Þjóðviljinn - 21.03.1978, Blaðsíða 9

ÞriOjudagur 21. mars 1978 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
af erlendum yettvangi
Lélegir samningar
Kommúníski vinstriílokkurinn í sókn
Lundi 16/3 frá Gisla Gunnars-
syni: Rammasamningurinn, sem
sænska alþýðusambandiö (LO)
og samband skrifstofumanna hjá
einkaaðilum (BTU) hafa gert við
samband atvinnurekenda, þykir
litill sigur fyrir verkalýðssamtök-
in. Einhver ábót kann þó að nást
fyrir launafólk með sérsamning-
um, sem aðildarfélögin eiga eftir
að gera, og ef verðbólgan fer yfir
ákveðið mark, er I samningnum
gert ráð fyrir sérstakri launa-
hækkun.
Verkalýössamtökin kröfðust
verðstöðvunar, en Gösta
Bohman, leiðtogi Hófsama sam-
einingarflokksins (hægriflokks-
ins), sagði aö engin veröstöðvun
kæmi til greina. En siöan hefur
komið i ljós aö Bohman, sem er
efnahagsmálaráðherra, talaði
hér ekki fyrir hönd stjórnarinnar.
Stjórnin hefur aö minnsta kosti
lofað að greiöa niður ýmsan
nauðsynjavarning, til þess að
draga úr þeim áföllum, sem
almenningur veröur fyrir af völd-
um verðbólgunnar.
Fimmta sumarleyfisvikan
Þá er þaö bót i máli aö lægst-
launuðu hóparnir fá meiri hækk-
un en aðrir. — Ýmsar ástæður
geta legið til þess, aö verkalýðs-
samtökin sættu sig við ekki betri
samninga en þetta. Þar á meöal
má nefna, að almennt er viður-
kennt að gróði sænskra fyrirtækja
sé nú minni en oft hefur veriö áð-
ur. Atvinnurekendur voru mjög
harðir i upphafi og neituðu öllum
tilslökunum, og verkalýðsforust-
an mun hafa óttast að ef hún héldi
kröfum sinum til streitu, hefði
það i för með sér að algerlega
slitnaöi upp úr samningaviöræð-
um.
Enn má nefna atriði, sem
sennilega hefur ráöið miklu um
heldur deiga afstööu verkalýðs-
forustunnar. 1 ár verður innleidd 1
Sviþjóð fimmta sumarleyfisvik-
an, þannig að sumarleyfi lengjast
úr fjórum vikum i fimm. Atvinnu-
rekendur eiga að borga þessa
fimmtu viku, en kröfðust nú að
henni yrði sleppt vegna slæms
efnahagsástands. Verkalýðs-
forustan hefur trúlega orðiö þetta
eftirgefanleg til þess að fá
atvinnurekendur til að falla frá
þeirri kröfu. Um þessa fimmtu
viku var þó búiö aö semja fyrir
löngu.
Per Ahlmark: Þoldi ekki press-
una á stiórnmálatoppinum.
Lars Werner — klofningur
moskvusinna virðist hafa oröið
flokki hans til framdráttar frem-
ur en hitt.
Hækkunin, sem alþýðusam-
bandið náði meö rammasamn-
ingnum, er 1.9%, og þar við bætist
fimmta vikan. Þetta nær þó alls
ekki verðbólgunni á siöastliðnu
ári.
Fylgið sigur til vinstri
Niðurstöður siðustu skoðana-
Gösta Bohmann: Vinsæll meöal
hægri manna.
kannana um fylgi stjórnmála-
flokkanna benda til þess að
straumurinn liggi heldur til
vinstri. Niðurstöðurnar bentu til
þess að 47.5% kjósenda væru nú á
bandi sósialdemókrata.
Samkvæmt þessu hefur fylgi
þeirra rýrnað um hálft prósent
frá næstu könnun á undan, en á
hinn bóginn lýstu 5.5% aðspurðra
nú yfir fylgi við Kommúniska
vinstriflokkinn, sem er hálfs ann-
ars prósents hækkún frá þvi sið-
ast. Borgaralegu flokkarnir, sem
nú fara með rikisstjórn, komu út
úr siöustu könnun með samtals
45%. Þar af var Miðflokkurinn,
sem hefur stjórnarforustuna á
hendi, með 19%, sem er það
minnsta sem hann hefur haft,
samkvæmt niöurstöðum skoð-
anakannana, frá siðustu kosning-
um. Hægriflokkurinn fékk 15.5%
og Þjóðarflokkurinn 10.5%. 2%
dreifðust á smáflokka, kristileg-
an flokk, moskvusinnaða
kommúnista og maóista.
Sovétsinnum hefur mis-
tekist
Ef marka má skoðanakannan-
ir, hefur moskvukommúnistum,
sem fyrir skömmu klufu sig út úr
Kommúniska vinstriflokknum og
stofnuðu svonefndan
Kommúniskan verkamanna-
flokk, mistekist að ná til sin
umtalsverðu fylgi. Er þetta
Kommúniska vinstriflokknum
mikill léttir. Forustumenn þess
flokks voru fyrst eftir klofninginn
á nálum um að hinum nýja flokki
tækist að ná til sin verulegum
hluta fylgis Kommúniska vinstri-
flokksins, svo að fyrst i staö þorðu
þeir varla að gagnrýna Sovétrikin
einu orði af ótta við að fæla ein-
hverja sovétholla fylgismenn sina
til klofningsmannanna. En niöur-
stöður skoðanakannana hafa gert
forustumenn Kommúniska
vinstriflokksins hugrakkari.
Þannig gagnrýndi Lars Werner,
leiötogi flokksins, Sovétmenn ný-
lega fyrir að hafa kjarnorku-
kafbáta á Eystrasalti. Þótti sú
gagnrýni nokkrum tiðindum sæta
og fékk mikinn uppslátt i
fjölmiðlum. Eina von moskvu-
kommúnista virðist sú að þeir
geti náð einhverju staðbundnu
fylgi I norðurhluta landsins, þar
sem þeir eru öflugir frá gamalli
tið, en einnig sú von sýnist nú
hæpin.
Raunir stjórnmálaleiðtoga
t stjórnarliðinu hefur þaö gerst
aö Per Ahlmark hefur látiö af
forustu Þjóöarflokksins, sem er
miðjuflokkur af frjálslyndisrót.og
við tekið Olof Ullsten. Ekki
marka þessi mannaskipti neina
stefnubreytingu, og engin ástæða
Gísli Gunn-
arsson sím-
ar frá Lundi
er til að efa það, sem Ahlmark
hélt fram við afsögn sina, að
persónulegar ástæður heföu vald-
ið mestu um hana. 1 sambandi við
þetta hefur komið nokkuð til
umræðu það ómanneskjulega
vinnuálag, sem leggst á stjórn-
málamenn, og verður þeim mun
meira sem þeir eru háttsettari.
Þar að auki hefur hræðslan við
hryðjuverkamenn, sem nær nú i
öllu sinu veldi til Sviþjóðar, gert
að verkum að þessir menn njóta
varla nokkurs einkalifs lengur.
Þeir eru með lifverði með sér hjá
sér, hvert sem þeir fara og hvar
sem þeir eru. Þetta er raunar ný
saga fyrir sænska stjórnmála-
menn. Fyrir nokkrum árum gat
hver sem var næstum labbaö aö
ráðherrunum og gefið sig á tal við
þá, en nú eru þeir alltaf i einskon-
ar einangrunarvaröhaldi lifvarða
sinna. Ahlmark mun einfaldlega
ekki hafa þolað þessa pressu, og
lá vist fáir honum það.
Meira en lítiö aö í þjóöarbúskapnum
A sama tima og fregnir berast
hingaö um sérstaklega góða af-
komu keppinauta okkar á sviði
frosinna fiskafurða á s.l. ári, þá
hefur þjóöhagsstofnun gefiö út
þann boöskap aö islenski frysti-
iðnaöurinn sem heidl hafi verið
rekinn meö sérstaklega miklu
tapi á s.l. ári. Þó er vitað, og það
ættu hagfræðingar þjóðhags-
stofnunar aö vita lika, að ýms
hraðfrystihús hafa sýnt hagstæða
afkomu á s.l. ári. En nú er einmitt
siðasta gengislækkun sögð gjörð
til þess að rétta við þennan mikla
hallarekstur og neyðarráðstafan-
ir rikisvaldsins sem felast I lög-
bundinni kaupiækkun allra laun-
þega i landinu eru sagöar gjörðar
i sama tilgangi. Þegar ráðist er
fyrst á kaupgjaldiö og það er tal-
inn aðalskaövaldurinn gagnvart
islenskri útfiutningsframleiöslu
þá mætti halda að islenskur fisk-
iðnaður hefði að undanförnu búið
við hærra kaupgjald heldur en
keppinautar okkar a mörkuðun-
um búa við. En er þessu þannig
varið? Nei þvi fer viðs fjarri. Það
er sama hvert litið er, keppinaut-
ar okkar hafa orðiö að greiða
starfsfólki sinu mikið hærra
kaupgjald heldur en islenskir
framleiðendur hafa þurft aö gera
og svo er enn i dag. Hafa þá
islenskir framleiöendur þurft að
greiða hærra hráefnisverð heldur
en t.d. danir, færeyingar, og norö-
menn, sem selja á sömu mörkuð-
um og viö? Nei á þvi sviði veröur
I sama svarið, keppinautarnir hafa
einnig búiö við hærra hráefnis-
verð. Þegar menn hér á Islandi
tala um norðmenn i þessu sam-
bandi þá er algengt að sagt sé við
getum ekki borið okkur saman
við norömenn, þar sem rikisvald-
iö greiðir uppbætur á fiskverð. En
skoðum nú þetta dálitið betur.
Sannleikurinn er nefnilega sá að
norsk hraðfreystihús hafa frá
upphafi vega aldrei fengið eyris-
styrk til framleiöslu sinnar frá
norska rikinu, en það hafa bæði
útvegsmenn og sjómenn fengið
þar i landi á undanförnum árum.
En þrátt fyrir þessar opinberu
uppbætur frá rikinu á norskt
nýfiskverö til útvegsmanna og
sjómanna, þá hefur norskur hraö-
frystiiðnaður orðið að greiöa frá
sjálfum sér hærra hráefnisverð
heldur en islenskur hraðfrystiiðn-
aður á undanförnum árum, um
þetta getur hver og einn sann-
færst sem leitar sér upplýsinga
um þetta. Þaö er þvi alveg útilok-
að að þarna liggi hundurinn graf-
inn, það veröur að leita hans ann-
arsstaðar. Og þaö þarf heldur
ekki lengi að leita til aö finna þýð-
ingarmikla útgjaldapósta sem
eru mikiö hægstæðari fyrir
norsku hraðfrystihúsin heldur en
þau islensku og ber þá fyrst að
nefna vexti af rekstrarlánum fyr-
irtækjanna svo og rafmagnið og
fl. Svo er eitt þýöingarmikiö
atriöi sem aldrei verður ofmetið i
þessu sambandi og það er að
norski frystiiðnaöurinn hefur búið
um langan aldur við stöðugt
gengi norskrar krónu og stjórn-
endur frystiiönaöarins þar i landi
þvi alveg óhikaö lagt rekstrar-
hagnað sinn hverju sinni inn á
banka og geymt hann þar, sér til
tryggingar. Hér hinsvegar vita
atvinnurekendur að sé ekki
rekstrarhagnaöi sem verður i
fyrirtækjum strax komið fyrir i
Jóhann J.E. Kúld
fiskimé/
varanlegu verðmæti svo sem hús-
um, eöa öðrum fasteignum, eða
vélum sem hækka i verði, þá
brennur þessi hagnaður upp á
báli veröbólgu á mjög skömmum
tima, sé hann ekki beinlinis gerð-
ur verðlaus meö skipulögðum
gengisfellingum. Með slikri opin-
berri stefnu i peningamálum þá
getur enginn þjóðarbúskapur
þrifist svo i lagi sé, til lengdar.
Um þetta ber gleggst vitni, okkar
hraðfrystiiðnaður annarsvegar
svo frystiiðnaöur nágrannaþjóð-
anna hinsvegar s'em búið hafa við
mikið stöðugra verðlag. Ég hef
áður bent á það, að tsland er eina
landiö i Vestur Evrópu það sem
verkafólk sem vinnur viö útflutn-
ingsatvinnuvegi getur enganveg-
inn lifað af átta stunda vinnudegi.
Á meðan svo er, þá hljóta allir að
sjá þvilik fjarstæða það er að ráð-
ast með löggjöf á kaup þessa fólks
til lækkunar. Meö slikri aðför er
beinlinis verið að vega að grund-
vallarreglum lýöræöis i hinu
borgaralega þjóðfélagi, þar sem
frjáls samningsréttur einstakl-
inga og félagasamtaka eru þýö-
ingarmestu hornsteinarnir. A
meðan okkar þýðingarmestu út-
flutningsatvinnuvegir svo sem
hraðfrystiiðnaðurinn, búa ekki
við hærra kaupgjald né hráefnis-
verð heldur en keppinautar
nágrannalandann greiða, þá er
ekki þar að leita orsakanna til
erfiðleika sem upp koma hér i
rekstri sumra fyrirtækja i út-
flutningi. Þetta er svo augljóst
mál aö hvert barn með meðal
greindarvisitölu i grunnskóla á að
geta skilið þaö. En á meðan vis-
vitandi er gengið framhjá þeim
raunverulegu orsökum sem þessu
valda, sem eru ýmsar, svo sem
lélegur rekstur einstaklinga sem
farnir eru aö treysta á opinbera
hjálp ef á bjátar, röng fyrir-
greiðsla i bankakerfinu, þar sem
þeir einstaklingar sem vel reka
sin fyrirtæki, eru settir á sama
bekk meö fyrirgreiöslu og skuss-
arnir, eða eru jafnvel látnir
gjalda þess I lánum, I staö auk-
innar fyrirgreiðslu. Þá er stefna
Seðlabankans I vaxtamálum
röng, þar sem hún tryggir spari-
fjáreigendum ekki raungildi
þeirra peninga sem inn eru lagð-
ir, og dregur þannig úr innlánum.
En á sama tima verða útláns-
vextir rekstrarlána i engu sam-
ræmi við vexti sem keppinautar
okkar greiða i næstu löndum af
rekstrarlánum sinum i útflutn-
ingsframleiðslunni, eins og t.d.
hraðfrystiiðnaði. Það má vel vera
að slik vaxtastefna og hér er notiö
þyki góð og gild hagfræöi i þróuð-
um iðnaðarlöndum sem byggja á
málmiðnaöi að stórum hluta, til
að draga úr framleiðslu þegar
markaðir þrengjast. En á lslandi
þar sem allt byggist á sem mestri
frramleiðslu sjávarafuröa og
markaði vantar ekki, þá eiga
vextir sem notaðir eru i þróuðum
iðnaöarlöndum til að auka sam-
drátt I framleiðslunni ekki við.En
allt á þetta sér eina rót, ranga
opinbera stefnu rikisvaldsins I
peninga og efnahagsmálum. An
gjörbreyttrar stefnu I þessum
málum, þar sem fullt tillit er tek-
ið til hagsmuna hins almenna
borgara, i stað fámennrar
braskarastéttar sem fitnað hefur
á veröbólgu og gengisfellingum á
undanförnum árum, er ekki bjart
framundan. Hér þurfa að koma
til ^örjúfandi samtök þess fólks
semekki vill una þessu lengur, en
slik samtök eru lika fær um að
breyta stefnunni.