Þjóðviljinn - 30.06.1978, Side 9

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN! Föstudagur 30. júnl 1978
Hvað þarf að fela?
Liklega eru þaö fáir sem eru
óvelkomnir á veitinga- og kaffi-
hús borgarinnar, svona um
miðjan dag, ódrukknir og hrein-
lega til fara. Málið snýst þó
óvenju harkalega við, þegar sá
hinn sami er meö ljósmyndavél,
hvað þá ef hann er blaðamaður
á Þjóðviljanum. Þetta fékk
undirrituö að reyna, ekki aðeins
meðan á feröalaginu stóð, held-
ur einnig eftir að það var afstaö-
ið.
En hvers vegna má ekki taka
myndir af s'tarfsaðstöðu fólks á
vinnustöðum? Hvers vegna má
ekki fylgjast með deilum sem
atvinnurekendur eiga i viö
verkalýösfélag sem hefur um
500 félagsmenn? Hvaö er það
sem ekki má sjást á prentaðri
ljósmynd i Þjóðviljanum, og
hvaö er það sem ekki má segja
frá i blöðunum? Min reynsla er
að það sé eitthvað sem þarf aö
fela. Eitthvað sem menn vita að
er ekki til fyrirmyndar og telja
þvi ekki rétt að komi fyrir sjónir
almennings. Ef þessir ágætu
menn og konur, sem eru svo
hræddir við ljósmyndara og
blaðamenn, standa undirritaða
aö þvi að falsa ummæli sin eða
ljósmyndir, — þá er þeim vel-
komið að visa mér frá og neita
mér um aö taka ljósmyndir.
Hins vegar er það hreinn dóna-
skapur aö ætla mönnum slikt
fyrirfram, hvað þá að ætla sér
að ritskoða það sem frá manni
fer um eitthvert atriði áöur en
það birtist i blaðinu.
—AI
1 eldhúsinu á Skálanum. Kristrún og Hrefna ræöa við starfsfólkiö.
5,; f. 'v ,, - t'- -.

„1 þessum störfum duga
ekki nema dugnaöarforkar”
Blaðamaður Þjóðviljans hafði hug á að kynna les-
endum störf og starfsaðstöðu þeirra, sem vinna við
afgreiðslu á matsölustöðum i borginni, og hafði af
þvi tilefni samband við formann Félags starfsfólks i
veitinga- og gistihúsum, Kristrúnu Guðmundsdótt-
ur.
Þá stóð þannig á, s.l. þriðjudag, að hún ásamt
gjaldkera félagsins, Hrefnu Jóhannsdóttur var á
leið i nokkra matsölustaði i borginni, til þess að
ræða við forstjóra þeirra um kvartanir sem borist
höfðu frá starfsfólki. Endirinn varð að blaðamaður
slóst i för með þeim, en áður sögðu þær undan og of-
an af starfsemi félagsins.
1 Félagi starfsfólks i veitinga-
og gistihúsum eru tæplega 500 fé-
lagsmenn. Kristrún sagðist ætla
að yfirgnæfandi meirihluti, jafn-
vel yfir 80% þeirra væru konur.
Talsvert er af ungum stúlkum,
sem stoppa stutt í þessari vinnu,
sagði Kristrún, og þær fylgjast
litið með störfum félagsins af
þeirri ástæöu. Hins vegar hefur
færst mjög I aukana að einmitt
þessar ungu stúlkur séu vakandi
gagnvart sinum félagslegu rétt-
indum og þær þora aö leita til fé-
lagsins, þegar þær telja á sér
brotið. Þá er einnig algengt, sér-
staklega nú i byrjun sumars, að
mæðurnar hringi i okkur vegna
dætra sinna, sem ráðið hafa sig i
sumarvinnu, og kynni sér taxta
og réttindi, sem þeim ber.
Þd er einnig talsvert af full-
orðnum konum, sem hafa langan
starfsaldur og hafa oft veriö ára-
tugum saman á sama staðnum.
Þær eru oftast i erfiðustu vinn-
unni — i uppvaski og hreinsa til,
og i rauninni eru þær látnar
vinna öll skltverkin, sagði
Hrefna. Þessar konur eru vanar
þvi að gera það sem þeim er
sagt og þær sjá lika fyrir hvað
þarf að gera á staðnum, og
ganga I þau verk þegjandi og
hljóðalaust. Ungu stelpurnar eru
miklu harðari af sér og segja
bara nei, ef þeim er bent í verk
sem þær telja að séu ekki hluti af
ráöningunni. Fullorðnu konurnar
eru oftast þakklátar fyrir að fá að
vinna þó ekki sé nema brot úr
degi, og þær eru auðvitaö hrædd-
ar við aö veröa reknar, þvi þær fá
ekki svo auðveldlega vinnu aftur
eins og ungu stelpurnar.
„Þær sofa i
vinnunni”
Annars er þaö nú svo, aö á flest-
um stööum, sem reknir hafa veriö
lengi hér i borginni, aö þar er
fastur kjarni starfsliðs, sem unn-
ið hefur á staðnum árum saman.
Mér hefur þdtt atvinnurekendur
ósanngjarnir l garð þeirra, sem
þessi störf vinna, sagði Kristrún,
þvf allt of algengt er að þeir telji
alla sem fyrir þá vinna lata og
hyskna, — þær sofa i vinnunni og
nenna engu, er viökvæðiö.
Hins vegar stenst þetta engan
veginn, þvi þessi vinna er mjög
erfið og erilsöm og það myndu
ekki duga í þessu nema dugnaö-
arforkar.
— Hver eru lágmarkslaunin?
Þau eru nú i kringum 140.000
krónur fyrir 8 stunda dagvinnu.
Heimsókn á Skálann
Tilefnið var kvörtun
frá stúlku, sem unnið
hafði 3-4 mánuði i
bakariinu á Hressó.
Samkvæmt samningum
átti hún að eiga fri alla
sunnudaga og annan
hvern laugardag, en hún
fékk aldrei fri á laugar-
dögum þann tima sem
hún vann á staðnum.
Þegar hún svo neitaði að
vinna laugardaginn 17.
júni, fékk hún uppsögn.
Stúlkanfór fram áaðfá greidd-
an uppsagnarfrest sinn, sem er
hálfur mánuöur, en þvi var neitaö
og henni boöiö að vinna þetta af
sér i öörum verkum, t.d. viö upp-
vask.
Forstjórinn var ekki við og þær
Kristrún og Hrefna gáfu sig á tal
við starfsfólkiö og gengu um eld-
húsiö og inn i bakariið. I samtöl-
um þeirra viö starfsfólkið kom
fram aö þær sem starfa i salnum
ogfágreitt 15% þjónustugjald en
engin föst laun eða kauptrygg-
ingu, eruoft undir lágmarkstaxta
félagsins, sem er 140.000 krónur.
T.d. sagðist ein stúlknanna fá
5-6000krónur á dag fyrir 8 stunda
vinnu.
Þó þessi stúlka ynni alla daga
mánaöarins fengi hún ekki lægstu
byrjunarlaun. Enginn hefur
kvartað til félagsins, en siöast
þegar samningar voru geröir
voru þó uppi raddir um að taka
bæri þessi 15% út eöa greiða f þaö
minnsta kauptryggingu. Það náö-
ist þó ekki fram, en Hressingar-
^skálinn er eini staðurinn sem
ræður fólk upp á þessi býti.
Myndataka i
bakariinu bönnuð
Þá þótti blaöamanni einnig
ljóst aö þessi heimsókn stjórnar-
mannanna þótti jaðra við hnýsni,
oghafðieinstúlknannaaðorði, aö
hún myndi koma til félagsins ef
henni þætti ástæða til aö kvarta,
en hún kæröi sig ekki um að
stjórnarmenn kæmu svona fyrir-
varalaust á staðinn. Best væri aö
þeir sneru sér til forstjórans (sem
var jú erindið með heimsókn-
inni), eða töluðu við verkstjór-
ann. Trúnaöarmaöur er enginn á
Hressingars kálanum.
Blaðamaöur fylgdist með þvi
sem fram fór og tók nokkrar
myndir i eldhúsinu og veitinga-
salnum, —en þegar inn I bakariiö
kom, geröi verkstjórinn athuga-
semd og sagðist halda aö það
þyrfti leyfi forstjórans til þess að
taka þar myndir. Voru þvi engar
myndir teknar þar, og satt best að
segja var þar erfitt um vik til
myndatöku, sökum þrengsla,
hvort sem er. —AI
Spjallað við Kristrúnu
Guðmundsdóttur og Hrejnu
Jóhannsdóttur
um störf á matsölustöðum
A skrifstofu Félags starfsfólks i veitinga- og gistihúsum. Hrefna Jóhannsdóttir gjaldkeri
og Kristrún Guðmundsdóttir formaöur félagsins.
1 Matstofu Austurbæjar. Kristrún og Þórir þrátta um vinnutfma og laun.
Föstudagur 30. júnl 1978 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
Til viöbótar kemur vaktaálag, en
á flestum þessara staða er unnið
á vöktum, og bætist oftan á dag-
vinnuna rftir klukkan 5 á daginn.
Venjulega eru það milli 90 og 100
tlmar á mánuöi, og lágmarks-
vaktaálagið er 245 krónur, þannig
að lágmarkskaup fyrir vakta-
vinnu er um 165.000 krónur.
Þetta eru byrjunarlaunin sam-
kvæmt skertum samningum, en
það eru þó nokkuö margir sem
borga samkvæmt samningum og
þá er kaupið auðvitað hærra,
sagði Kristrún.
40 eða 44ra stunda
vinnuvika?
— Hver eru helstu kvörtunar-
efnin frá þessum stöðum?
Þaö er allt mögulegt, sagði
Hrefna. Algengast er aö vaktirn-
ar séu vitlaust upp settar, en hér i
eina tiö meðan 44 stunda vinnu-
vikan var og hét, þá var vöktun-
um auðvitaö deilt i þær. Margir
forstjórar viröast ekki enn hafa
áttaðsig á þvi, að nú gildir hér 40
stunda vinnuvika, og aö vöktun-
um verður aö deila I hana. Þetta
er algengasta orsökin fyrir of
löngum vinnutima,ogfyrir þessar
aukastundir er þá ekki borgað.
Þá ber aö greiða þeim sem
hætta vinnu eftir aö síðustu
strætisvagnar fara, eitt og hálft
startgjald leigubila, en á þvi er
mikill misbrestur. Vaktavinnan
er þannig, að menn eiga að vinna
5 daga og eiga síðan tveggja daga
fri, og þessir fridagar flytjast til f
vikunni. A mörgum stöðum er
bara unnið um helgar, eða 3-4
daga I viku, og atvinnurekendur
greiða gjarna dagvinnu með
vaktaálagi fyrir þá vinnu I stað
þess að greiöa næturvinnutaxta
eins og þeim ber. Einum vissi ég
af, sagði Kristrún, sem bauð
starfsfólkinu að greiða þeim
vaktaálag ádagvinnuum helgari
stað þess að greiða þeim start-
gjaldið! Sllkt er auðvitað tvi-
mælalaust brot á samningum fé-
lagsins við Samband veitinga- og
gistihúsaeigenda.
Einu sinni neitaði Hótel Saga að
taka til greina starfsreynslu
stúlku, sem unnið haföi á Hótel
Loftleiöum, og ætlaöi aö setja
hana á byrjunarlaun. Uppvaskið
á Loftleiðum hefur liklega verið
svona ólikt uppvaskinu á Sögu,
sagði Hrefna, að hún hefur orðið
að læra það upp á nýtt.
! HlíðagriU
sótt
I HHðagrilli var eigandinn ekki
■ við þegar okkur bar að garði, og
Isögðust þær stöliur hafa verið að
eltast við hann i heilan mánuð. Þó
hafði tekist að ná sambandi við
■ hann i sima. Astæða heimsóknar-
innar var kvörtun frá stúiku, sem
hafði hlaupið grátandi út af
staðnum eftir að hafa verið þar I
• vinnu i 31 dag. Hún á þvi rétt á
Ihálfs manaðar uppsagnarfresti,
en atvinnurekandinn segir hana
hafa hlaupið út af miðri vakt og
• þvi fái hún ekki eyri.
IStúIkunni var einfaldlega gert
ókleift að vinna hér eftir aö hún
• hafði leitað til félagsins vegna
Ideilu hennar og atvinnurekand-
ans um eftirvinnu og næturvinnu,
sagöi Kristrún. Það var gert með
ýmis konar áburöi og leiöindum,
sem hún stóð ekki undir. Nú er
hún búin aö fá aðra vinnu, enda
kom fram i viötölum minum við
fyrri atvinnurekendur hennar að
litil ástæða var til að ætla að
áburöurinn væri réttur.
Þessi staður er með margra
ára skuldabagga á herðunum
vegna félagsins, sagði Hrefna.
Hér hefur aldrei verið borgaö i
lifeyrissjóð, aldrei i sjúkra- og
orlofssjóð og aldrei innheimt
félagsgjöld. Mannaráðningar eru
mjög tiöar, og skipta stúlkurnar
sem hér vinna á einu. ári Ifklega
hundruöum.
—AI.
I Hliðargrill við Hamrahlið, einn þeirra staða sem heimsóttur var án
■ árangurs á þriðjudaginn var.
jMatstofa Austur
■
jbæjar heimsótt

Fyrirvaralausar
uppsagnir
Þá er einnig töluvert um fyrir-
varalausar uppsagnir, sagði
Kristrún, og þá er oft erfitt að fá
uppsagnarfrestinn greiddan.
Hann er ekki langur, hálfur
mánuður fyrsta árið og 1 mánuð-
ur eftir áriö. Þá eru atvinnurek-
endur tregir að borga I sjúkra- og
orlofssjóð, I lifeyrissjóö greiða
þeir oft meðhöppum og glöppum,
og sama er aö segja um fé-
lagsg jöldin.
— Eru það alltaf sömu aðilarn-
ir sem kvartað er undan?
Nei, það getum við ekki sagt.
Þessar kvartanir koma frá jafn-
mörgum stöðum og þær eru
margar. Þeir- virðast allir vera
sama marki brenndir.
— Hvernig er félagskerfið?
Það er afar bágborið, sagði
Kristrún, og erfitt hefur veriö að
fá fólk til þess að velja sér trúnað-
armann á vinnustaðnum. At-
vinnurekendur hræða fólkið frá
þvi og I rauninni eru margir
félagsmenn dauðhræddir við að
tala viö okkur.
Þetta er áreinanlega ekki
auðveldasta verkalýðsfélagið
til að starfa fyrir, enda eru
atvinnurekendur þvi mjög and-
snúnir. Þegar ekki tókst að láta
kjósa trúnaðarmenn á nokkr-
um stöðum 1 haust neyddumst
við til þess að skipa fólk, eins og
ákvæði er um i samningum okk-
ar en atvinnurekendur uppá-
stóöuaö félagiö heföin engan rétt
til sliks, og þetta væri ólöglega
gert. Þeir hafa verið ótrúlega
harðir i andstöðu sinni viö trúnað-
armannakerfið, og Flugleiðir
drógu t.d. laun af trúnaöarmanni
þar, vegna þess aö hann sótti
trúnaðarmannanámskeiö I 5
daga, sem á að greiöa full laun
fyrir skv. samningum. 1 rauninni
eru margir dauöhræddir við að
vera fulltrúar félagsins gagnvart
„húsbóndanum” og þetta er eitt
af þvi sem við veröum að breyta.
—AI
A Matstofu Austurbæjar var til-
efni heimsóknarinnar kvörtun frá
tveimur stúlkum, sem ekki höfðu
fengið rétt uppgjör á vaktaálagi,
og reyndar ýmislegt fleira, svo
sem skuldir fyrirtækisins við
sjóði félagsins.
Þær Kristrún og Hrefna áttu
greinilega ýmislegt vantalað við
framkvæmdastjórann og voru
orðaskiptin snörp. Þetta var i
fjórða skiptið sem hann var heim-
sóttur vegna þessa máls, auk
simtala, sagði Kristrún.
Þú hefur ekki sinnt rukkunum i
Sjúkra- og orlofssjóð frá 1974, og
þær segja að þú borgir vaktaálag-
ið eftir brjósta.og mittismáli.
Ég geri þetta upp á þriggja
mánaða fresti, en borga
mánaðarlega, ýmist of mikið eða
of litið, sagði framkvæmdastjór-
inn.
Ég er hér með launamiöa i heilt
ár frá einni stúlkunni og þaö árið
hefur aldrei verið gert upp vaktá-
álagið. Svo er ég hér meö launa-
miða I þrjá mánuði frá annarri,
og eftir þá þrjá mánuði skuldar
þú henni um 70 þúsund krónur
fyrir vaktaálag og yfirvinnu. Hún
hefur unnið tæplega 43 tima á
viku. Ef þú gerir þetta ekki upp,
þá fer ég með þetta beint i lög-
fræðing i dag.
Ekki vildi Þórir samþykkja
þetta og þarna var þráttað um
vinnutima, opnunartima staðar-
ins, vaktaálag og fleira og fleira.
Sýndu mér kvittanirnar og
stimpilkortin, ég hef ekki ástæðu
til að trúa þér frekar en þeim
pappirum sem ég hef I höndunum
og þvi sem stúlkurnar segja sjálf-
ar!
Endirinn á heimsókninni varð
sá, að þær Kristrún og Hrefna
samþykktu að koma i fimmta
sinn i heimsókn á Matstofu
Austurbæjar þann 4. júli, og sagð-
ist framkvæmdastjórinn þá
mundu hafa öll gögn sin til reiðu.
—AI
| 1 eldhúsinu á Matstofu Austurbæjar.
Samband verksmiðjuverkafólks á
Norðurlöndum ályktar:
Atvinnuleysi
er glæpur
auðvaldsins
Rætt vid Þóri
Danielsson fram-
kvæmdastjóra
Verkamannasam-
bands íslands um
ársfund norræna
sambandsins
í vestrænum löndum
eru tugir miljóna manna
án atvinnu og í þróunar-
löndum er gifurlegur
skortur á atvinnutæki-
færum. Hægt væri aö
verja fé og kröftum til að
skapa atvinnu og um leið
að auka þróunaraðstoð
við fátækar þjóðir. Þetta
er ekki gert,en í staöinn er
jafngildi 400 miljarða
dollara varið til vígabún-
aðar á ári, 25 sinnum
meira en til þróunarað-
stoðar. Vigvélar eins og
nifteindasprengjan þjón-
ar markmiðum heims-
valdastefnu og auð-
valds. Þvi eru kröfurnar:
afvopnun — burt með
nifteindaspreng jur —
aukin þróunaraðstoð —
atvinna handa öllum.
Það sem hér fór á undan vai
útdráttur úr ályktun full-
trúafundar norræns verk—
smiðju-verkafólks, en hann var
haldinn iSviþjóðsnemma i júni.
Stéttarfélög verk-smiðju-
verkafólks á Norðurlöndum
hafa með sér samband sem
1 nefnist „Nordiska fabrikar-
betare-federationen”. Verka-
mannasamband tslands á aðild
að sambandinu og sendir full-
trúa á fundi þess.
Þórir Danielsson lram-
kvæmdastjóri Verkamanna-
sambandsins sótti norræna full-
trúafundinn að þessu sinni.
Þjóðviljinn hafði tal af Þóri og
spurði hann:
— Hafa íslendingar áöur sótt
slika fulltrúafundi?
— Já, það höfum viö yfirleitt
gert reglulega, Verkamanna-
sambandið er siðan 1972 aðili að
norræna sambandinu fyrir hluta
af félagsmönnum sinum, þ.e.
þá sem vinna i verksmiðjum,
Áburðarverksmiðjunni, Sem-
entsverksmiðjunni , Alver-
inu o.fl. Fulltrúafundir eru
haldnir árlega, og þess er
skemmst að minnast aö fundur-
inn i fyrrasumar, 1977, var ein-
mitt haldinn hér á Islandi við
ágætar aðstæður á Húsavik.
— Hvað gerist á fulltrúafund-
unum?
— A þessum árlegu fundum,
sem teljast aðalfundir sam-
bandsinsoghaldnir eru til skiptis
i aðildarlöndunum,fara að sjálf-
sögðu fram venjuleg aðal-
fundarstörf, fluttar eru skýrslur
frá hverju landi og haldið eitt
Þórir Danielsson.
veigamikiö erindi frá gistiland-
inu. Það eru aö sjálfsögöu hags-
munamál verksmiðju-verka-
fólks sem þarna er verið að
fjalla um. Að þessu sinni var
það Hans Gústafsson þingmað-
ur og fyrrverandi ráðherra
jafnaðarmanna i Sviþjóð sem
erindið flutti, og hann ræddi
pólitiska og efnahagslega stöðu
Sviþjóðar um þessar mundir.
— Þú hefur getað fært þeim
kosningafréttir héöan að heim-
an?
— Já, ég hlaut aö sjálfsögðu
aö fjalla nokkuð um stjórnmálin
i minni skýrslu og niðurstöður
þá nýafstaðinna sveitar-
stjórnarkosninga, og ég get ekki
sagt annað en það hafi verið
hlustað með athygli á mitt mál.
Staöa launafólks á Islandi er svo
nátengd stjórnmálunum að ekki
er hægt að fjalla um annað án
hins.
— Þið eruð ansi pólitiskir i
þessari ályktun, norrænir bræð-
ur.
— Við erum það sannarlega.
Atvinnuleysi er eittt aðalvanda-
máliö i heiminum i dag, og þvi
er slegið föstu aö atvinnuleysið
sé glæpur. Og það er vissulega
ekki farið I grafgötur um, hver
sökudólgurinn er.
— önnur verkefni sambands-
ins?
— Sambandið gengst fyrir
ráðstefnum um ýmislegt er
varðar stöðu og hagi verkafólks
i verksmiðjuiðnaði. A siðast-
liðnu ári var haldin ráðstefna
um vinnurétt og aðbúnað og
heilsuvernd á vinnustaö, og ný-
lega var haldin ráðstefna um
gleriönað á Norðurlöndum, en
hann er nú i miklum vanda
gagnvart ásókn fjölþjóðahringa
Þjóðviljinn þakkar Þóri fyrir
spjallið. Þess má að lokum geta,
aö Samband verksmiðju-verka-
fólks á Noröurlöndum tekur til
400.000 manna i 5 löndum, en
aðildarsamböndin eru 13 Aðal-
fundinn i ár sátu 35 fulltrúar, en
hann var haldinn i bænum
Ronneby á suðurströnd Sviþjóð-
ar.
—h.