Þjóðviljinn - 21.12.1978, Blaðsíða 14

14 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 21. desember 1978
Geir Gunnarsson
alþingismaður
um störf
fjárveitinga-
nefndar
1 upphafi framsöguræöu sinnar
fyrir nefndaráliti meirihluta fjár-
veijinganefiidar við aðra umræðu
fjárlaga sl. laugardag gerði Geir
Gunnarsson, formaður nefndar-
innar, að umræðuefni ýmsa
almenna þætti fjárlagagerðar-
innar svo og starfsaðstöðu og
starfshætti fjárveitinganefndar.
Ýmis athyglisverð sjónarmið
komu fram i máli Geirs og fer
þessi hluti ræðu hans hér á eftir.
ÞaB er jafnan svo, að þegar
stjórnarskipti fylgja i kjölfar
alþingiskosninga reynist aðstaða
fjárveitinganefndar til starfa að
öðru jöfnu erfiðari en við venju-
legan aðdraganda fjárJaga-
frumvarps. Þegar svoháttarsem
nú hefir fyrrv. stjórn unnið aö
undirbúningi fjárlagafrumvarps,
en sú sem við tekur breytt því i
einstökum atriðum i átt viö slna
stefnu en ætiunin aö frekari
breytingar vinnist á starfstima
nefndarinnar.
Fjárlagafrumvarpið var vegna
stjórnarskiptanna ekki lagt fram
fyrr en um mánaöamótin okt. —
nóv. Til þess aö vinna tlma, hóf
fjárveitinganefnd þó störf strax
og hún hafði verið kosin, og hefur
haldiö 38 fundi auk þess sem
undirnefndir sem vinna aö ein-
stökum málaflokkum hafa haldið
fjölmarga fundi.
Til nefhdarinnar hafa borist
erindi I hundraöatali og mjög
margir aöilar hafa komiö til
viðtals viB nefndina eöa undir-
búningsnefndir.
Enda þótt sú sé niöurstaöan
eins og jafnan aö fulltrúar
stjórnarflokkanna og stjórnar-
andstaöan skili sitt hvoru
nefndaráliti hefir samstarfiö i
mefndinni veriö meö ágætum, og
ég færi meönefndarmönnum
mlnum þakklæti mitt fyrir sam-
starfiö og á ég þá ekki slöur viö
fulltrúa stjórnarandstööunnar
sem hafa unniö störf slnaf alúö og
af drengskap sem ég met og virði
aö veröleikum.
Rétt ráðið
Þá flyt ég hagsýslustj. og ööru
starfsliði Fjárlaga- og hagsýslu-
stofnunar þakkir fyrir ágæt störf
og þá ekki sist starfsmanni
nefridarinnar Magnúsi Olafssyni
fyrir mjög gott framlag en ég tel
aö súreynsla sem fengist hefur af
störfum hans, sýni aö þaö var rétt
ráöið, þegar sú stefna var tekin
upp, aö fjárveitinganefiid fengi
fastan starfsmann sem væri
starfsmaöur Fjárl. og hagsýslu-
stj. utan starfstlma fjárveitinga-
nefndar. Meö þessari tilhögun
hafa náöst beinni tengsl milli
þessara aöila og meiri þjálfun og
festa I störfum starfsmanns
nefndarinnar en viö var aö búast
þegar einungis var um aö ræöa
störf I þágu f járveitinganefndar I
sambandi viö fjárlagaafgreiöslu
og þvf æði oft skipti á mönnum.
Mikill tími fer
i viðtöl
Mikill tlmi hefur fariö I þaö hjá
fjárveitinganefnd aö ræöa viö
forstööumenn rlkisstofnana og
sveitarfélaga og ýmsa aöra aðila
um beiönir þeirra og f járveitingu.
Óskum um sllk viötöl viröist
fjölga meö ári hverju og ávallt er
sú hætta fyrir hendi, aö of lltill
tlmi veröi til þessaö sinna öörum
nauösynlegum störfum, svo sem
athugunum, mati og afgreiöslum.
Of oft hefur svo fariö aö tlmi til
þeirra verka hefur oröiö æöi lltill.
Nefnin tók þvl upp þann hátt aö
þessu sinni aö auglýsa aö beiönir
um viötöl þyrftu aö vera komnar
fram, fyrir 15. nóvember, ella
væri óvlst aö unnt yröi aö sinna
þeim.
Ég held aö þessi ákvöröun hafi
veriö til tióta og viötölum lauk
fyrr en oft áöur.
Viðtölum þarf að Ijúka að miklu leyti fyrir þingbyrjun
Geir Gunnarsson: Það er ekki
nóg að fjárveitinganefnd sé fús
til þess að vinna nauðsynleg störf
varðandi sparnaö I rikisrekstrin-
um, þaö verður lika að sjá um að
eitthvert tillit sé tekið til niður-
stöðu hennar en ekki farið I þver-
öfuga átt.
orsakir legiö aö baKi. Naumast
veröur taliö aö þær þarfir hafi
brunniö lengi á mönnum sem
fyrst er komiö á framfæri f lok
nóv. eöa jafnvel I des.
Flestar stofnanir, sem úthluta
fjármagni, svo sem húsnæöis-
málastjórn og aörir lánasjóöir
hafa ákveöinn umsóknarfrest
sem er virtur og látirm gilda.
Sama regla þarf aö komast á
varöandi erindi til fjárveitinga-
nefndar. öruggasta ráöiö til aö
koma þeirri reglu á aö erindi
berist ekki svo seint, sem nú á sér
oft staö, er aö sjálfsögöu þaö aö
sinna erindunum alls ekki sem
berast eftir tiltekin tlma nema
alveg sérstaklega standi á.
Ég er þeirrar skoöunar aö
starfsaöstaöa nefndarinnar yröi
öll önnur en nú ef viötölum viö
sveitarstjórnarmenn yröi aö
verulegu leyti lokiö, þegar fjár-
lagafrumvarpiö kemur fram.og
völlur aö tekjuhliö frumvarpsins
hafa veriö lögö fyrir Alþingi degi
áöur en 2. umræöa fer fram og
þaö er aö vfcu meira en sagt
veröur um fjárlagaafgreiöslu oft
á tlöum á undanförnum árum.
En aö þvi ber aö stefna, og
gildir einu hvaöa fbkkur er I
rikisstjórn, aö á annan veg veröi
unnt aö standa aö afgreiöslu f jár-
laga og mér er fullkomlega ljóst,
aö fulltrúar minnihlutans sem
hafa lagt sig fram um aö störf
gætu gengiö sem greiöast I f jár-
veitinganefnd hafa gilda ástæöu
til aö átelja þessa niöurstööu. Og
ég ætla ekki á neinn hátt aö rétt-
læta hana, ai mér finnst þó aö
þetta hafi lengst af svona verið.
Þetta er ekki viðunandi hver sem
I hlut á.
Skortir tíma til mats
Eins og ég vék aö áöan, taka
viötöl of, mikinn hluta af tlma
gjaldaþörfina frá grunni. En til
þess þarf tfma og mannafla og aö
því leyti sem fjárveitinganefnd
væri ætlaö aö vinna aö þessu
verki og aö eftirliti meö notkun
fjárveitingaþarf nefndinaö vinna
slik störf aö verulegu leyti utan
þingtimans eöa a.m.k. sérstak-
lega utan þess tima þegar fjár-
lagaaf greisla stendur yfir.
Nokkur einstök atriöi til hækk-
unar útgjalda eru nú I sérstakri
athugun fyrir 3. umræöu.
Ákvörðunum ekki
framfylgt
Þá veröur einnig aö koma til
meiri festa um framgang ákvarö-
ana f járveitinganefndar og
tryggja aö I einhverju sé eftir
þeim farið. Þó aö einhverjum
kunni aö þykja fjárveitinga-
nefnd ómerkileg nefiid þá fól þó
Vandaðri störf krefjast
miklu meiri tíma
Flestir sem til þekkja munu
þeirrar skoöunar aö þessi viötöl
séu nauösynleg til aö tryggja
tengsl nefndarmanna viö þá sem
fjárveitingarnar varöar mestu,
og til aö tryggja og aö nefndin
einangrist ekki frá þeim mönnum
vlösvegar um landiö sem 1
umboöi samborgara siana reyna
aö koma fram þeim hagsmuna-
málum sem brýnusteru úr hverju
byggðarlagi.
Jafn nauösynlegt er á hinn
bóginn aö tryggja, aö þessiviötöl
gangi ekki út yfir þann tima sem
nefndin veröur aö hafa til aö
vinna sin verk aö ööru leyti.
Ljúka þarf
viðtölum fyrr
Þvi er þaö mln skoöun, aö aö
þvl beri aö stefna, aö fjár-
veitinganefnd hefji slik viötöl
áöur en þingi er hætt og hafi
a.m.k. lokið öllum viötölum viö
sveitarstjórnarmenn þegar þing
hefst aö nýju. Sveitarstjórnar-
menn vinna hvort sem er ekkert
viö þaö aö biöa fjárlaga-
frumvarps, þvl aö fjárhæöir til
einstakra framkvæmda sveitar-
félaga eru ekki sérgreindar I fjár-
lagafrumvarpinu heldur eru f jár-
hæöir til hvers einstaks fram-
kvæmdaþáttar birtar I einni tölu I
frumvarpinu. Viö þaö aö hafa
lokið þessum viötölum viö
sveitarstjórnarmenn og fleiri
aöila þegar þing hefst, ynnist
dýrmætur tlmi til afgreiöslu
frumvarpsins.
Settur
ákveðinn frestur
Þaö gerir fjárveitinganefnd
einnig mjög erfittfyrir I störfum,
hve mörg erindi berast seint, allt
fram aö lokaafgreiöshi, venju-
legast algerlega aö óþörfu, þótt
einstöku sinnum geti gildar
öörum viötölum svo til aö öllu
leyti lokiö fyrir októberlok og
tryggt yröi aö erindum héldi ekki
áfram aö rigna yfir nefndina,
þegar hún þarf aö nota timann til
allt annarra verka en kynna sér
ný erindi.
Rikisstjórn
of sein á sér.
Auövitaö veröur ekki slöur aö
ætlast til þess aö sú rfkisstjórn
sem hverju sinni situr aö völdum
marki I tima slna stefnu varöandi
afgreiösfu fjárlagafrumvarps og
taki þær stjórnmálalegu ákvarö-
anir sem afgreiösla f járlaga á aö
byggjast á svo tlmanlega, aö
niöurstööur liggi fyrir áöur en 2.
umræöa fer fram og svo snemma
aö 2. umræða geti fariö fram fyrr
en á sér staö aö þessu sinni og
veriö hefir hin siöustu ár.
Þvl aöeins, aö sllkar ákvarö-
anir liggi fyrir nægilega snemma
fyrir 2. umræöu, til þess aö fjár-
lagafrumvarpiösé viö þá umræöu
I megin atriöum I þeirri mynd,
sem á aö afgreiöa þaö, getur
nefndarálit haft þau áhrif sem þvi
er ætlaö.
Þaö eru að vlsu nokkuö sér-
takar ástæöur fyrir hendi nú
þegar stjórnarskipti hafa nýlega
oröiö og staöan I efnahagsmálum,
ekki sist I rlkisfjármálum, á allan
hátt hin erfiöasta viö stjórnar-
skiptiw. Þrátt fyrir þessar
aöstæöur haföi ég vonast til þess
aö ákvaröanir og tillögur
stjórnarflokkanna varöandi
tekjuhliöfrumvarpsinsgætu legið
fyrir I tfma áöur en 2. umræöa
færi fram svo unnt væri aö af-
greiöa tekjuhliö frumvarpsins og
ég lýsi óánægju minni yfir þvl aö
hæstvirtri rlkisstjórnogstjórnar-
flokkunum skyldi ekki vinnast
tlmi til aö ljúka slnum ákvörö-
unum fyrr en raun hefir oröiö á.
Þaöer aövfsusvo, aöfrumvörp
sem ætlaö er aö veröa grund-
fjárveitinganefndar eftir aö
fjárlagafrumvarpiö er lagt fram,
og á þvi þarf aö veröa breyting.
Þaö fer þvi svo, aö tlmi fjár-
veitinganefndar er of naumur til
aö meta tillögur i fjarlagafrum-
varpinu varöandi einstakar stofn-
anir rikisins ! þeim tilgangi aö
kanna, hvort ekki væri unnt aö
skera niöur rekstrarútgjöld eins
og hugur allra nefndarmanna
stendur til. Ef einungis á aö koma
til tlminn frá þingsetningu til af-
greiöslu fjárlaga og verulegur
hluti hans aö fara I viötöl viö
ýmsa aöra en forstööumenn
þessara stofnana og sifellt á aö
sinna nýjum erindum allt til bess
aö fjárveitingar eru endanlega
afgreiddar þá gefst ekki ráörúm
til aö sinna þessu hlutverki sem
skyldi, þaö hefur reynslan ávallt
sagt.
Eftirlit og hagræðing
Raunhæfur árangur næst ekki
aö mlnum dómi meö þvl aö
ákveöa lækkun tiltekinnar fjár-
veitingar án nauösynlegrar und-
irbyggingar. Þaö er ekki vænleg-
ast I þvl efiii frekar en öörum aö
byrja á niöurstööunni.
Eölilegri framgangsmáti er aö
kryf ja málin fyrst en til þess þarf
tlma og þann tlma þarf aö veru-
legu leyti aö fá utan annarra
venjulegra og óhjákvæmilegra
starfa viö afgreiöslu fjárlaga.
Þaöer þvi nauösynlegt aö fjár-
veitinganefnd eöa undirnefnd
fjarveitinga starfi meir en veriö
hefur milli þinga aö sllkum hag-
ræðingarmálum og eftirliti meö
ráöstöfunfjárveitinga ogef til vill
skipti meö sér verkefnum og njóti
fulltingis sérfræöinga þegar á
þarf aö halda í þessum störfum.
Grandskoðun
útgjaldaþarfar
A þetta verkefni þarf aö leggja
rika áherslu og taka til gagn-
gerrar skoöunar ýmsa þætti
rlkisrekstursins. Ég nefpi heil-
brigöismál, skólamál, löggæslu,
landhelgisgæslu og annan skipa-
rekstur rfkisins, Póst og slma,
Rafmagnsveitu rikisins, orku-
stofnuny Framleiöslueftirlit
sjávarafurða og rannsóknar-
stofnanir ýmsar. Um þetta hefur
verið rætt I fjárveitinganefnd nú
viö afgreiöshi fjárlaga og áhugi
allra nefndarmanna er án efa
jafnmikill á þvi aö af átaki I þessu
efni geti oröiö.
Ég tel aö þaö veröi ekki lengur
viö þaö unaö aö fjárveitingar til
þessara stofnana og annarra
hækki einfaldlega meö hverju
nýju fjárlagafrumvarpi I sam-
ræmi viö verölagsbreytingar
þegar þá er ekki jafnvel til
viöbótar um útþenslu aö ræöa,
heldur veröi aö grandskoöa út-
fyrrverandi fjármálaráöherra
henni sl. vor aö taka til skoðunar
og gera tillögur hvaö gert skyldi
meö óheimilaöar stööur h já rfkis-
stofnunum. Nefndin vann þetta
verk og heimilaöi nokkurar
stööur, en lagöi til aö mörgum
yröi hafnaö. Gallinn er sá, aö
slöan viröist Htiö hafa veriö gert
meö þessar niöurstööur. Bestu
dæmin um þaö er stofnun ein sem
var meö 3 óheimilaöar stööur,
sem fjárveitinganefnd geriö til-
lögur um aö lagöar yröi niöur.
Þegar viökomandi forstööu-
maöur kom til viötals nú I haust
voru óneimilaðar stööur ekki
lengur 3heldur4 ogaö sjálfsögöu
var erindiö þaö að sækja um
fjölgun starfsmanna.
Þetta sýnir aö þaö er ekki nóg,
aö fjárveitinganefnd sé fús til aö
vinna nauösynleg störf varöandi
sparnaö I rlkisrekstrinum, þaö
veröur llka aösjá um aö eitthvert
tillit sé tekiö til niöurstööu hennar
en ekki fariö þveröfugt aö.
Athyglisverður
ferðakostnaður
Auk þess aö rækilega þarf aö
fara ofan i rekstur einstakra
stofnana eru án efa skoöunar-
veröir og áhugaveröir til saman-
buröar ýmsir útgjaldaþættir sem
sameiginlegir eru flestum
stofnunum. Þaö hefur t.d. komiö
fram I skriflegu svari hæstvirts
fjármálaráöherra viö fyrirspurn
hér I alþingi aö utanlandsferöir
rlkisstarfsmanna kostuöu nær 300
miljón kr. 1977. Þaö svarar til
þessaökostnaöurá næsta ári 1979
gæti numiö um 600 miljónum eöa
ámóta upphæö og beint framlag
rikisins til framkvæmda við alla
flugvelli I landinu.
Margter athyglisvert um þann
kostnaö sem tilgreindur var I
svari hæstvirts ráöherra. Hjá 2
bönkum er um aö ræöa um 50
utanlandsferöir hjá hvorum um
sig þar sem hjá öörum er dvalist
samanlagt nær 200 daga I banka-
heimsóknum I EnglandijNoröur-
löndum eöa Tyrklandi og Grikk-
landi og alls er dvöl erlendis 550
daga. hjá þeim bönkum. Hjá enn
öörum banka er á hinn bóginn
ekki um eina einustu utanlands-
ferö aö ræöa.
Forstööumenn veigamikilla
stofnana rikisins geti dvaiist
erlendis I 2-3 mánuöi ársins og
æöstu yfirmenn 1 3 mánuöi og
býsna algengt aö menn sæki fundi
til nálægra landa og séu 15 daga I
feröinni.
Éger þeirrar skoöunar aö tak-
marka eigi þennan kostnaö meö
þeim hætti aö sækja þurfi fyrir-
fram og sérstaklega til fjarmála-
nefndar um greiöslur, og
kostnaöur viö utanlandsferöir
væri greiddur af sérstökum liö
hjá því ráðuneyti.
Milli þinga þarf á vegum
f járveitinganefndar að vinna að
eftirliti með ákvörðunum
og úttekt á ríkisstofnunum.
Grandskoða þarf útgjaldaþörf
stofnana og þætti í nkisrekstrinum