Þjóðviljinn - 23.11.1975, Síða 2

2 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 23. nóvember 1975.
llmsjón: Vilborg ilarðardóttir.

©

Þórdís Ríkharðsdóttir
UPPVASK
Nú þegar þú ert farinn
get ég einbeitt mér að uppvaskinu.
Allsnaktir stiga diskar uppúr sápufroðunni
heitir — einsog likami þinn forðum
og svo fljótir að kólna.
Fingur minir leika að hnifunum
og þrýsta hart stálið.
Mig langar að vera svona hlutur,-
Láta þvo mér úr heitu sápuvatni
kólna svo á grind
og verða glansandi
glansandi og köld.
Þá þyrfti ég ekki að skola andliti þinu
niðurum frárennslisrörið
eða bera út hjarta mitt
i ruslafötunni.
Hlaupa inn og iæsa.
Hlusta við rúðuna.
Finna hjartsláttinn byrja aftur
i brjóstinu.
Þó ég hvitskúri eldhúsgólfið
uns sviti bogar af enninu
ertu stöðugt fyrir augum minum.
Þú — með hendur og hár og augu.
Þú — með sótthita i augunum.
Mynd þin býður sér sjálf
inni rammann yfir sófanum.
Hvaða málverk var þar áður?
Ef til vill friðsæl kyrralifsmynd.
Þú stelur af mér.
Þú stelur af mér ró minni
öryggi minu.
Nú þegar uppvaskinu er lokið
skúringar afstaðnar
sit ég með gljábónað andlit
i stálbrynjuðum likama
og einbeiti mér að komu þinni.
Sérstök löggjöf um
jafnrétti kynjanna?
Verður jafnrétti kynj-
anna tryggt með sérstakri
löggjöf eða yrði áhrifarik-
ara að endurskoða öl! gild-
andi lög útfrá jafnréttis-
sjónarmiði? Þetta þarf að
ræða nú,er fram er komin
á alþingi athyglisverð á-
lyktunartillaga um setn-
ingu löggjafar um jafn-
rétti kynjanna að nokkru
leyti að norskri f yrirmynd.
Er þá gert ráð fyrir að lög-
in um launajöfnuð karla og
kvenna, lögin um jafn-
launaráð og fleiri gildandi
lagaákvæði um skyld efni
yrðu sameinuð í eitt f rum-
varp ásamt fleiri ákvæð-
um sem nauðsynleg teld-
ust.
Það eru alþýðuflokksþing-
mennirnir fimm sem flytja þessa
tillögu og visa i greinargerö til
stjórnarfrumvarps i Noregi um
jafnrétti kynjanna, sem enn er til
meðferðará norska stórþinginu. í
þvi frumvarpi eru ýmis nýmæli
auk þess sem nánar er kveðið á
um eldri lagaákvæði varðandi
launajafnrétti. Þótt mörg ákvæði
séu miðuð viö norskar aðstæður
ORÐ
í
BELG
Hefur faðirinn
þá engan rétt?
Þ. hringdi og sagði mér
heldur dapurlega sögu af ung-
um foreldrum, sem til
skamms tima bjuggu saman
ásamt barni sinu en voru
aldrei gift. Nú hafa þau slitið
samvistum, barnið er hjá
móður sinni, en hún meinar
föðurnum að umgangast það
og telur sig hafa fullan laga-
legan rétt til þess.
Þetta er auðvitað misrétti
gegn föðurnum og þá einnig
gagnvart barninu, ekki sist
eða
endurskoðun
gildandi laga
frá jafnréttis-
sjónarmiði?
telja flutningsmenn þingsálykt-
unartillögunnar nokkur þeirra
svo athyglisverð, að full ástæða
sé til að athuga hvort ekki sé
timabært að lögtaka þau hér á
landi.
Tillaga þeirra felur i sér, að
rikisstjórninni verði falið að láta
semja frumvarp til laga um jafn-
rétti kynjanna, að höföu samráöi
við samtök kvenna (ótiltekin i
greinargerðinni).
Grundvallarsjónarmiö
Eftirfarandi grundvallaratriði
er bent á að hafa i huga við gerö
eins og i þessu tilfelli þar sem
samband föður og barns var
mjög náið og gott.
Hitt er ekki jafn greinilegt,
að i svona tilviki hafi móðirin
lögin sin megin, satt að segja
er ekkert i lögunum um um-
gengnisrétt föður viö óskilget-
ið barn, til eða frá. Virðist þvi
gert ráð fyrir samkomulagi
við svona aðstæður, en fróö-
legt væri að vita, hvernig
dæmt yrði ef faðirinn sækti
málið að lögum. Sem betur fer
held ég að svona dæmi sé held-
ur óvenjulegt og að flestar ein-
stæðar mæður vilji gjarnan að
börnin hafi samband við feður
sina, þótt hinsvegar sé oft um-
deilt hvernig einstaka feður
nota timann sem þeir hafa
með börnunum. Hitt er svo
öllu venjulegra, að feður óskil-
getinna barna skipti sér hrein
lega ekkert af þeim og kæri sig
hreinlega ekkert um þau út-
yfir að borga meðlagið.
Eiginmaðurinn rukk-
aður!
Lesandi blaðsinsi bæ á aust-
urlandi sagði frá kunningja-
lagafrumvarpsins:
„1. Konum skal i reynd tryggt
algert jafnrétti á við karlmenn á
öllum sviðum þjóðlifsins. Konur
og karlar skulu eiga jafnan rétt til
vinnu og menntunar.
2. Við ráðningu i störf, flutning
milli starfa, skiptingu i launa-
flokka, veitingu orlofs frá starfi
eða uppsögn skal óheimilt að
miða reglur eða ráðstafanir við
það hvort um karla eða konur er
að ræða. Geti bæði karlar og kon-
ur gegnt starfi, er óheimilt aö
miða auglýsingu þess við annað
hvort kynið. Auglýsing má ekki
heldur gefa til kynna að vinnu-
veitandi óski þess að væntanlegur
starfsmaður sé fremur af öðru
kyninu en hinu. Umsækjandi, sem
fær ekki stöðu, sem hann hefur
sótt um, getur krafist þess að
vinnuveitandinn láti honum i té
skriflegar upplýsingar um hvaða
menntun, reynslu og aöra hæfni
sá umsækjandi hafi til að bera
sem stöðuna hlaut.
konu sinni, sem nýlega hringdi
til umboösmanns Þjóðviljans i
bænum og gerðist áskrifandi.
Blaðið kom með góðum skil-
um heim til hennar á degi
hverjum. Svo kom reikning-
urinn eftir mánaðamótin.
Hann var á nafni eiginmanns-
ins!
i Garðahreppi,
en ekki Reykjavík
Mér varð heldur á i mess-
unni fyrir hálfum mánuði þeg-
ar ég sagði frá starfi jafnrétt-
isnefndar Kópavogs hér á siö-
unni og taldi hana einu jafn-
réttisnefndina á vegum bæjar-
eða sveitarstjórnar á landinu.
Ég vissi sem sé ekki, að þá
hafði lika þegar tekið til starfa
jafnréttisnefnd i Garðahreppi
og verður vonandi unnt að
segja eitthvað frá starfi henn-
ar á næstunni. Hinsvegar var
tillögunni um slika nefnd á
vegum borgarstjórnar
Reykjavikur visað frá af i-
haldsmeirihlutanum, þ.á m.
þrem konum, sem tóku þátt i
undirbúningi kvennafrisins,
einsogfrægterorðið.
3. Kveðið sé skýrt á um að með
sömu launum fyrir sömu vinnu sé
átt við allar greiðslur og hlunn-
indi, sem vinnuveitandi lætur af
hendi, og að launin skuli ákveða
með sama hætti, hvort sem um er
að ræða karl eða konu.
4. Konur og karlar, sem starfa
hjá sama vinnuveitanda, skulu
eiga sama rétt til starfsmenntun-
ar og starfsþjálfunar ásamt orlofi
til þess að afla sér slikrar mennt-
unar og þjálfunar.
5. Auglýsingar mega ekki vera
með þeim hætti, að i ósamræmi sé
við grundvallarregluna um jafn-
rétti kynjanna, né heldur þannig,
að þær særi siðferðisvitund ann-
ars hvors kynsins.”
Ekki tæmandi
Allt eru þetta atriði sem mikið
hafa verið rædd af rauðsokkum
og öörum jafnréttishópum undan-
farin ár. Ýmislegt vantar þó eins
og t.d. sitthvað sem heyrir undir
skattalög, heilbrigðismál og fl.,
sem vonandi bætist þó við, þegar
farið verður að undirbúa málið i
nefnd, ef til framkvæmda kemur.
En það er spurning sem fólk er
ekki farið að gera upp við sig enn,
hvort svona sérstök lagasetning
er það heppilegasta eða hvort
jafnréttið yrði betur tryggt með
endurskoðun á öllum gildandi
lögum frá jafnréttissjónarmiði og
þá tillögugerð um nýjar lagasetn-
ingar eða ákvæði um einstök at-
riði jafnframt, eins og t.d. varð-
andi auglýsingarnar.
Hvort sem verður er mjög
gagnlegt að fá fram svona tillögu,
þvi henni hlýtur að fylgja vaxandi
umræða um málin og skoðana-
myndun.
—vh
Kvenna-
söngva-
platan
kemur
um
mánaöamót
Fyrsta islenska platan með
baráttusöngvum kvenna, „Afram
stelpur”, sem tekin var upp ný-
lega einsog sagt var frá i frétt i
Þjóðviljanum, er væntanleg úr
pressun og á markað um eða
uppúr nk. mánaðamótum. Um-
sjónarmaður jafnréttissiðunnar
fékk tækifæri til þess nú i vikunni
að hlusta á prufuplötuna og spáir
metsölu. Um leið skal rauðsokk-
um bent á, að i félagsheimili
þeirra, Sokkholti, hangir nú uppi
áskrifendalisti að plötunni.
Erica komin
Og nú er hún komin á is-
lenskan markað bókin hennar
Ericu Jong, „Fear of Flying”,
sem svo mikið er búið að tala
um. Að visu aðeins á ensku —
ég keypti hana hjá Snæbirni,
en það er vist búið að þýða
hana bæði á sænsku og
dönsku. Stórkostlega hress-
andi lesning!
Vissuð þið
að það er i rauninni ekki
satt, sem sungið var á Torginu
um daginn, að konur séu
meirihluti mannkynsins.
Samkvæmt nýjustu skýrslum
utan úr heimi eru 10 miljónir
„aukakarlmanna sem ekki
vita hvað þeir eiga af sér að
gera”. Og verra verður það,
spá sérfræðingarnir og segja,
að karlmenn verði að hætta að
lita á sig sem eitthvað áérstætt
og þess i stað fara að búa bet-
ur að konunum.
o-----0
Mjallhvít
heimilis-
þrælasala
Nýjar túlkanir á gömlu æv-
intýrunum eru nú mjög i tisku
og eitt af þvi sem feministar
hafa tekið til endurskoðunar
er sagan um Mjallhvit og
dvergana sjö. Niðurstaða
þeirra er að dvergarnir hafi i
rauninni verið heimilisharð-
stjórar og framkoma þeirra i
rauninni ekki ólik framkomu
margra eiginmanna nútim-
ans. Þeir tóku Mjallhviti að
sér, en pössuðu jafnframt að
láta hana þræla fyrir sér — og
fyrir þá: þjónustu, elda-
mennska, þvottur og uppvask
frá morgni til kvöld.
Veika kynið?
„Karlmenn er einn stærsti
kynferðisminnihlutahópur
heimsins. Fá kyn i okkar
stjörnukerfi fá aðra eins út-
reið. Vitið þið t.d. að karl-
maðurinn deyr reglubundið á
undan konunni, að hann er
heilsuveilli, honum er hættara
við streitu og að hann verður
(til að halda stofninum I skefj-
um) aftur og aftur fyrir
sprengju-, handsprengju- og
skotárásum og liður þar að
auki stöðugt af óútskýranlegri
þörfáað brjóta hluti, sjá blóð,
drekka, bölva og bera skjala-
tösku.”
Mr. Trend i sænska blaðinu
„Veckans Affárer”.