Þjóðviljinn - 13.10.1978, Blaðsíða 8
8 SIÐA..— ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 13. október 1978
innan Kröfluöskjunnar. Þessi
hætta vex i komandi hrinum,
einkum ef sprungubeltiö tekur
ekki eins greiölega viö hraun-
rennsli og I upphafi óróatima-
bilsins. I Mývatnseldum voru
aöalhraungosin i Leirhnjúks-
sprungunni nálægt Leirhnjúki en
tvö smágos komu upp i einni af
frystu goshrinunum i Bjarnar-
Vaxandi
Kröflueldar
nú, mjög
svipaðir
Mývatns-
eldum
á 18. öld
Ekki er hægt aö segja neitt meö
vissu um þaö hvaö gerast muni
næst á óróasvæöunum 1 Þing-
eyjarsýslum né hver þróun mála i
framtiöinni veröur. Þó má benda
á nokkur atriöi, sem styöjast má
viö, þegar reynt er aö meta likur
á ákveöinni framtiöarþróun.
Horfur næstu ár
Atburöarás yfirstandandi
Kröfluelda er mjög svipuö
Mývatnseldum á átjándu öld. Þá
hófst virknin i mai 1724 meö
sprengigosi i Viti og stóö fram i
september 1729, meö eftir-
hreytum jafnvel til ársins 1746.
Framan af Mývatnseldum komu
umbrotin i hrinum meö land-
skjálftum og sprungumyndunum
en hraunrennsli var litiö eöa
ekkert. Þá tekur viö hlé, þar sem
ekki er greint frá umbrotum, á
annaö ár. Hraunrennsli hefst ekki
að ráöi fyrr en um þremur árum
eftir fyrstu umbrotin og viröast
hraungos hafa komiö i lotum
framan af en veriö nokkuö stöðug
siðustu mánuöina. Reynsla
manna af hegðan megineldstöðva
annars staöar i heiminum sýnir
aö hvert eldfjall hagar sér svipaö
i hvert sinn er virknitimabil
gengur yfir. Engin merki sjást
um þaö aö kvikustreymi aö neöan
inn i hvikuhólfið sé aö hætta og
má þvi búast viö hræringum á
svæöinu einhver ár enn ef mið má
taka af Mývatnseldum.
Athyglisvert er að túlka má
rólega timabiliö á árunum 1726 og
fyrri hluta árs 1727 sem kviku-
hlaup til noröurs I Gjástykki, þar
sem þeirra varð litt vart. Skyld-
leiki Mývatnselda og Kröfluelda
bendir til þess að búast megi viö
aö meira hraun renni upp á yfir-
borðið á næstu árum...
Horfur næstu mánuði
Samkvæmt nýjustu mælingum
á hæö og hallabreytingum lands
ris land innan Kröfluöskjunnar
með svipuöum hraða og áöur. Ef
hegðan hræringanna veröur
svipuö næstu mánuöi og undan-
farin 2 ár má búast við þvl aö land
risi um 6-7 mm/sólarhring á
virkjunarsvæöinu við Kröflu. Ef
svo fer, veröur land komið um
miðjan október i svipaða hæð og
það var i fyrir siöasta sig. Má þá
fastlega búast við aö hættuástand
skapist & ný, einkum ef land
heldur áfram aö risa upp yfir þá
stöðu. Hver þróunin veröur þaöan
i frá er óljóst, en benda má á
nokkra möguleika.
1) Landsig verður skyndilega
innan Kröfluöskjunnar,
skjálftahrina og sprungu-
myndanir eiga sér stað á
sprungubeltinu utan (norðan
eða sunnan) Kröfluöskjunnar.
Beinist athyglin I þessu sam-
bandi einkum að svæöinu um
og sunnan við Hverfjall og allt
suður i Sellandafjall. Þessir
hlutar sprungubeltisins eru
þeir einu, sem enn hafa ekki
gliðnað og brotnaö i yfirstand-
andi hræringum. Samfara
sliku kvikuhlaupi gæti orðið
minni háttar eldgos innan eða
utan öskjunnar.
2) Eldgos nálægt Leirhnjúki án
verulegrar gliönunar. Mætti
þá búast við mun meira hraun-
rennsli en hingaö til hefur
orðiö, vegna þess að kvikan
nær ekki aö renna til suðurs
eöa noröurs út I nýjar sprung-
ur og veröur þvi aö leita upp á
yfirborð.
3) Landris hættir og kyrrö kemst
á um lengri eöa skemmri tima.
Eldgosahætta
Veröi eldur uppi á Kröflu-
Námafjallssvæöi næstu árin er
hætta á eldgosi álitin vera mest á
Leirhnjúkssprungunni sjálfri
á eldgosi
> t
■ « ' y ■ •
Nylega kom ut skyrsla um astand og horíur á
svæðinu, a vegum Orkustofnunar, rituð af Axel Björns
sym jarðeðlisfræðingi. Þar er i stuttu mali rakin saga
oroans a Kröf lusvæðinu fra þvi fyrst gaus við Leirhnjuk
i desember 1975 og f ram á þennan dag. Siðanerkaflium
f ramtíðarhorf ur a Kröf lusvæðinu, sem er mjög at
hygljsverður, ekki sist fyrir þa sök, að a næstu dögum er
d hrinu^a svæðinu. Um f ransitiöarhorf ur
r ''Oh: ' f'g ■ ■■ ■ • ' >. ’v
Hætta á eldgosi er talin mest á Leirhnjúkssprungunni innan Kröfluöskjunnar sjálfrar.
Myndin er af Leirhnjúksgosinu 1975.
flagi og Hrossadal. Samkvæmt
þessu starfi bæði Kröfluvirkjun
og Bjarnarflagi enn hætta af
hraunrennsli bæöi frá Leir-
hnjúkssvæöinu og eins af gosum
er orðiö geta i grennd viö Kisiliöj-
una.
Ef gos veröur á Bjarnarflags-
svæöinu er liklegast að þaö komi
upp gömlu Mývatnselda-
sprungunni sem nær frá Jarð-
baöshólum og þaðan til NNV
vestan viö rafstööina. Þessi gos-
sprunga er um 200 m austan viö
skrifstofubyggingu Kisiliðjunnar.
Hraun gæti hugsanlega einnig
komiö upp á öörum sprungum
sem hreyfst hafa á svæðinu, eöa
jafnvel úr borholum eins og best
sést á borholugjallgosinu (holu 4 i
SPRUNGUKERFID Á i j n, Hrutafjol|
NÁMAFJALLS-OG KRÖFLUSVÆÐINU /gjástykki( I /
áj m
tH i ,i i /i
í I/ , i/ Hrufafja'lahitur
1 éí l(Hituhólar)
. m,\
rnm1 „
Ó(cr * i 1 t ll r' j j
Eilitur
SKYRINGAR
Leirtinjukshraun 1724-1729
^ Gígarod Mývatnselda
£ Mísgengi og sprungur
Útlinur Kröfluoskjunnar
Hraun fró des.1975
april og sept 1977
4 Ny hverasvoeði 1976-1977
O Skjólftamœlir
3 4 5 km
s. .ræsKíE
Axel Björnsson: Mun auöveldara
er aö verjast hraunrennsli á
Mývatnssvæöinu meö kæliút-
búnaöi og varnargöröum heldur
en I Vestmannaeyjum vegna þess
hve þunnfljótandi kvikan er á
þessum slóöum.
Bjarnarflagi) er varö hinn 8.
september 1977. Kröfluvirkjun
mundi einkum stafa hætta frá
hrauni úr sunnanverðum Leir-
hnjúki, sem rynni til suðausturs
niöur i Leirbotni norðan stöövar-
hússins.
Hraun þau sem runniö hafa á
Kröflusvæðinu undanfarin ár svo
og verulegur hluti Mývatnselda-
hraunsins eru þunnfljótandi og
renna eins og seigur vökvi eftir
halla landslagsins á hverjum
staö. Rennslishraði getur veriö
mikill i upphafi goss (tugir metra
á minútu) en úr honum dregur
væntanlega á fyrsta klukkutim-
anum. Hinn 8. september mældist
rennslishraöi hraunsins á halla-
litlu landi vera milli 0,5 og 3 m á
minútu, mestur næst gignum en
minni fjær.
Áhrif á jarðhita-
kerfi og borholur
Erfitt er að meta hvort jarð-
hræringarnar hafa breytt varan-
lega eðli jarðhitakerfanna við
Kröflu og Námafjall, eða hvort
þau eru i stórum dráttum svipuð
og áöur en óróinn hófst. Astæðan
er sú að frekar litið var vitað um
dýpri hluta jarðhitakerfanna,
nema það sem þekkt var úr
borholum i Námafjalli. Yfir-
borðsrannsóknir geta ekki gefiö
nægjanlega góðar upplýsingar á
þessu sviöi. Þó má fullyrða aö
engin breyting hefur orðiö á hita-
stigi djúpt i jörðu, sem rekja megi
til umbrota. Einnig viröist Ijóst
aö umbrotin hafa ekki haft áhrif á
suöu i bergi á Kröflusvæðinu. 1
stórum dráttum verður þvi aö
telja liklegt, aö jarðhræringarnar
hafi ekki breytt varlega jarö-
hitakerfunum viö Kröflu og
Námafjall. Aftur á móti hafa
orðið varanlegar skemmdir á
borholum bæöi viö Kröflu og
Námafjall vegna hreyfinga lands,
tæringar og hraungosa. Má i þvi
sambandi benda á aö margar
holur i Bjarnarflagi skemmdust
eöa eyðilögðust alveg I hrinunum
27. april og 8. september 1977 er
kvikan hljóp til suöurs. Margvis-
legar skemmdir hafa oröið á bor-
holum viö Kröflu, sem aö hluta
má rekja til jarðhræringanna.
Þó ekki hafi sannanlega oröið
vart varanlegra breytinga á
jaröhitakerfunum, þá hafa orðiö
verulegar timabundnar
breytingar. Koma þær fram I
breyttu efnainnihaldi borholu-
vökvans. Einkum er um aö ræöa
aukningu á gasi og breytingum á
sýrustigi. Einnig hefur þrýst-
ingur aukist I jaröhitakerfunum
samfara kvikuhlaupum og eld-