Þjóðviljinn - 19.08.1979, Blaðsíða 17

Sunnudagur 19. ágúst 1979 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 17
Þýski spunablásarinn
Peter Brötzmann hélt
tvenna einleikstónleika
hér á iandi um síöustu
helgi. Kom hann hingaö á
vegum Gallerísins Suður-
götu 7.
Peter Brötzmann er
einn sérstæöasti saxófón-
leikari Evrópu í dag.
Brötzmann hefur stund-
um verið nefndur //óláta-
belgurinn" fyrir ofsa-
fenginn blástur sinn.
Hann er aö jafnaði ofar-
lega á blaði í kosningum
evrópskra djassblaða og
1978 voru honum veitt
tónlistarverðlaun Ber-
linarborgar.
Peter Brötzmann tilheyrir
hópi spunamanna sem sifellt
reyna að feta sig lengra og
lengra i tækni og þróun hljóma
og tóna. Gera þeir sifelldar til-
raunir á sjálfum sér og hljóö-
færum sinum.
Fremur fámennur hópur
manna i Norður-Evrópu starfar
við að fremja spunatónlist
(improvisation), einsog fyrir-
bærið hefur verið kallaö á Is-
lensku. Þessi hópur er nokkuð
samstilltur þótt þeir tónlistar-
menn sem skipa hann komi frá
ólikum löndum og starfi jafnvel
ekki saman.
Þeir sem stunda þessa tónlist
koma aðallega frá Bretlandi,
Þýskalandi, Póllandi og Hol-
landi.
Peter Brötzmann er Þjóðverji
en starfar mestmegnis i Hol-
landi ásamt þarlendum
trommuleikara, Han Bennink,
og belgiska pianistanum Fred
Van Hove. Að auki hefur Brötz-
mann starfað með þýsku hljóm-
sveitinni Globe Unity, sem er
mjög opin hljómsveit, skipuð
mismunandi mannskap eftir að-
stæðum, og núna nýlega hefur
hann verið að starfa meö breska
trommuleikaranum Louis Mo-
holo.
Sjálflærður
Brötzmann tjáði Fingrarimi
að hann hefði hafið feril sinn á
nokkuð hefðbundinn máta.
Brötzmann, sem er 38 ára
gamall, er sjálflærður tónlistar-
maður sem hlotið hefur þjálfun
sina i þeim hljómsveitum sem
hann hefur starfað með.
,,Ég byrjaði i dixieland djass-
hljómsveit”, sagöi Brötzmann,
og fetaði mig siðan áfram i
djasshljómsveitum ýmiskonar.
Seinna starfaði ég með Cörlu
Bley og Michael Mantler og enn
siðar með Alexander Von
Schlippenbach.”
Brötzmann segist hafa verið
farinn að leita fyrir sér með
spunatónlist strax uppur 1960,
þegar hann var að fást við
„free-jazz”.
Þegar Fingrarim spuröi hann
hvað hefði valdið, hvort menn
einsog Eric Dolphy eða
Ornette Coleman hefðu haft á-
hrif á þessa leit hans, svaraði
Brötzmann:
,,Ég veit ekki með áhrifin. Ég
hitti Eric Dolphy i Þýska-
landi árið 1964 rétt áður en
hann dó. Ég var að fást við eitt-
hvað nýtt og þegar ég heyrði i
Dolphy i fyrsta skipti vissi ég,
að þarna var það komið sem ég
leitaði að. Auðvitað hafa Dolphy
og Coleman haft hvetjandi áhrif
á mig likt og Charlie Parker
gerði. En ég get alveg eins talið
upp Albert Ayier, Johnny Hod-
ges, Coleman Hawkins, Lester
Young og enn eldri saxófón-
leikara. Já, og að sjálfsögðu fólk
einsog Billie Holliday og Sonny
Hollins. Svo að þú sérð að þetta
er erfitt.
Ég hlaut mikla skólun á
þessum árum, en helstu áhrifa-
valda mina tel ég Misha
Mengelberg, Don Cherry og þá
sem ég hef verið að vinna mest
með að undanförnu, svo sem
Han Bennink, Fred Van Hove,
Alexander Von Schlippenbach,
Evan Parker, Derek Bailey o.fl.
Umsjón: Jónatan Garðarsson
# fingrarím
Oft notast ég við fyrirfram f
margreynda hiuti, byggi á I
reynslunni, en þessir hlutir eru s
sjaldnast endurteknir nákvæm- |
lega á sama hátt.”
Kröftugur blásari
Brötzmann er að mörgu leyti
óiikur Evan Parker, sem kom
hingað til lands á vegum
Gallerisins i fyrra. Til dæmis
mátti stundum greina hjá
Brötzmann alþekkt djass stef
sem hann kom inná’og notfæröi
sér til að spinna sérkennileg
sóló sin útfrá. Þetta geröi
Parker hinsvegar ekki þegar
hann lék hér.
Brötzmann lék t.a.m. „Song
for Che” eftir bassaleikarann
Charlie Haden, á bassaklari-
nettu. Hann hóf lagið á mjög
heföbundinn máta, en fljótlega
tók hann að spinna úr laginu og
lék ýmist stutta háa yfirblásna
tóna eöa djúpa ruddafengna og
rymjandi bassatóna af miklum
hávaða og krafti. Iðulega þegar
fólk taldi sig vera farið að finna
einhverja linu, brá Brötzmann á
leik af mikilli kunnáttu.
Tækni hans er mjög mikil og
leikur hann til jafns á
sópran-saxófón, tenór-saxó-
fón, es-klarinett, b-klarinett
og bassa-klarinett.
Tónleikar Brötzmanns eru að
mati undirritaðs mun aðgengi-
legri en tónlist Evans Parker
sem heimsótti okkur i fyrra.
Parker lék af mikilli tækni með
svokallaöri hringöndun, þ.e.
með þvi að draga andann sifellt
meö nefinu, fylla munninn af
lofti og þrýsta þvi siðan út með
kinn-og háls-vöðvum. Parker
dróg ýmist langa yfirblásna
tóna eða hélt óslitnum djúpum
tónum.
Brötzmann, sem er góð-
kunningi og samstarfsmaður
Parkers, sýndi stundum svipuð
tilþrif, en þó var leikur hans
annars eðlis.
Ofsafenginn kraftur og hröð,
skemmtileg tónuppbygging
Brötzmanns einkenndi leik hans
öðru fremur.
Óháð útgáfa
Greinilegt var á þvi fólki,sem
sótti þessa tónleika sl. sunnu-
dagskvöld, að ekki kunnu allir
að meta það sem fram fór.
Framanaf sat fólk hljótt og
hlustaði en hló vandræðalega
þegar Brötzmann framdi hávær
og sérkennileg hljóð. En þegar á
leið jókst þvi kjarkur (enda
hægt að fá keypt létt vin á staðn-
um) og tóku sumir til að ræða
mál sin ákaft á meðan Brötz-
mann framdi spilverk sitt.
En það sem blaöamanni
Fingrarims þótti verst var,
þegar hópur menningarvita
kom i salinn, sem greinilega
hafði ekki mikið álit á tónlist
Brötzmanns. Þetta fólk talaði
hátt, hló og lét Brötzmann
engan veginn trufla sig.
Þetta fólk hefði trúlega ekki
verið svona upprifið á viöur-
kenndum, klassiskum tónleik-
um.
Peter Brötzmann rekur eigið
útgáfufyrirtæki, „Free Musik
Produktion”,likt og aðrir spuna
menn gera. Erfitt er fyrir
spunamenn að fá tónlist sina út-
gefna hjá stórum fjölþjóðafyrir-
tækjum þar eð þeir fylgja ekki
dægurstefnum markaösins.
Vinna þeir þvi sinar plöt-
ur sjálfir taka þær oftast upp á
tónleikum eða i mjög þröngum
og ófullkomnum stúdióum sem
þeir reka sjálfir, og gefa
plöturnar siðan sjálfir út.
Sala og dreifing er einnig i
þeirra höndum. Engir óþarfa
milliliðir. Þessi útgáfa skilar
ekki miklum hagnaði, en hún
borgar sig samt sem áður.
Koma Peters Brötzmann til Is-
lands er sannarlega ánægjuefni.
Það er einstakt að fá tækifæri
hér heima til að fylgjast með
þróun nýrrar tónlistarsköpunar,
og á „Galleri Suðurgata 7”
þakkir skildar fyrir frumkvæð-
iö. —jg
Ólátabelgurinn
Peter Brötzmann
Tónskáldið er óþarfur milli-
liður að mati spunamanna,
hljóðfæraleikarinn verður sjáf-
ur tónskáld við spunann.
Spunamenn leitast við að þróa
sjálfa sig, tækni sina, kynnin við
hljóðfærið og ööru fremur að
þróa tónlistina um leið og hún er
spunnin. Og oft gerist eitthvað
nýtt sem kemur tónlistarmann-
inum jafn mikið á óvart og þeim
sem á hann hlýðir.
Spuninn er þvi spennandi við-
fangsefni fyrir hljóðfæraleikar-
ann þvi að hann getur átt von á
nýrri reynslu i hvert skipti sem
hann spinnur tónlist sina.
Brötzmann tjáði Fingrarimi
að einleikstónleikar kreföust
meiri einbeitingar og undir-
búnings en hóptónleikar. „Það
er ómögulegt að halda einleiks-
tónleika án þess aö hafa lagt
einhver drög að dagskrá. Það er
hinsvegar algerlega tilviljun
háð hvort nokkuð af þvi sem
maður hefur lagt niður fyrir sér
gerist. Stund og staður geta
breytt öllum drögum og áætlun-
um og það er einmitt mergurinn
málsins.
Braxton íhaldssamur
Varðandi Anthony Braxton
sagði Brötzmann að sér leiddist
tónlist hans.
„Braxton er mjög ihalds-
samur. Hann skrifar alla sina
tónlist þó svo að hann sé oft að
starfa með mjög færum spuna-
mönnum. Þetta er hrein og klár
ihaldssemi. Tónlist hans er,
hvað er það nú kallað, steingeld.
Hann hefur ekki áhuga á minni
tónlist og ég hef ekki áhuga á
hans tónlist.”
Brötzmann sagði, að oft hefði
verið erfitt að koma fram með
spunatónlist á fyrstu árum
hennar. Viðbrögð fólks hefðu
verið með ýmsu móti. Þjóð-
verjar og Hollendingar hefðu
oftast verið nokkuð umburðar-
lyndir en þó hefði gengið á ýmsu
eftir þvi hvar þeir komu fram.
Einu sinni bar það meira að
segja við eftir tónleika að
nokkrir óánægðir áheyrendur
króuðu tónlistarmennina af og
börðu þá til óbóta.
Nú á seinni árum veit fólk i
flestum tilfellum að hverju það
gengur. Spunatónlistin er orðin
nokkuö þekkt viöast hvar eftir
15 ára þróun u.þ.b. og þeir sem
koma á tónleika gera sér flestir
grein fyrir hvað um er að vera.
Spuni
Peter Brötzmann segist kjósa
að kalla tónlist sina spunatónlist
(improvisation) frekar en
frjálsan djass (free-jazz) eða
eitthvað annað.
I grundvallaratriðum gengur
spunatónlistin útá það að tón-
listarmaðurinn/mennirnir
hefur hafnað hinum hefðbundnu
djass- og dægurstraumum,
þarsem tónlistin er fyrirfram
samin. 1 staðinn fyrir að leika
fyrirfram samin tónverk, er
leikiö af fingrum fram, tónlistin
spunnin á staðnum.