Þjóðviljinn - 18.01.1976, Side 3

Sunnudagur 18. janúar 1976 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 3
„Áður þótti hver sá mikill karl er flutti til Parísar.— Nú er þessu snúið við. — Fólki
sem þarf að fara burt í atvinnuleit finnst að því hafi verið útskúfað”
Bretónskir þjóðernissinnar á kaffihúsi i Parfs
Alan Stivell: keltneskt popp
Bretónar í
baráttuhug
Jean-Claude Reboux, mið-
skólakennari að atvinnu, er flutt-
ur frá Paris til St.
Quay-Portrieux, gamaldags smá-
borgar á strönd heimahéraðs sins
Bretaniu (á frönsku Bretagne, á
bretónsku, hinu keltneksa máli
landsmanna sjálfra, Breizh). ,,Sú
var tiðin að ég skammaðist min
fyrir að vera bretóni,” segir
hann. ,,Við vorum látnir fá það á
tilfinninguna að við værum van-
þróaðir, stæðum öðrum að baki,
en mér finnst það ekki lengur.
Þetta er min þjóð, og hér á ég
heima. Og það er ólikt geðslegra
að eiga heima hér en i þeim nú-
timafrumskógi sem París er.”
Jean-Claude Reboux er tuttugu
og s jö ára. 1968 var hann stúdent i
Nanterre, griðarmiklum háskóla
úr gleri og steinsteypu i einni út-
borg Parisar. Það var einmitt i
Nanterre, þar sem hófst hin mis-
heppnaða bylting, sem kennd er
við mai það ár.
Þáttaskil í
þjóðernishreyfingu
Ólgan 1968 olli þáttaskilum i
sögu þjóðernishreyfingar bretóna
og siðan hefur samúðin með þess-
ari hreyfingu vaxið jafnt og þétt.
Fyrir þann tima var hún talin
heldur hægrisinnuð, hvaðgerði að
verkum að vinstrisinnaðir
bretónar þóttust ekki geta stutt
hana, þótt þjóðernissinnaðir
væru. Það spillti mjög fyrir
hreyfingunni að sumir leiðtoga
hennar höfðu lent i þvi að vinna
með þjóðverjum á árum heims-
styrjaldarinnar siðari.
Kommúnistar voru lifið og sálin
i andspyrnuhreyfingunni gegn
þjóðverjum jafnt i Bretaniu sem
annars staðar i Frakklandi, og
þeirhöfðu tilhenigingu til að fúlsa
við tilraunum bretóna til að vekja
athygli á máli sinu og sérstakri
menningu. Þessháttar viðleitni
var að dómi kommúnista helst til
þess fallin að draga athyglina frá
stéttabaráttunni. En nú er öldin
önnur. Nú þykir það fara ágæta
vel saman að vera i senn vinstri-
sinnaður og mikill vinur
bretónskrar þjóðmenningar.
Samt eru ekki allir þeir, sem af
fullum krafti starfa fyrir auknu
sjálfræði bretóna, vinstrisinnar,
og virkir baráttumenn fyrir þeim
málstað munu ekki mjög margir,
þótt allir séu taldir. Pierre
Duclos, blaðamaður, sem hætti
störfum í Paris og starfar nú við
litið héraðsblað, Quest-France, i
St. Brieuc, giskar á að félagar i
Front de Libération Breton
(Frelsisfylkingu bretóna) séu að-
einsum hundrað talsins. Yfirvöld
Frakklands ofsækja félagsskap
þennan og hafa lýst hann ólögleg-
an. Hann svarar fyrir sig með þvi
að sprengja hitt og þetta i loft upp
annað veifið.
Fleiri en bretónar
komnir á kreik
Bretónar segja stoltir um þenn-
an frelsisher sinn að hann hafi
aldrei drepið neinn eða sært og
ekki heldur stolið nokkurri mann-
eskju. „Svoleiðis aðferðir eiga
ekki við okkar skap,” segja þeir.
Það leynir sér ekki að þessir ólög-
legu hundraðmenningar njóta al-
mennrar samúðar i heimahéraði
sinu. Franska sjónvarpið gerði
nýlega út menn til St. Brieuc og
spurðu þeir borgarbúa meðal
annars hvort þeir myndu fela
FLB-menn fyrir lögreglunni, ef
þeir færu fram á það. Nærri allir
þeir aðspurðu svöruðu játandi.
Bretónar, sem búa i Paris og
annarsstaðar i Frakklandi, fara
ekki heldur i launkofa með samúð
sina með þjóðernisbaráttu landa
sinna. 1 Paris og viðar um land er
orðið algengt að bilar séu merktir
einkennisstöfunum BZH i staðinn
fyrirF (fyrirFrakkland),en BZH
stendur fyrir Breizh.
Bretónar eru ekki eini þjóð-
ernisminnihlutinn i Frakklandi,
sem krefst aukinna réttinda og
virðingar fyrir sérstöðu sinni.
Elsassbúar, sem tala þýska mál-
lýsku, baskar suðvestur frá og
korsikumenn, sem tala italska
mállýsku, eru farnir að gera slikt
hið sama.og ekki allir á jafn blóð-
lausan og friðsamlegan hátt og
bretónar. Allar þessar þjóðernis-
hreyfingar eiga það á hinn bóginn
sameiginlegt að þær greinir mjög
á innbyrðis um baráttuaðferðir
og hversu mikils skuli krafist.
Sumir vilja fullt sjálfstæði, en
reikna þá með aðöll Evrópa renni
saman i sambandsriki. Sumir
bretóna vilja að Frakklandi verði
skipt i fylki, likt og Bandarikjun-
um og Vestur-Þýskalandi. Flestir
segjast þó vilja gera sig ánægða
með meiri heimastjórn og aukið
menningarlegt sjálfræði.
Keltneskt popp
Bretaniu er nú skipt i fimm hér-
uð eða sýslur, og búa þar um 3.3
miljónir manna. Heimamenn
segja að „erlendis” búi að
minnsta kosti eins margir bretón-
ar, og eiga þeir þá jafnt við
Frakkland og útlönd. Paris,
MontrealogNewYorkeru sagðar
þær stórborgir, þar sem bretónar
eru flestir.
Þjóðernisbaráttan kemur með-
al annars fram i dægurlögum og
poppi. Einn frægasti poppsöngv-
ari Frakklands nú er Alan Stivell,
bretóni. Hann kallar söngva sina
„keltneskt popp” og hafa sumar
plötur hans ekki orðið siður vin-
sælar meðal frakka almennt en
bretóna. Stivell syngur af mikilli
rómantik og söknuði um gamla
daga i Bretaniu og undirstrikar
að bretónar eigi að vera stoltir af
uppruna sinum. Kunnugir segja
að tónninn i þessari tónlist sé ekki
mjög fjarlægur bandariskri
„country” og „western” tónlist,
sem raunar er að verulegu leyti
keltnesks uppruna lika, runnin
undan rifjum irskra, skoskra og
velskra landnema vestanhafs.
Efnahagslegar
ástæður
Rétt er að benda á að þjóðemis-
hreyfing bretóna og aðrar slikar
Sveitarstjóri
Búðahreppur óskar að ráða sveitarstjóra
frá 1. mai 1976. Upplýsingar um starfið
veitir sveitarstjóri i sima 97-5220 og 97-
5221. Umsóknir sendist oddvita Búða-
hrepps fyrir 25. janúar n.k.
hreyfingar eiga sér fleiri rætur en
þjóðemið eitt. Efnahagslegar á-
stæður hafa hér einnig mikið að
segja. Þeirri tilhneigingu að
safna stóriðju og auðmagni sam-
an i þéttbýliskjörnum hefur fylgt
að dreifbýlli héruð hafa verið sett
hjá um fjármagn og atvinnutæki,
með þeim afleiðingum að af-
komumöguleikar ibúanna þar
hafa versnað. Andúð á vélrænu
tilbreytingarleysi stórborgarlifs-
ins kemur hér einnig fram.
Duclos blaðamaður segir að visu
að FLB og aðrir virkir bretónskir
þjóðernissinnar séu rómantiskir
og óraunsæir, en viðurkennir
hinsvegar að hann kunni miklu
betur við sig i fásinninu i Bretaniu
en i argaþrasinu i Paris.
„Fyrir aðeins áratug var það
svo,” segir hann, að hver sem
flutti héðan til Parisar leit á sig
sem heljarmikinn karl, hátt yfir
sveitunga sina hafinn. Þá var
maður talinn stórlax ef hann kom
út i Bretaniu með Parisarnúmer
á bilnum, jafnvel þótt hann væri
ekki annað en veitingaþjónn eða
vinnukona. Nú er þessusnúið við.
Fólk, sem v.erður að fara héðan i
atvinnuleit, finnst eins og þvi hafi
verið útskúfað.”
1 Plouha, sveitaþorpi nálægt
norðurströnd skagans, hafa tón-
listarmenn, sem leika á hljóðpipu
og trumbu i þjóðlegum stil
bretóna tekið við þvi að sjá um
fjörið á sveitaböllunum, en áður
höfðu rokkhljómsveitir eða
harmónikuleikari og fiðlari það
hlutverk þar. Og ballgestir, mest-
anpart ungt fólk, stiga bretónska
þjóðdansa af miklu fjöri.
Hver veit nema
galatinn hressist
En þjóðernishreyfingin nær
einnig til eldra fólks. Alan Guel,
sem rekur minjagripaverslun i
St. Quay-Portrieux, er dæmi um
það. Hann er hálfsextugur, með
mikið úfið hár, skrifar smásögur
og ljóð, ferðast um og hvetur til
samheldni og bræðralags.
Hann segir að fjölskylda hans
hafi „flutt út” til Champagne
þegar hann var þrettán ára. Hann
lenti þá i áflogum við skólafélag-
ana, sem áreittu hann fyrir að
vera „öðruvisi.” Svo komst hann
að þvi einn góðan veðurdag við
bóklestur að bretónar eiga sér
sögu og merka memningu að
fomu og nýju, sem aldrei er
minnst á i frönskum skólabókum.
„Ég gat þá eftir allt saman ver-
ið stoltur af uppruna minum,”
segir Alan Guel. „Og ég ákvað að
snúa aftur til uppruna mins. Ekki
svo að skilja að ég geri litið úr
franskri menningu, en við viljum
fá að hlúa að okkar menningu
lika. Við viljum engin illindi við
Frakkland. Við erum of tengdir
þvi efnahagslega til að geta sagt
skilið við þáð. En við viljum lika
að tilhlýðileg virðing sé borin fyr-
ir okkur.”
Eftirtektarvert er að þjóðemis-
hreyfing bretóna helst i hendur
við hliðstæða hreyfingu frænda
þeirra skota og velsmanna i Bret-
landi. Skoski þjóðarflokkurinn
kom út úr siðustu þingkosningum
i Bretlandi sem annar stærsti
flokkurinn i Skotlandi, og þjóð-
ernisflokkur velsmanna er einnig
i sókn. Sú var tiðin að keltar voru
drottnandi á meirihluta megin-
lands Evrópu og Bretlandseyjum.
en i aldanna rás hafa mál þeirra
og menning verið á stöðugu und-
anhaldi fyrir germönskum og
rómönskum málum. Nú eru kelt-
nesk mál aðeins töluð á fáeinum
skögum og eyjum i norðvestur-
jaðri álfunnar. En þjóðernis-
hreyfingar kelta siðustu árin
benda til þess aðþrátt fyrir allt sé
Galatinn deyjandi farinn að
hressast.
Veizlusalir
Hótel Loftleiöa
standa öllum opnir
HÖTEL LOFTLEIÐIR