Þjóðviljinn - 23.05.1976, Blaðsíða 5

Sunnudagur 23. mai 1976 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5
Listin að
smíða
forsetaefni:
Eftir að McGovern beið
ósigur fyrir Nixon 1972 var
Demókrataf lokkurinn
bandaríski sundruð hjörð.
En nokkrum dögum síðar
var gengið f rá áætlun, sem
átti að gera Jimmy Carter,
þáverandi ríkisstjóra í
Georgiu að sameiningar-
tákni og forsetaefni 1976.
Hér segir nokkuð frá þvi
hvernig þessi sigurför var
hönnuð.
Carter: Áætlunin tókst aö öllu ööru leyti en þvl, aö enn hefur ekki tekist aö sýna fram á aö Carter hafi
„skoöanir”. En þaö gerir vlst ekkisvo mikiö til.
Hvernig brosi J. Carters
var hleypt af stokkunum
Hamilton Jordan og sitt hvorum megin kápur Time og Newsweek: jákvæöar greinar I blööum koma ekki
af sjálfum sér, þaö þarf aö sá til þeirra.
Sjálfstraust
Nokkrar bækur hafa verið sett-
ar saman um þaö, hvernig hann-
aöar voru þær brautir, sem
stjórnmálamenn óku eftir i
valdastólana. En þær hafa alltaf
verib skrifaðar nokkru eftir eða
löngu eftir að aðalpersónan hefur
náð takmarki sinu. Mörgum er i
fersku minni þegar birt voru
handrit að þeim sjónvarpsmynd-
um sem komu Nixon i Hvita hús-
ið.
Þvi má telja það merki um
mikla sigurvissu kosningastjóra
Jimmy Carters, að þeir leyfa
Eleanor Clift, blaðamanni hjá
Newsweek, að komast yfir
skýrslu um 'áætlanir lútandi að
þvi að koma Carter á framfæri
sem forsetaefni. Skjalið sem Clift
hefur „komist yfir” er um sjötiu
siður að lengd og er saman tekið
árið 1972. Frá þvi er gengið
nokkrum dögum eftir að Richard
Nixon hafði sigrað i kosningum og
s^st að i Hvita húsinu I annað
sinn. Kosningum sem skildu
Demókrataflokkinn eftir i sárum
og sundraðan eftir mikinn ósigur
McGoverns.
Aðalhöfundur skjals þessa var
Hamilton Jordan, sem þá var
pólitiskur ritari Carters, rikis-
stjóra I Georgiu, en hann veitir
núna forystu kosningabaráttu
hans.
Siðgæðisþörfin
Enda þótt Newsweek kalli áætl-
un þessa „spádómlega”, þá eru
forsendur hennar þó i mjög rikum
mæli bundnar aðstæðum ársins
1972. Þar segir að þegar Vietnam-
striðinu ljúki, þá muni áhugi
fólksins fyrst og fremst bundinn
við innanrikismál. Endurkosning
Nixons, segir þar, mun ekki hafa
fullnægt þörf bandarikjamanna
fyrir „forystu byggða á sterku
siðgæði”, heldur magnað hana.
Þvi taldi Hamilton Jordan fyrir
fjórum árum, að árið 1976 yrðu
góðir möguleikar fyrir „mjög
happasælan og kappsaman
hnetubónda og fyrrum rikisstjóra
i Georgiu”.
Auglýsingastjórar Carters
reiknuðu honum til tekna „kenn-
edybros” hans og alþýðlegheit i
anda Georges Wallaces (suður-
rikjademókrata einnig, sem bauð
sig fram óháður 1972 og eyðilagði
endanlega möguleika McGov-
erns). Alþýðlegheit sem samt
væru ekki spillt af kynþáttafor-
dómum Wallaces. Af þvi sem nei-
kvætt væri þótti þeim verst, að sú
mynd sem almenningur hefði af
Carter skorti „dýpt”.
Með hverju ári
sem líður
1 skýrslunni segir m.a.: „Það
þarf meira til en að þrýsta hendur
manna og segja „Ég skil vanda-
mál hins óbreytta manns” til að
festa nafn Carters i sessi”. Þess-
vegna átti lika að nota árið 1973 til
að halda þvi mjög fram, að Cart-
er væri sá rikisstjóri „sem hefði
mestu hrundið i framkvæmd”.
Árið 1974 átti hinsvegar að leggja
áherslu á það, að hann væri „leið-
andi maður I Demókrataflokkn-
um og meðal þeirra sem væru að
rétta við flokkinn”. Arið 1975
skyldi Carter haldið fram sem
„miklum hugsuð, foringja i þeim
flokki, sem hefði myndað sér
skoðun á þvi hvernig beri að
stjórna landinu”. Og loks átti vig-
orðið 1976 blátt áfram að vera:
„Carter — forsetaefni”.
Hörkuþjálfun
Carter átti undireins að fara i
hörkuþjálfun. Til dæmis átti hann
að lesa á hverjum degi New York
Times, Washington Post og Wall
Street Journal og helst átti hann
að skrifa bók lika, sem mætti vel
heita „Hvers vegna ekki hiö
besta?”Hann átti einnig að verða
sér úti um kennara i utanrikis-
pólitik og átti það að vera Dean
Rusk, fyrrum utanrikisráðherra,
en hann hvarf svo snemma úr
dæminu vegna þess, hve mjög
hann hafði verið flæktur i Viet-
namstriðið.
Hamilton Jordan lagði og mikla
áherslu á það, að Carter yrði að
koma sér upp hópum sérfræðinga
og láta þá yfirheyra sig um öll
þau vandamál sem upp kynnu að
koma i kosningabaráttu. Stu
Eizenstadt, sem um þessar
mundir ber ábyrgð á „sjónarmið-
um” Carters (að svo miklu leyti
sem hægt er að henda reiður á
þeim), hann segir sem svo i við-
tali við Newsweek: „Við fengum
okkur diktafón og settum saman
punkta um hvert efni frá A til Z.
Við fórum alls i gegnum um 40
efni. — A, akstur með skólabörn
milli hverfa... F — fóstureyðingar
o.s.frv...”
Svona er spilaö
á blöðin
Blöðin skiptu miklu máli: „Það
er nauðsynlegt að við byrjum
strax á þvi að koma góðum frétt-
um og greinum (um Carter) inn i
landsblöðin. Greinar verða ekki
til af sjálfu sér i New York Times
og Washington Post, heldur verð-
ur að hanna þær af nákvæmni og
„planta” þeim.
Þvi bar nauðsyn til þess að
Carter kæmi sér upp lista yfir rit-
stjóra og fréttaskýrendur bæði I
landsblöðum og svæðablöðum,
sem gott væri aö þekkja. „Það er
alltaf hægt að finna tilefni til að
hafa samband við þá — skrifaöu
bréf þar sem þú slærð þeim gull-
hamra fyrir einhverja grein og
biddu þá að lita við þegar þeir eigi
leið hjá”. Nefndir voru vissir
fréttaskýrendur hjá New York
Times og Washington Post, sem
Carter átti „að leggja rækt við”
og mátti vel spandera á þá af-
slöppunarhelgi eða kvöldi.
Forkosningar
Aform Hamiltons Jordans um
herstjórnarlist i kosningabarátt-
unni sýnast spámannleg nú. Hann
fann það á sér að forkosningar i
New Hampshire og Florida gæfu
Carter góöa möguleika á þvi að
komast i fremstu röö strax. „For-
tiö þin sem bóndi, bissnessmaður,
herramaður og trúmaður og
ihaldssamt umhverfi þitt — allt
þetta mun koma þér til góða i
New Hampshire”, segir Jordan.
Eftir þetta átti Carter að kjósa
sér „eitt af hinum stærri iönrikj-
um sem styður demókrata að
hefð og vera tiltölulega snemma
með i forkosningum þar svo að
hann geti þar staðið augliti til
auglitis við alla andstæðingana og
komiö undir sig fótum endanlega
sem frambjóöandi i þungavigt”.
Jordan taidi að Ohio eða Penn-
sylvania gætu vel komið til greina
og það var einmitt i Pennsylvaniu
aö Carter náöi mjög miklu for-
skoti fram yfir keppinauta sina.
Hamilton Jordan hélt að
Edward Kennedy yrði hættu-
legasti keppinautur Carters.
Þessvegna ráðlagði hann Carter
að eiga sem fyrst viðræður við
Kennedy um hans áform. Reynd-
ar hafði Carter einmitt rætt við
Kennedy sama dag og hann til-
kynnti aö hann gæfi kost á sér.
Hinsvegar varaöi Hamilton
Carter við þvi þegar árið 1972, að
hann skyldi ekki fara jákvæðum
orum um Henry Jackson. „Mig
grunar, að þú sért honum sam-
mála um ýmis veigamikil mál.
En þú skalt varast að gera nokk-
uð, sem gæti hvatt hann til fram-
boðs sjálfan, og þú átt aö láta
honum skiljast að þú sjálfur ætlir
i framboð”.
Aö búa til mynd
Og umfram allt átti Carter að
reyna að hamra inn I almenning
jákvæða mynd af sjálfum sér. 1
leiöbeiningum Jordans segir sem
svo: „Þú verður aö reyna að
komast hjá þvi að menn telji þig
til hinna metnaðargjörnu fram-
bjóðenda sem vantar hugsjónir,
þess i stað skaltu festa þig I sessi
sem heilsteyptan mann með á-
kveöin viðhorf”.
Það má að visu efast um, að
þaö sem nú siðast var nefnt hafi
tekist. Einn af þeim framámönn-
um i Demókrataflokkunum sem
mjög er andsnúinn Carter, Frank
Church öldungardeildarþingmað-
ur, lét svo um mælt að Carter
„talaði með svo almennu orða-
lagi, aö það virðist útspekúlerað i
þeim tilgangi að styggja engan
þann sem frambjóðandinn er i
raun ósammála”. Þetta er gagn-
rýni sem viða hefur verið tekiö
undir og fáir munu neita þvi aö
hún á mikinn rétt á sér.
En jafnvei án þess að tekist hafi
að smiöa Carter sem frambjóð-
anda með skoðanir, þá verður
ekki annað sagt en að hin fjögurra
ára gamla áætlun Hamiltons
Jordans hafi tekist vel. Sú stað-
reynd að skjal þetta kemur fyrir
almenningssjónir segir sina sögu
um það.
(eftir Information).
/S3£S FERÐASKRIFSTOFA
“ RÍKISIIAS
HKINGVEGURINN
8 daga hópferð um hringveginn kringum landið dagana 21. — 28. júní.
Ekið í þægilegri langferðabifreið, gist og borðað á hótelum. Fróður
leiðsögumaður verður með i ferðinni. Verð kr. 49.150 á mann, alit
jnnifalið. Kynnið yður nánar ferðatilhögun á skrifstofu vorri að Reykja-
nesbraut 6, símar 1 1 540 og 25855.