Þjóðviljinn - 19.11.1977, Blaðsíða 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 19. nóvember 1977
Málgagn sósíalisma,
verkalýdshreyfingar
og þjóöfrelsis
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Ritstjórar: Kjartan Ólafsson, Svavar
Gestsson.
Fréttastjóri: Einar Karl Haraidsson.
Umsjón meö sunnudagsbiaöi: Arni
Bergmann.
Auglýsingastjdri: úlfar Þormóösson
Ritstjórn, afgreiösla, auglýsingar:
Síöumúla 6. Simi 81333.
Prentun: Blaöaprent hf.
Möguleikar
og áhrif
t ágætri ræðu sem formaður Alþýðu-
bandalagsins, Ragnar Arnalds, flutti við
upphaf landsfundar þess sem nú stendur
yfir, rakti hann dæmi af hinum viðtæku og
margþættu áhrifum sósialisma og félags-
hyggju á islensk stjórnmál og efnahagslif.
Hann minnti meðal annars á það, að
félagsrekstur i ýmsu formi er mjög sterk-
ur þáttur i islensku efnahagslifi og hefur
um alllanga hrið vegið salt á við einka-
rekstur, hið svokallaða frjálsa framtak.
íslensk alþýða hefur i mörgum tilvikum
borið gæfu og haft áræði til þess að leysa
sjálf sin atvinnumál i stað þess að biða
eftir þvi,að stórir eða smáir kapitalistar
dæmdu byggðalög til lifs eða dauða. Ýms-
ar aðstæður i okkar smáa samfélagi hafa
ýtt undir slika sjálfskaparviðleitni, gert
félagslegar lausnir sjálfsagðar.
Það er i þessum hefðum sem sósialiskur
flokkur eins og Alþýðubandalagið á sér
merka möguleika. Það er mjög i fram-
haldi af henni, að flokkurinn leggur i
stefnuskrá sinni mikla áherslu á að dýpka
það lýðræði sem við búum við, gera það
virkara, bæta það með efnahagslegu lýð-
ræði. Flokkurinn þarf að halda uppi virkri
könnun á allri reynslu sem fæst, hvar sem
væri i heiminum, af sjálfstjórn verka-
fólks, samvinnustarfi framleiðenda og þá
einnig menntamanna og lista. Ragnar
Arnalds gat einmitt i fyrrgreindri ræðu
sinni um þá stórkostlegu möguleika á
stórauknu samvinnustarfi sem hreyfing-
unni er nauðsynlegt að leggja rækt við.
Ragnar minntist einnig á það, að um all-
langt skeið hafa hlutföll milli rekstrar-
forma i islensku atvinnulifi litið breyst. Sú
staðreynd minnir reyndar á hina sér-
kennilegu jafnteflisstöðu milli félags-
hyggju og hægristefnu, milli verklýðs-
hreyfingar og auðvalds, sem um margt
einkennir islenskt samfélag. Um langan
aldur er sem tefld hafi verið þráskák án
verulegra tiðinda, og það er þetta þrátefli
sem meðal annars er ein forsenda fyrir
vissri pólitiskri þreytu sem óneitanlega
gætir hjá alltof stórum hópum manna.
Um leið getur ýmislegt bent til þess, að
pólitik á fslandi geti orðið tiðindameiri en
nú um sinn hefur verið, að linur skýrist.
Við höfum um hrið mátt þola rikisstjórn
sem einkennist fyrst og fremst af ráðleysi,
af uppgjöf fyrir vandamálum, af þvi að
stjórna ekki. Um leið verða óánægjuradd-
ir innan hins stóra islenska hægriflokks æ
sterkari. Þær raddir eru þá flestar á þá
leið, að kvartað er yfir einmitt hinum við-
tæku áhrifum sósialiskra viðhorfa, yfir
þeirri samneyslu sem vinstrisinnar hafa
tryggt alþýðu, yfir félagslegum umsvifum
i atvinnurekstri. Ungtyrkir Sjálfstæðis-
flokksins bita i skjaldarrendur og heimta
afturhvarf til hreinræktaðri kapitalisma.
Þessu brölti fylgir að sönnu mikill flaum-
ur lýðskrums i glistrupskum anda, sem
ekki öllum tekst að sjá i gegnum. En engu
að siður er þessi hægri þróun hjá Sjálf-
stæðisflokknum um margt heppileg fyrir
sósialista og aðra vinstrisinna. Hún kallar
á gagnsókn, ekki aðeins til að vernda þá
félagslegu sigra sem unnist hafa, heldur
til stefnumótunar um nýtt frumkvæði —
hvort sem væri á sviði samvinnustarfs,
endurbætts rikisrekstrar, atvinnulýð-
ræðis.
Alþýðubandalagið er vaxandi flokkur.
Það er ljóst að við engan flokk annan eru
tengdar jafnsterkar vonir þess fólks, sem
ber þetta samfélag uppi með starfi sinu.
Þvi hvilir á Alþýðubandalagsmönnum,
jafnt á landsfundi sem heima fyrir, mikil
ábyrgð. Þeir þurfa að kunna að notfæra
sér til hins itrasta þann byr sem sósialisk-
ar hugmyndir njóta i samfélaginu, hafa
áræði og hugvit til pólitisks frumkvæðis,
þekkja vel hverja stöðu, allar aðstæður
sem upp koma án þess að það jarðsam-
band við veruleik augnabliksins skyggi
nokkru sinni á langtimamarkmið okkar,
okkar framtiðarsýn.
Almenningsálitið
sveigir til
I nýútkomnum Rétti, 3 hefti
1977 er meöal annars efnis
hringborösumræða um Alþýðu-
bandalagiö, innra starf og bar-
áttuna fyrir breytingum á þjóö-
félaginu. Þátttakendur I um-
ræöunum eru Adda Bára Sigfús-
dóttir, Lúövik Jósepsson,
Magnús Kjartansson og Ragnar
Arnalds. Umræöustjórar eru
Svanur Kristjánsson og Svavar
Gestsson. t þessum umræðum
er viöa komiö viö. Undir'lokin
- veltir Lúðvík Jósepsson t.d. fyr-
ir sér möguleikum á að koma
hernum burt i samstarfi viö Al-
þýöuflokkinn og Framsóknar-
flokkinn:
„Slfk úrslit ráöast algerlega
af almenningsálitinu. Ef okkur
tekst meö mikilli vinnu aö fá
fjöldasamtök og fólkiö almennt
til þess aö þrýsta nægilega á, þá
gefa þessir flokkar vafalaust
eftir. Sé þessi þrýstingur ekki til
staöar i nægilega rikum mæli,
munu þeir hlaupa frá sam-
þykktum sinum, eins og við höf-
um reynslu af. Viö veröum þess
vegna aö halda áfram baráttu
okkar fyrir, aö fólkiö átti sig á
þvi, aö máliö liggur I höndum
þess. Þvi miöur er allt of áber-
andi annað slagið, aö fólk dofn-
ar i baráttunni og telur þetta
óviðráðanlegt verkefni. Meö
nægilega miklum bakþrýstingi
erhægt aö sveigja flokka eins og
Alþýöuflokkinn og sérstaklega
Framsóknarflokkinn. Slfkt
veröurhins vegar ekki gert ein-
göngu með aö fá þá til aö skrifa
undir yfirlýsingar.”
Höfum enga
afsökun
Lokaspurningin i hringborös-
umræöunum snýst um þaö
hvaöa horfur séu á umtalsverö-
um árangri i baráttunni fyrir
sósialisku þjóöfélagi á Islandi.
Ragnar Arnalds svarar á þenn-
an hátt:
„Ég geri ekki ráð fyrir, aö
sósialiskt þjóöfélag skapist á Is-
landi löngu áöur en sú þróun
veröur i nálægum v-evrópskum
löndum, og ég er svartsýnn á aö
þar veröi stökkbreyting i nán-
ustu framtiö. Ég tel hins vegar
miklarlikurtilþessaö um jafna
og ákveðna þróun geti oröiö aö
ræða á næstu tveimur áratug-
um. Það ermargtá seyöi i Vest-
ur-Evrópu sem vekur vonir um
markvissa þróun I vinstri átt.
Þaö er sögulegt hlutverk okkar
aö sundurgreina og draga réttar
ályktanir af þeim mistökum
sem kommúnistar og sósial-
demókratar geröu á fyrri helm-
ingi þessarar aldar.
Við höfum ekki þær afsakanir,
sem fyrirrennarar okkar höföu,
bvi aö viö eigum aö geta lært af
reynslu þessara hreyfinga
Sósialistar i'V-Evrópu veröa aö
draga réttar ályktanir af þróun-
inni á fyrri hluta þessarar aldar
og sameinast, hvort sem þeir
hafa kennt sig viö kommún-
isma, sósialisma eöa sósial-
demókratisma. Sem betur fer
virðist þróunin einmitt stefna i
þá átt. Gerist þetta tel ég aö viö
getum verið bjartsýn.”
Einn öflugur
sósíalískur
flokkur
Svar Lúöviks Jósepssonar er
þetta:
„Þetta veltur ábyggilega á
þvi, að islenskir sósialistar og
allir þeir sem taka undir meö
þeim átti sig á þvi aö þeir þurfa
að standa saman. Þeir þurfa aö
skapa sér einn sterkan
sósialiskan flokk og mega ekki
leyfa sér aö margdeila sér upp
vegna minni háttar ágreinings.
Veröi það örlög okkar aö höfuö-
andstæöingum takist aö kljúfa
okkar fylkingu i þrennt eöa
fernt eöa meira, jaf nvel þannig
að viö náum ekki nægilegri
samstööu innan okkar flokks til
aö leggjast þar allir á eina sveif,
þá veröur árangurinn ekki mik-
ill. Takist okkur hins vegar aö
ná þvi marki aö koma hér upp
einum virkilega öflugum
sósialiskum flokki sameinuöum
á býsna breiöum grundvelli um
meginatriöin, þá eru ábyggilega
miklarlikurtil þess aö viö náum
að framkvæma þaö sem viö
höfum skrifað um i okkar
stefnuskrá.”
Eina verðuga
þjóðfélagið
fyrir okkur
Adda Bára Sigfúsdóttir svar-
ar svona:
Viö gerum okkur aö sjálf-
sögðu ljóst að hér er um aö
ræöa baráttu og þróun sem tek-
ur tima. Viö ætlum okkur aö
ióta þjóöfélag þar sem allur al-
menningur hefur fyllsta forræöi
yfir lifi sinu og umhverfi öllu.
Ég er þaö bjartsýn aö ég held
að það líöi ekki á löngu þar til
meirihluti Islendinga er sann-
færöurum aö þetta er eina þjóö-
félagiö sem er veröugt þjóöfélag
fyrir okkur. Mér er Hka ljóst aö
þaö eru ekki bara aðstæöumar
hér sem ráða þvi, hvenær við
getum sagt aö nú sé okkar þjóö-
félag oröiö i megindráttum i
samræmi viö okkar hugmyndir.
Þróunin úti I álfu skiptir einnig
miklu máli. Þaö er hins vegar
okkarhlutverk aö sjá um þróun-
ina hér heima.
Æði löng þróun
Lokaorðin á Magnús
Kjartansson:
Viö höfum þegar framkvæmt
stófellda byltingu á Islandi á
stuttum tima, verkalýöshreyf-
ingin og sósialiskir flokkar.
Viö höfum breytt íslandi úr
einu versta eymdarbæli i
Evróöu i sæmilega stætt þjóö-
félag.
Bylting er ekki fólgin i valda-
tökum, þótt slikir atburöir hafi
oft gerst i heiminum á áhrifa-
mikinn hátt, sem maöur hefur
lesið um af miklum áhuga.
Bylting er fólgin I því aö breyta
þjóðfélaginu og þaö tekur alltaf
langan tima að gera þaö. Það er
ekki unnt aö gera með neinu
öðru móti en æöi langri þróun.