Þjóðviljinn - 09.11.1975, Blaðsíða 17

Sunnudagur 9. nóvember 1975. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 17
ÞORSTEINN JÓNSSON:
kvikmyndakompa
Á Islandi eru rekin u.þ.b. fimm-
tiu kvikmyndahús. Þar voru
sýndar árið 1972 (siðustu tölur)
492 kvikmyndir. 382 þeirra eða
78% voru bandarlskar, 53 eða 10%
voru breskar (88% á enskri
tungu) og 57 kvikmyndir eða 12%
frá öðrum þjóðum heims. Engin
islensk kvikmynd var sýnd i kvik-
myndahúsunum fimmtiu árið
1972.
Þessar upplýsingar úr Hagtíð-
indum koma islenskum kvik-
myndagerðarmönnum ekki á ó-
vart. Kvikmyndahúsin eru rekin
sem fjárplógsstarfsemi og sýna
þess vegna ekki annað en það,
sem færir þeim fé i aðra hönd.
Fólki með sjálfsvirðingu finnst
kvikmyndasýningar jafnvel
skuggaleg starfsemi og stundar
ekki kvikmyndahús nema I hæsta
lagi mánudagsmyndir og ein-
staka vandaðar kvikmyndir sem
berast á almennar sýningar eins
og fyrir tilviljun. Hinar fáu is-
lensku kvikmyndir, sem tekst að
berja saman af engum efnum,
standast ekki kröfur kvikmynda-
húsaeigenda. Þær eru flestar ó-
hæfar til þess að mala gull i sam-
anburði við ameriska fram-
TIIE IMTEl) STATES OF AMEIíK’A
Tl+15 NOTE 15 LE<iALT6Nb*R
FOR. AU_ , PUBLIC ANÞ PRIVATE
WASHING roM.Þ.C
'Ut
////«> HMMW

jswkjj 11 r fTTJ rpn ifTj!
§ ; §^ 1
Talnaspeki og innlend
kvikmyndamál
leiðslu. Reyndar er liklegt að til
þess að standast þá samkeppni
yrðu þær að vera á svipuðum nót-
um og amerisku kvikmyndirnar
og þá væri kannski ástæðulaust
að vera að tala um islenskar
kvikmyndir sem sérstakt fyrir-
brigði.
Kvikmyndahúsasókn á Islandi
er tvöfalt meiri en gerist i ná-
grannalöndunum. 1972 er fjöldi
sýningargesta u.þ.b. tvær miljón-
ir. Sé sá fjöldi svipaður árið 1975,
þegar miðinn kostar að meðaltali
250 krónur, borga islendingar
u.þ.b. 500 miljónir króna fyrir að
horfa á kvikmyndir i kvikmynda-
húsum það ár. Af þeirri upphæð
fara u.þ.b. 200miljónirtil kaupa á
erlendum kvikmyndum (500
kvikmyndir á u.þ.b. 2.500 $ að
meðaltali).
Otgjöld Rikisútvarps-Sjón-
varps árið 1975munu verða u.þ.b.
600 miljónir að meðtöldum dreifi-
kostnaði. Af þessari upphæð hefur
hálfri miljón króna verið varið til
leigu á islenskum kvikmyndum
til septemberloka 1975. 1974 hlutu
kvikmyndagerðarmenn i leigu
fyrir myndir sinar 1—1,5 miljónir
króna.
1973 er fjöldi sjónvarpstækja i
landinu u.þ.b. fimmtiu þúsund.
Fimmtiu þúsund sjónvarpstæki
kosta I dag u.þ.b. fjóra miljarða
króna. Ef sjónvarpstæki endist að
jafnaði 110 ár, þá er kostnaður við
tækjakaup u.þ.b. 400 miljónir á
ári.
Fræðslumyndasafn rikisins fær
u.þ.b. 10 miljónir króna til sinnar
starfsemi á ári. Safnið er fyrst og
fremst hugsað sem þjónustu-
stofnun fyrir skólakerfið, en hefur
keypt eintök af islenskum kvik-
myndum bæði til sýningar i skól-
um landsins og eins til útláns fyr-
ir félög og einstaklinga. Undan-
farin ár hefur safnið varið að
meðaltali hálfri miljón til þessara
kaupa og á þessu ári nálgast upp-
hæðin eina miljón króna. Fyrir
eintökin hefur safnið greitt að
jafnaði tvöfalt það verð, sem af-
ritið sjálft kostar frá framköll-
unarverkstæðinu. Til kvikmynda-
gerðarmanna rennur þvi hálf
þessi upphæð á þvi ári.
Til kvikmyndamála i landinu er þvi varið eftirfarandi upphæð-
um á ári:
Aðgangseyrir að kvikmyndahúsunum ............500 miljónir
Framleiðslu- og dreifkostn. sjónvarps .......600 miljónir
Sjónvarpstækjakaup....................................400 miljónir
Fræðslumvndasaln rikisins ....................10 miljónir
u.þ.b. 1.500 miljónir
Til innlendrar kvikmyndagcrðaráannarrar en framleiðslu
sjónvarps) er varið eftirfarandi upphæðum á sama timabili:
Leiga sjónvarpsins fyrir innlcndar
kvikmyndir (meðaltal siðustu 2 ár).....................1 iniljón
Styrkur menntamálaráðs til kvikm.gerðar................1 miljón
Fjárveiting á Ijárlögum til gerðar
hélmildakvikmynda um merka islendinga..........0,1 miljón
llelmingur af kostnaði Fræðslumyndasafns
rikisins vegna islenskra kvikmynda ............0,5 miljón
u.þ.b. 2,6 miljónir
(Þessir útreikningar laka ekki til auglýsinga- né kynningar-
kvikmynda, sem kostaðar eru af framleiðanda eða seljanda við-
komandi vöru. Enda kemur það kvikmyndagerð sem listgrein
ekki við).
Upphæðin sem varið er til allr-
ar innlendrar óháðrar kvik-
myndagerðar nemur kostnaðar-
verði einnar þrjátiu minútna
heimildakvikmyndar. Ef einhver
verður hissa, þegar hann les i
Hagtiðindum að engin islensk
kvikmynd hafi verið sýnd i kvik-
myndahúsunum 1972, þá hefur
hann hér skýringuna. Hins vegar
er ekki hægt að halda þvi fram að
islendingar hafi ekki efni á þvi að
framleiða kvikmyndir, þvi að á
meðan þeir verja einni krónu til
innlendrar óháðrar kvikmynda-
gerðar, verja þeir 600 krónum til
kvikmyndamála I heild.
Nú er hægt að gamna sér við
það að reikna út hvert þessi 1,5
miljarður á ári rennur og hvernig
hann skiptist á milli hinna ýmsu
aðila innlendra og erlendra. Hver
svo sem útkoman úr þvi dæmi
yrði, er það ljóst að til innlendrar
kvikmyndagerðar þarf að verja
miklu meira fé en nú er gert, ef
islendingar eiga ekki að verða um
alla framtið einungis þiggjendur
á sviði kvikmynda.
Einstakir kvikmyndagerðar-
menn hafa á undanförnum árum
öðru hvoru verið að reka upp gól
og varað við þessu hryggilega
ástandi. Þeir hafa reynt að gera
eins og eina kvikmynd, farið á
hausinn með allt saman og snúið
sér siðan að einhverju öðru, aug-
lýsingagerð, heildsölu, ritstörfum
A Vindication of the
Rights of Woman
Mary Wollstonecraft. Edited with
an Introduction by Miriam Brody
Kramnick. Penguin Books 1975.
Ar dýranna er liðið, svo og ár
bókarinnar og nú er ár konunnar
senn allt. I tilefni af þvi ári er bók
þessi gefin út af Penguin. Bókin
kom fyrst út snemma árs 1972,
fyrsta útgáfan er löðrandi i vill-
um, þar eð höfundurinn hafði sett
hana saman i miklum flýti, önnur
útgáfa kom út siðar á árinu, leið-
rétt og eru siðari útgáfur byggðar
á þeirri og þessi. 1 innganginum
erlögð áhersla á pólitiska afstöðu
höfundar og tengsl hennar við
jafnréttiskröfurnar, en án breyt-
inga á gerð samfélagsins var
tómt mál að tala um jafnrétti.
Bók Mariu var misjafnlega tekið,
sumir tóku ritinu fagnandi, aðrir
fundu þvi allt til foráttu og völdu
höfundi þess hin verstu hrakyrði.
Réttlæting jafnréttiskrafa
kvenna var lengi nokkurs konar
textabók fyrir þær konur, sem
mótuðu jafnréttisbaráttu kvenna
á 19. öld, þótt þær'tengdu ekki
kröfur um jafnrétti, kröfum um
breytingar á gerð samfélagsins
eins og Wollstonecraft gerði i riti
sinu. Ef til vill hefur rýr árangur
þeirrar baráttu stafað af skorti á
pólitisku inntaki. Rit þetta eiga
rauðsokkar að lesa.
Early Writings
Karl Marx. Introduced by Lucio
Colletti. Translated by Rodney
Livingstone and Gregor Benton.
Penguin Books in association
with New Left Review 1975.
I þessu bindi eru birt i fyrsta
sinn i heild flest merkustu rit og
greinar Marxs frá yngri árum.
Þau eru skrifuð á árunum
1843—44 og var höfundurinn þá
hálfþritugur. Sumar greinarnar
voru birtar strax, aðrar ekki fyrr
en löngu siðar, t.d Hagfræði og
o.s.frv. (Reyndar er það annar
þáttur þessa máls, hvernig það
má vera að þjóð, sem ver einum
og hálfum miljarði til kvik-
myndamála á ári skuli ekki hafa
störf fyrir kvikmyndagerðar-
menn annarsstaðar en i auglýs-
ingum). Þeir þrákálfar, sem vilja
stunda kvikmyndagerð umfram
allt, verða að framleiða kvik-
myndir fyrir alþjóðlegan markað
fyrst og fremst i stað þess að
framleiða fyrir eigin þjóð.
Þegar kvikmyndagerðarmenn
fara fram á það, að hluti ágóða af
kvikmyndasýningum hérlendis
renni i kvikmyndasjóð til þess að
fjármagna innlenda kvikmynda-
gerð, þá eru þeir að biðja um leyfi
til þess að framleiða kvikmyndir i
eigin landi fyrir sina eigin þjóð.
(Það skal tekið fram að flestar
tölur i greininni eru nokkuð gróf-
ar. Suma liði er ekki hægt að fá
nákvæmlega upp gefna, aðrir lið-
ir eru túlkunaratriði. Frávik ættu
þó að jafnast út yfir heildina).
Leiörétting
I siðustu kvikmyndakompu
var sagt frá mynd, sem gefið
var nafnið ,,Svik og lauslæti"
og endursýnd var i Stjörnubiói
fyrir skömmu. Hér var ekki
um að ræða ..The King of
Marvin Gardens,” eins og mér
sýndist, heldur ,,Five Easy
Pices”. Myndirnar eru gerðar
af sama kvikmyndastjóra
með sömu aðalleikurum. Ég
biðst afsökunar á þessum mis-
tökum.
heimspekiritin, 1927 og 1932. Mik-
ill hluti þessara verka var ekki
birtur fyrr en eftir að lærisveinar
Marxs, svo sem Plekhanov,
Bernstein og Kautsky höfðu mót-
að marxisma sinn. Heil kynslóð
marxista hafði ekki hugmynd um
mörg þeirra rita, sem hér birtast,
þeir byggðu kenningar sinar á
Das Kapital, án þess að þekkja
ýmsar þær forsendur, sem voru
grundvöllur þess rits og finna má
i eldri ritum Marxs, sem hér
birtast. Gagnrýni Marxs á kenn-
ingar Hegels, sem birtast hér,
komu ekki út fyrr en fyrsta kyn-
slóð marxista var horfin af svið-
inu.
Þetta er fjóröa bindið af sjö
binda útgáfu verka Marxs. Eftir
er að gefa út Kapital i þremur
bindum. Utgefandinn Lucio Col-
letti er prófessor i heimspeki við
Háskólann i Rón og hefur skrifað
m.a. Frá Rousseau til Lenins og
Marxismi og Hegel.