstrisinnum
með þvi að láta nokkra
„sósialkristna” slást i göngu
róttækra háskólastúdenta og
hrópa þaðan svivirðingar um her-
inn.
Hér má geta þess, að Agee telur
sig skrifa bók sina meðal annars
vegna þess, að verið sé að flytja
CIA-aðferðir heim til Banda-
rikjanna i stórum stil. Watergate-
málið kom m.a. upp um það, að
agentar Nixons höfðu fengið
hippa og homma til að fjölmenna
á framboðsfundum demókratans
McCoverns og hafa þar mjög hátt
um ást sina á þessum andstæðingi
Nixons.’
Skirslan í
tannkremstúbunni
Dæmi um það hvernig ýmsir
hlutir þessa kerfis vinna saman
er svonefnd Flores-skýrsla frá
1963. CIA vissi að von var á
ekvadorskum kommúnista,
Antonio Flores Benitsez að nafni,
heim frá Kúbu. Maður þessi var
einn af helstu stuðningsmönnum
foringja hins herskárri arms
kommúnistaflokks landsins,
Echeverria. CIA tók nú saman
„skýrslu” þessa hóps um pólitiskt
ástand i landinu. Þar var forysta
kommúnistaflokksins harðlega
gagnrýnd fyrir „umbótastefnu,
færð rök að nauðsyn vopnaðrar
uppreisnar að kúbanskri fyrir-
mynd og gefið til kynna að hópur
Echeverria hefði fengið fé frá
Castro til þessa. CIA skrifaði i
skýrslu þessa, að ákveðið hefði
verið að hefja allsherjar árásir á
rafstöðvar, simstöðvar og
sprengjutilræði við foringja i her
og lögreglu seint i jþli, en þá vissi
CIA að. von var á verkfalli hjá
hinum róttækari verklýðssam-
tökum, CTE. Skýrsla þessi var
siðan falin i tannkremstúbu, og
Rendon, einkaritari eins af ráð-
herrum landsins, Sevilla, sem var
á mála hjá CIA, var þar nálægt er
leitað var i farangri Flores, þegar
hann kom heim, og lét túbu þessa
„finnast” við ítarlega leit. Þegar
svo ljóst var, að Arosemena
forseti ætlaði að liggja á „skýrsl-
unni” var eintak látið „leka” i
blöðin. Af þessu varð mikill hvell-
ur. Blöðin i Quito og nálægum
höfuðborgum fylltust af heiftar-
skrifum um hina kommúnisku
hættu sem yfirvofandi var.
Echeverria var rekinn úr
Við höfðum þjálfað og eflt lögregluna....
en I hverra þágu?
kom múnistaflokknum fyrir
ævintýramennsku (en í skýrsl-
unni kom CIA nógu miklu fyrir af
réttum upplýsingum- frá
erindrekum sinum i flokknum, að
plaggið hlaut að vekja illar grun-
semdir). úlfaþyturinn út af þessu
máli verður svo — meðal annars
— til þess að herforingjar
magnast i áformum sinum um að
steypa borgaralegri stjórn, sem
þeir og gerðu i júli þetta sama ár,
1963 (bls. 280—294)
Efasemdir
Verða nú fleiri dæmi ekki rakin
hér að sinni. Lýsingarnar á
starfsferli Agess i Urugauy og
Mexikó bera þvi vitni, að svipað
kerfi er á ferð þar, með svipuðum
afleiðingum. Kaflarnir um Uru-
guay eru og fróðlegir til skoðunar
á þvi, hvernig herforingjaeinræð-
ið i Brasiliu, sem CIA hafði stutt
til valda á margan hátt verður
mjög þægilegur og áhrifamikill
hjálparkokkur i þvi, að þoka
stjórnarfari langt til hægri, banna
vinstrisamtök og koma á ritskoð-
un.
En á þeim tima fer Agee að
finna til efasemda sjálfur. Hann
hafði áður hugsað sem svo:
„Byltingin á Kúbu hafði hrært
upp i og hvatt öfl óstöðugleika um
alla álfuna, og þá er okkar starf
að kveða þau niður. Starf CIA
stuðlar að traustu ástandi (stabil-
ity) með þvi að stjórnir á hverj-
um stað fá aðstoð við að byggja
upp öryggissveitir sinar — eink-
um lögreglu, en herinn einnig —
og við að kveða niður öfgamenn
til vinstri. Þetta er sem i hnot-
skurn það sem við erum að gera:
byggja upp öryggissveitir og bæla
niður, veikja, eyðileggja, þau Öfl
sem lengst eru til vinstri. Með
þessum áætlunum kaupum við
vinveittum rikisstjórnum tima til
að framkvæma þær umbætur,
sem munu útrýma þvi óréttlæti
sem kommúnisminn þrifst á”.
(bls. 137)
En þessi röksemdafærsla dugir
Agee ekki lengur. Tveir atburðir
hafa mikil áhrif á hann: innrás
bandariskra landgönguliða i
Dominikanska lýðveldið 1958:
hann trúir ekki þeirri útskýringu
að þetta hafi verið nauðsynlegt af
þvi að „58 þjálfaðir kommúnist-
ar” hafi sölsað undir sig hina fjöl-
mennu hreyfingu umbótasinna
sem studdi Juan Bosch. 1 annan
stað verður hann fyrir þeirri
reynslu, að heyra stunur i manni
sem verið er að pynda á lögreglu-
stöð I Montevideo: hann hafði
sjálfur komið þessum manni i
hendurnar á samstarfsmönnum
sinum i lögreglunni i Uruguay.
Hvaö varö um
umbæturnar?
Hann tekur að hugsa á þessa
leið: með okkar aðstoðfiafa verið
kveðnar niður byltingarhreyfing-
ar, hættan frá Kúbu. En umbæt-
urnar láta standa á sér. Hann fer i
auknum mæli áð efast um. að
bandarisk yfirvöld og þá ráðandi
hópar i Rómönsku Ameriku hafi
nokkurn verulegan áhuga á slik-
um umbótum. „Þvi meira sem ég
hugsa um innrásina i Dominik-
anska lýðveldið, þvi meira efast
ég um að stjórnmálamenn i
Washington vilji i raun sjá um-
bætur eiga sér stað i Rómönsku
Ameriku. Má vera það væri ekki
sem verst ef kommúnistar tækju
þátt (i umbótastarfi), þvi þannig
mætti betur fylgjast með þeim.
En að halda að 58 þjálfaðir
kommúnistar, sem taka þátt i al-
þýðlegri umbótahreyfingu, geti
yfirtekið hana, það þýðir um leið
að menn hafi harla litið traust á
umbótunum sjálfum. Það versta
er, að þvi meira sem við (CIA)
gerum til að byggja upp öryggis-
sveitir eins og lögreglu, her og
njósnaþjónustur, þeim mun
minna sýnist mönnum liggja á
umbótum. Hvað er gott við að
uppræta undirróðursstarfsemi ef
að óréttlætið heldur áfram?”
(bls. 439).
Þessar efasemdir eflast siðan i
Mexikó og leiða að lokum til þess,
að Agee segir af sér 1968 og tekur
til við það tveim árum siðar að
skrifa þá bók, sem hér er um
fjallað. Hann hefur þá sannfærst
um. að lýsing á starfi CIA muni
sýna, hvernig hagsmunir þeirra
litlu forréttindahópa sem stjórna
Rómönsku Ameriku og yfirstétt-
ar i Bandarikjunum eru sam-
tvinnaðir, og hvernig þessir aðil-
ar sameinast i gagnbvltingar-
starfi um að reyna að túlka allt
verulegt andóf gegn forræði
þeirra sem sovéskt útþenslupot.
en ekki sem eðlileg viðbrögð við
þjóðíélagslegu óréttlæti. Hann
telúr einnig að slik bók geti að
nokkru útskýrt, með hvaða hætti
Bandarikin sukku i Vietnamfenið,
og svo útbreiðslu ýmissa glæp-
samlegra aðferða heima fyrir,
sem Watergatemálið leiddi allvel
i ljós.
Niðurstaðan
Sjálfur er Agee kominn á þá
skoðun að ekki verði Rómönsku
Ameriku annað til bjargar en
sósialismi, og hefur hann sjálf-
sagt mest i huga margt úr reynslu
byltingarinnar á Kúbu. Hann fær-
ir einnig tal að þvi, að öll áform
um að stuðla að borgaralegu
frjálslyndisstjórnarfari hafi guf-
að upp. „Framfarabandalagið”
sem átti að styðja viö bakið á
„frjálslyndum” forsetum eins og
Betancourt, Haya de la Torre,
Kubichek og Munoz Martin, hefur
engu breytt — og nú eru þeir og
aðrir menn og sumir skárri
miklu horfnir fyrir þeim herfor-
ingjafasisma sem nú ræður um
mestalla álfuna. Agee minnir og á
það, að ástæðurnar fyrir þvi að
gripið er til grimulauss einræðis
eru meðal annars endurspeglun á
efnahagslegri þróun: Siðustu
tölur ECLA, Efnahagsnefndar SÞ
um Rómönsku Ameriku, sýna að
þau 20% ibúa álfunnar sem fá-
tækastir eru fá i sinn hlut aðeins
3,1% þjóðartekna. Sá helmingur
ibúanna, sem snauðastur er, fær i
sinn hlut aðeins 13,4%. En þau 5%
sem i yfirstéttum sitja fá i sinn
hlut 33,4% þjóðartekna — ,,og það
sem verr er, tekjur þessara 5%
vaxa hraðar en meðaltekjufólks
og lágtekjufólks og þar með
eykkst ójöfnuðurinn enn '. Og
CIA, er að dómi Agees, m jög snar
þáttur i þvi kerfi sem til þessarar
þróunar leiðir.
Hvaö um
island?
Ef menn gerðu sér það til
skemmtunar að draga upp hlið-
stæður á umsvifum CIA i Ecua-
dor og á Islandi, þá gæti útkoman
orðið eitthvað á þessa leið. CIA
hefði þá á sinum snærum vara-
formann eða ritara Sjálfstæðis-
flokks og Alþýðuflokks, og leið-
beindi og kostaði að nokkru kosn-
ingabaráttu herstöðvasinna hjá
Framsókn. Þjónustan ætti góða
hauka i horni á fréttastofum út-
varps og sjónvarps og náttúrlega
höfund Reykjavikurbréfa. Þjón-
ustan væri fús til að hjálpa efni-
legum Vökupiltum til að gefa út
Eimreiðina og benda þeim á
greinar um að CIA hefði hvergi
komið nærri valdaráninu i Chile
(ein slik birtist þar i fyrra við
mikinn fögnuð). Einhverja mið-
stjórnarmenn ætti kompaniið að
hafa hjá Samtökum frjálslyndra
og i Alþýðubandalaginu og Fylk-
ingunni — þeir menn gætu
kannski verið allra manna harð-
astir og rauðastir, eða þá allra
manna „borgaralegastir”. CIA
ætti að verkalýðsforingja, sem
gættu þess að vera sérlega harð-
snúnir i launamálum þegar
vinstristjórn fer með völd. Og þar
eftir götum.
Nú er auðvitað ekki ástæða til
að ætla. að CIA hafi umsvif i þess-
um mæli hérlendis — af bók
Agees má einmitt ráða að i landi
af stærð og gerð íslands væri
þeirra ekki eins mikil þörf.
Bandariskir geta haft sin áhrif
eftir þægilegri leiðum i mörgum
tilvikum — það þarf til dæmis
ekki að „kokka” neitt efni ofan i
Morgunblaðið hér (nema auðvit-
að það sem búið er að malla ann-
arsstaðar, sbr. „hljómsveitar-
stjórnina”) — moggamenn skrifa
alveg eins og CIA best kemur af
fúsum og frjálsum vilja. En það
er einnig eins liklegt, að einhverj-
ar hliðstæður finnist milli tslands
og Rómönsku Ameriku og þvi er
CIA umsvif varðar (það efast t.d.
fáir um það, að simahleranir séu
stundaðar hér i þó nokkrum
madi). Og vissulega væri gaman
að fá rannsókn á þvi máli. En
hver ætti að stunda slika rann-
sókn? Lögreglan kannski? Sam-
kvæmt bók Agees er gott og inni-
legt samstarf við lögreglu á
hverjum stað (eða sérstakar
deildir hennar) slik höfuðfor-
senda hjá CIA, að ef sliku máli
væri visað þangað, þá væri það
engu öðru likara en að fela þeim
þjófum að rannsaka sin eigin inn-
brot.
Arni Bergmann.