Þjóðviljinn - 15.10.1978, Síða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 15. október 1978.
Stjórnmál á sunnudegi SIGURJÓN PÉTURSSON:
Stöðugt verður
minna fé eftir
til framkvæmda
Þegar nú líöur aö gerö fjár-
hagsáætlunar Reykjavikurborg-
ar fyrir áriö 1979, er ekki úr vegi
aö hugleiöa nokkuö þróun tekna
og útgjalda borgarinnar á liönum
árum og f járhagsstööu hennar nú
og reyna út frá þvi aö gera sér
hugmyndir um hvers megi vænta
aö óbreyttu ástandi.
Æ stærri hluti af tekjum
Reykjavikurborgar hefur á
undanförnum árum runniö til
beins rekstrarkostnaöar og jafn-
framt hefur stööugt minna veriö
eftir til framkvæmda.
Þetta á sér þrjár höfuöorsakir.
1 fyrsta lagi aö þvi meira sem
byggt er af þjónustustofnunum,
þvi fleira starfsfólk þarf til aö
reka þær auk annars rekstrar-
kostnaöar. Auknar framkvæmdir
gera þvi hlut rekstrarkostnaöar
stööugt stærri.
I ööru lagi aö hvergi nærri nóg
hefur veriö hugaö aö einföldun og
hagræöingu i rekstri borgarinnar
og oft sýnist lögmál Parkinsons
hafa veriö leiöandi i stjórnun
borgarinnar.
Þriöja ástæöan er tvimælalaust
veigamest, en þaö er stööugt vax-
andi veröbólga.
2/3 tekna fara
í rekstur
Flest-allir tekjustofnar borgar-
innar og allir þeir mikilvægustu
eru fastbundnir i krónutölu i upp-
hafi árs. Hvernig svo sem verö-
lagsþróun veröur á þvi sama ári,
veröa tekjur borgarinnar samt
alltaf upphaflega áætluö krónu-
tala eöa um þaö bil.
Þegar veröbólga er komin á
þaö stig, aö vera um og yfir 50% á
ári eins og veriö hefur, þá gefur
auga leiö, hve langtum minna
fæst fyrir þær krónur sem greidd-
ar eru á siðari helmingi árs en
hinar sem fást fyrrihluta ársins.
Þau tekjustofnalög, sem
sveitarfélögin búa við i dag voru
sett áriö 1972. Svo dæmi sé tekiö
um áhrif þeirra laga, fóru 69,1%
af tekjum Reykjavikurborgar i
rekstur áriö 1971, en aöeins 52,1%
af tekjum borgarinnar fóru i
rekstur árið 1973.
Siöan þá hefur þó heldur betur
sigiö á ógæfuhliöina. Miöaö viö
fjárhagsáætlanir borgarinnar
hefur hlutfall rekstrar I heildar-
tekjum verið þetta:
1974: 54,7%
1975: 55,3%
1976: 61,4%
1977: 65,5%
1978: 67,3%.
Tölur ársins 1978 eru miöaðar
viö upphaflega fjárhagsáætlun.
Eitt af fyrstu verkum núver-
andi meirihluta varö hins vegar
aö vera þaö aö endurskoöa þá
fjárhagsáætlun i ljósi fjárhags-
stööu borgarinnar og viö þá
endurskoöun voru verklegar
framkvæmdir stórlega skornar
niöur, þannig aö öruggt má telja
aö hlutfall rekstrargjalda af
heildartekjum borgarinnar á
yfirstandandi ári er um eöa yfir
70%.
Þegar horft er á þróun líöinna
ára, má hiklaust geta sér þess til
aö viö gerö fjárhagsáætlunar
næsta árs veröi aö reikna með aö
rekstrargjöld borgarinnar nemi
a.m.k. 70% af heildartekjum.
Raunar þarf ekki ágiskun eina i
þessu efni, þvi fyrstu tölulegar
upplýsingar um tekjur og gjöld
borgarinnar á næsta ári benda
eindregiö til þessa.
Framkvæmdagetan
eykst ekkl
Þá er þó enn ótalin sú skulda-
söfnun, sem átt hefur sér staö á
yfirstandandi ári og stafar af
hrikalegum greiösluerfiöleikum
borgarinnar, sem komu i ljós við
| stjórnarskiptin, en sú upphæö
I sem þess vegna færist yfir á
j næsta ár verður vart undir 1.000
miljónum króna.
j Þetta háa hlutfall rekstrarút-
j gjalda borgarinnar hlýtur óhjá-
kvæmilega aö kalla á þaö aö allir
rekstrarliöir veröi skoöaöir ná-
kvæmlega og reynt veröi eftir
megni aö draga úr þessum mikla
kostnaöi.
Gaumgæfileg áttekt og hagræö-
ing á rekstri fyrirtækja og stofn-
ana borgarinnar er þvf eitt af
brýnustu verkefnum sem fyrir
hendi eru. En jafnvel þótt mikils
árangurs megi vænta af slikri Ut-
tekt, væri mikið óraunsæi aö gera
ráö fyrir að hún skili skjótum ár-
angri. Bæði Uttektin sjálf og
nauösynlegar skipulagsbreyt-
ingar i kjölfar hennar hljóta eðli
málsins samkvæmt aö taka all-
langan tima, auk þess sem skyn-
samlegt verður aö tejast aö beina
slikri Uttekt i upphafi að nokkrum
skýrt afmörkuðum verkefnum.
Af þvi sem aö framan hefur
veriö sagt er ljóst, að fram-
kvæmdageta borgarinnar á næsta
ári verður að öllum likindum
hlutfallslega minni en veriö hefur
undanfarin ár, a.m.k. ef reiknaö
er meö óbreyttum tekjustofnum.
Þetta er vissulega alvarleg
staöreynd, þegar horft er til allra
þeirra miklu verkefna, sem viö
blasa hvarvetna og krefjast úr-
lausnar.
Vandi okkar, sem nú skipum
meirihluta i borgarstjórn
Reykjavikur verður þvi vissu-
lega mikill, þegar kemur að þvi
að ákveða til hvaða verkefna tak-
mörkuöu framkvæmdafé verður
variö.
Tveir þættir
hafi forgang
Tvo þætti tel ég þó aö leggja
veröi sérstaka áherslu á yiö gerö
næstu fjárhagsáætlunar, en þaö
eru atvinnumál og bygging dag-
vistarstofnana.
Þaö kom berlega I ljós á síöasta
ári, þegar birt var skýrsla um at-
vinnumál i Reykjavik aö þvi fer
fjarri ab atvinnuöryggi sé tryggt
á komandi árum. Skýrslan leiddi i
ljós aö skipting fólks I atvinnu-
greinar er meö talsvert öörum
hættihér en annars staöar á land-
inu. Meginþorri Reykvikinga
hefur atvinnu sina af þjónustu,
viöskiptum og úrvinnslu ýmiss
konar, en aöeins litill hluti af
raunverulegri framleiöslu.
I skýrslunni er vakin athygli á
þvi aö liklegt sé aö aukning
mannafla I þjónustu og viöskipta-
greinum geti tæpiega átt sér staö
nema jafnframt fylgdi aukning i
undirstööugreinum atvinnulifs-
ins.
Þaö er óhjákvæmilegt ab hefj-
ast handa þegar á næsta ári við aö
tryggja hagstæöari atvinnuþróun
i borginni. Þar blasa viö nærtæk
verkefni: Reykjavikurborg rekur
sjálf stærsta útgeröarfyrirtækiö i
borginni, BOR, sem veitir mörg
hundruð manns atvinnu. Ég tel
aö eitt eölilegasta verkefni
borgarinnar á sviöi atvinnumála
sé aö efla og styrkja þetta fyrir-
tæki og reyna að koma þvi á svo
góöan rekstrargrundvöll sem
kostur er. En jafnframt þvi verö-
ur aö huga aö öörum atvinnu-
greinum og skapa þeim nauösyn-
lega aöstööu til uppbyggingar og
vaxtar og þó kannske framar
ööru að stööva fyrirtækjaflóttann
úr borginni.
Stuðningur við
upprennandi
kynslóð
Hitt málið sem ég nefndi er i
sjálfu sér nátengt atvinnuupp-
byggingu i borginni, en það er
bygging dagvistarstofnana.
Alltof margir lita þannig á aö
bygging og rekstur dagvistar-
stofnana sé eingöngu i þvi skyni
að foreldrar geti hvilt sig
frá börnum sinum mislangan
tima á degi hverjum. Aö þeir
geti varpað ábyrgðinni af
uppeldinu yfir á annað fólk
og látiö samfélagiö taka þátt
i kostnaöinum. Þótt margir
liti enn þessum augum á gildi
dagvistarstofnana, fer þeim þó
stöðugt fækkandi sem betur fer.
Dagvistarstofnanir eru nefnilega
ekki byggðar meö hagsmuni eins
hóps i huga umfram annan. Þær
hafa mikiö gildi fyrir uppeldi
barna, afkomumöguleika for-
eldra, þátttöku kvenna i atvinnu-
lifinu og hagsmuni samfélagsins,
og þó reikningar dagvistarstofn-
ana sýni kostnaö en ekki tekjur,
þá er starfsemi þeirra til mikiila
hagsbóta fyrir borgina i heild.
Þaö er nú oröiö almennt viður-
kennt aö leikskólar og dagheimili
hafa mikið gildi sem forskólar
fyrir börn. Þaö hiýtur þvi aö
veröa stefna stjórnvalda áöur en
langur timi liður aö fella þessar
stofnanir hreinlega undir
fræöslukerfiö og tryggja þar meö
öllum börnum jafnrétti til for-
skóla meö sama hætti og þeim er
tryggö skólaganga. Meðan rikis-
valdiö ekki tryggir þetta, er þaö
hlutverk sveitarfélaganna aö
koma til móts viö þarfirnar hvert
á sinum staö eftir þvi sem efni og
abstæöur leyfa.
Flestir foreldrar meö ung börn
eru á þvi sem meö réttu má kalla
á starfsamasta aldri.
Þeir eru i senn aö byggja upp
heimili og ala upp börn auk þess
sem fyrstu skrefin i atvinnulifinu
eru oft tekin á sama tima. Þessi
ár eru flestum venjulegum mann-
eskjum fjárhagslega erfiöust og
verðlagsþróun hér á landi krefst
þess raunar aö báöir foreldrar
vinni úti til þess aö framfærsla
heimilisins sé tryggö.
Um langan tima hefur skortur á
vinnuafli veriö eitt helsta ein-
kenni atvinnulifsins (og verður
þaö vonandi áfram). Þaö hefur
þvi einnig þjóöhagslegt gildi aö
gefa báöum foreldrum kost á aö
vinna utan heimilis a.m.k. hluta
Ur degi, auk þess sem slikur
möguleiki léttir mörgum áhyggj-
um á mestu baslárum búskapar-
ins. Með aukinni starfsmenntun
hafa konur æ mikilvægara hlut-
verki aö gegna i atvinnulifinu og
þvi er eðlilegt aö þeim sé tryggt
jafnrétti til þátttöku I þvi, lika á
þeim árum sem börnin eru að al-
ast upp. Séu framangreindar
staöreyndir teknar meö i reikn-
inginn, hygg ég aö koma muni i
ljós aö rekstur og bygging dag-
vistarstofnana er langt frá þvi aö
vera baggi á þjóöfélaginu eöa
Reykjavikurborg.
Reykjavík þarf að
laða fólk að
Um þaö hefur veriö mikiö rætt
og ritaö, hvernig aldursskipting i-
búa Reykjavikur er að breytast.
Hlutfall ibúa 67 ára og eldri er nú
10,3% sem er verulega miklu
hærra en i nágrannabyggðarlög-
um og á landinu öllu. Þeir sem
flytjast burtu Ur borginni eru
aöallega þeir sem eru aö hefja
búskap, fólk á besta aldri meö
börn. Þaö hefur mikiö efnahags-
legt gildi fyrir Reykjavikurborg
aö einmitt þetta fólk á starfsam-
asta aldri flytji ekki brott Ur
borginni, og ef vel á aö vera þarf
Reykjavikurborg aö vera aölaö-
andi bústaður einmitt fyrir þetta
fólk. Auknir atvinnumöguleikar
og atvinnuöryggi ásamt dag-
vistarheimilum fyrir börn hafa I
þessu sambandi ómetanlegt gildi.
Þannig tengjast þessir mála-
flokkar i einn og eru sameigin-
lega grundvöllurinn aö öruggri
framtiöarþróun Reykjavikur.
Þó ég hafi hér aö framan tekiö
sérstaklega þessi tvö brýnu verk-
efni fram yfir önnur, og sýnt fram
á mikilvægi þeirra fyrir Reykja-
vik, þá má ljóst vera aö fjölda-
mörg önnur verkefni krefjast Ur-
lausnar. Þaö er þó min skoöun aö
i svo þröngri fjárhagsstööu sem
borgin er nú i, sé skynsamlegast
að taka færri verk út úr, heldur en
aö dreifa kröftunum mjög viöa.
Otrúlega
hagstætt
verð
Ruggustólar
frá Júgóslavíu
Vörumarkaðurinn hf7
Húsgagnadeild 1 s.86112.