Þjóðviljinn - 28.08.1979, Qupperneq 7

Þriðjudagur 28. ágúst 1979. ÞJÓÐVILJINN - SIÐA 7
Goðsögnin um hin hlutlausu og ópólitísku
vísindi er sannarlega mál, sem sérhver
sósíalisti þatf að taka afstöðu tiL
Gylfi Páll Hersir
Vísindi, auðmagn
og NATO-styrkir
Þann 1. júni siðast liðinn birti
Þjóðviljinn athugasemd Leós
Kristjánssonar jarðeðlisfræð-
ings og fyrrverandi læriföður
mins við dagskrárgrein, sem ég
skrifaði um NATÓ-styrki og
NATÓ-ráöstefnur þann 22. mai.
Þá skrifaði Garðar Mýrdal dag-
skrárgrein 15. júni, sem hét:
„Visindafjármagn NATÓ er i
þágu vigbúnaðar”.
1 fyrstu fannst mér athuga-
semd Leós þess eðlis, að hún
væri alls ekki svaraverð. Þegar
ég rakst á þessar greinar tveim-
ur mánuðum seinna ákvað ég þó
að setjast niður og freista þess
að svara Leó og útskýra skoðun
mina enn frekar. Enda tel ég
afar mikilvægt að staða þess
fólks, sem fæst við rannsóknir
og vísindi, sé rædd. Grein þessi
er þvi fyr-st og fremst vanga-
veltur um mál, sem nær ekkert
hefur verið skrifað um áður hér
á landi. Ég geri mér vonir um,
að hún hvetji einhvern til um-
hugsunar, og jafnvel að einhver
finni hjá sér þörf til að leggja
orð i belg.
Um tæknimenntað
vinnuaf I
í kapitalisku hagkerfi, eins og
á Islandi, sem og raunar öðrum
rikjum Atlantshafsbanda-
lagsins, leitast auðmagnið si-
fellt við að ná hámarksgróða.
Til að ná honum tekur auð-
magnið ekkert tillit til óska eða
þarfa hins vinnandi fólks. Rétt-
indi þess fást einungis vegna
baráttu þess sjálfs. Þarfir
auðmagnsins falla semsé alls
ekki saman við þarfir almenn-
ings og koma raunar aldrei til
með að gera það meðan núver-
andi samfélagsskipan helst.
Tæknimenntað vinnuafl er ein
af mörgum mikilvægum
nauðsynjum auðmagnsins.
Menntun þess verður auðvitað
að haldast í hendur við þróun
framleiðsluháttanna á hverjum
tima. Þróun, er felst i gróöasókn
fámenns hóps samfélagsins.
Menntun tæknimenntaðs vinnu-
afls hefur á seinni árum orðið æ
sérhæfðari. Jafnframt þvi sem
lögð er mikil áhersla á að námiö
taki sem allra skemmstan tima
(fyrir þvi er séð með lögum
lánasjóðs m.aJ.Gefur þvi auga
leið að þetta fólk fær mjög tak-
markaða yfirsýn svo og að
nánast enginn timi gefst til að
sinna öðru en náminu þau ár,
sem það stendur yfir. Þetta
ömurlega ástand hefur aðallega
skapast vegna núverandi
nauðsynjar auðmagnsins á sér-
hæfðu vinnuafli. Hvort þaö sé
æskilegt fyrir meiri hluta sam-
félagsins, svo að ekki sé nú
minnst á þá veslinga, sem
námið stunda (þeir fá alltént
ekki tima til að setja námið sitt i
viðara samhengi á meðan), er
annar og ómerkilegri hand-
leggur.
NATÓ og
samfélagið //Okkar"
Hlutverk NATÓ var frá stofn-
un og er enn i dag að halda
verndarvæng yfir þá sam-
félagsskipan, sem rikir á
Vesturlöndum. Styrkja hana og
efla. Þar sem NATÓ er ekki
jafnvinsælt og það kysi að vera,
reynir það að bregða yfir sig
hjúpi visindalegs og menn-
ingarlegs áhuga. Þessi áhugi
birtist aðallega i styrkjaút-
hlutunum og ráðstefnuhaldi. En
það er önnur og jafnvel mikil-
vægari ástæða fyrir þessum
fjáraustri NATÓ. Auðmagnið er
bundið alþjóðlegum böndum
sem og þróun framleiðslutækja
þess. Þess vegna er þvi mikil-
vægt að hafa áhrif á þróun vis-
indanna. Hvað visindamennirnir
fást við á hverjum tima og hvað
þeir hafa i hyggju i framtiöinni.
Þekkt er, hvernig hin og þessi
fyrirtæki styrkja fólk til náms,
enda verði það auðmjúkir þræl-
ar þess að námi loknu. Svipað er
með NATÓ-styrkina / ráðstefn-
urnar, þótt ekki séu þeir bein-
linis bindandi. Þeim er ætlað
það eðla hlutverk, að beina
rannsóknunum i ákveðinn far-
veg. Farveg, sem fyrst og
fremst miðast við þarfir fá-
menns hóps ríkja Atlantshafs-
bandalagsins.
Þá hefur NATÓ auðvitað
mikinn áhuga á sem mestri
framþróun hinna ýmsu morð-
tóla. En að gerð þeirra vinna
„hlutlausir og ópólitiskir”
visindamenn. Þessi göfuga
vinna mun ganga allvel, enda
þiggur rúmur helmingur allra
starfandi eðlisfræðinga lifi-
brauð úr sjóðum herforingja,
samkvæmt dagskrárgrein
Garðars Mýrdals.
Athugasemd
Leós Kristjánssonar
Athugasemd Leós við dag-
skrárgrein mina tók þvi miöur
nær eingöngu til NATÓ-ráð-
stefnu um jarðeðlisfræði frá
sumrinu 1974. Hún breytti þvi
harla lftiö þeim skoðunum, sem
ég setti fram. Enda, hvaða máli
skiptir, hvort NATO hefur
haldið fimm, en ekki tvær ráð-
stefnur á Islandi, eins og Leó
benti réttilega á.
1 athugasemd Leós stendur
orðrétt: „t þeim barnalega
slagorðastil um „NATÓ-dindla”
i visindum, sem Gylfi velur sér
að nota, er hann einnig sjálfur
réttnefndur Essó-dindill: hann
er nefnilega einn örfárra is-
lenskra meðlima i bandarisku
félagi, sem hvert ár fær rifleg
og vel auglýst bein fjárframlög
til allrar starfsemi sinnar frá
þarlendum oliu- og stóriðju-
fyrirtækjum. Gylfi hefur meira
að segja nýverið haft „dug i
sér” til að skrifa greinarkorn i
félagsblaðið, og fjallar greinin
um tæknilegar endurbætur á
oliuleitaraðferð.”
Félag það sem Leó á hér
væntanlega við nefnist:
„Society of Exploration Geo-
physists” (Félag rannsóknar-
jarðeðlisfræðinga). Það hefur
aðsetur sitt i Bandarikjunum.
Félagið gefur út timarit (að
margra mati besta timaritið
innan hagnýtrar jarðeðlisfræði)
og heldur eina ráðstefnu á ári.
Hin og þessi oliu- og stóriðju-
fyrirtæki auglýsa i timaritinu á
svipaðan hátt og þau auglýsa i
t.a.m. Visi, Jökli (timarit Jökla-
rannsóknafélgs tslands og Jarð-
fræðifélags Islands), að
ógleymdum Þjóðviljanum. Leó
hefur ritað i tvö siöast töldu ritin
„g er a.m.k. áskrifandi að Jökli.
Er hann, samkvæmt rökvisi
hans sjálfs, sannkallaður
Jökuls-dindill, nú eða jafnvel
Þjóðvilja-dindill. Þokkaleg
nafngift eða hitt þó heldur.
Fyrir rúmu ári skrifaði ég
greinarkorn i margnefnt tima-
rit. Fjallaði hún um tæknilegar
endurbætur á túlkun bergganga
útfrá segul og/eöa þyngdar-
mælingum. Ekki er ég vel að
mér i oliuleitaraðferöum (efast
raunar um, að Leó sé það), en
fremur óliklegt finnst mér, að
samband sé milli greinar
minnar og oliuleitar.
Lokaorö
Ég hafði upphaflega gert mér
vonir um að einhver hinna
mörgu NATÓ-andstæðinga, sem
þegið hafa NATÓ-styrk, myndi
svara fyrir sig. Það hefur enn
reynst borin von.
Það er ótalmargt i sambandi
viö stöðu visindanna og tengsl
þeirra við sósialiska baráttu,
sem nauðsynlegt væri ab ræða.
Þá á ég ekki bara við niður-
stöður visindanna sjálfra,
hvernig þær eru notaöar og i
hvers þágu, heidur lika hvernig
visindamenn komast að þessum
niðurstöðum (aðferöafræði
visindanna). Goðsögnin um hin
hlutlausu og ópólitisku visindi
er sannarlega mál, sem sérhver
sósialisti þarf að taka afstöðu
til. Hvernig hinir ýmsu náttúru-
visindamenn, sem telja sig
sósialista, geta unnið saman.
Notfært og samhæft faglega
þekkingu sina á annan hátt en
venja er til. Sú samvinna mætti
gjarnan ná til annarra hópa s.s.
þeirra sem starfa viö sam-
félagsvisindi, svo að ekki sé
minnst á verkalýðshreyfinguna.
Gaman væri, ef einhver eða
einhverjir tækju sig til og
skrifuðu dagskrárgrein um þaö
sem hér hefur verið fjallað um.
Eða eru kannski allir jafn upp
teknir við að leika litla visinda-
menn?
Arósum, 15. ágúst 1979,
GylfiPáll Hersir.
„Edlileg hegðun
að reykja ekki”
segir framkvœmdastjóri Alþjóða heilbrigðisstofnunarinnar
Skýrsla alþjóðlegrar sérfræft-
inganefndar á vegum Alþjóða-
heilbrigftisstofnunarinnar (WHO)
um baráttuna gegn reykingum er
nýkomin út og endar hún á til-
mælum til rikisstjórna og stofn-
ana Sameinuftu þjóftanna. Þar er
lögðrik áhersla á, aftlitift sé á þaft
sem hina eölilegu hegöun manna
aft reykja ekki og sé lagt allt kapp
á að fá þaft almennt vifturkennt.
Halfdan Mahler, framkvæmda-
stjóri Alþjóöaheilbrigðis-
stofnunarinnar, tók sterklega
undir þetta viðhorf i rafeðu, sem
hann flutti á fjórðu alþjóölegu
ráöstefnunni um reykingar og
heilsufar, sem haldin var i Stokk-
hólmi 18. — 21. júni s.l., og sagði,
að stofnunin tæki æ meiri þátt I
baráttunni gegn reykingum.
Ráðstefnan samþykkti að lýsa
yfir fullum stuöningi við tilmæli
sérfræðinganefndarinnar og var
forseta ráðstefnunnar sænska
lækninum Olle Hillerdahl frá
Uppsölum, falið að koma þeirri
samþykkt á framfæri viö heil-
birgöisyfirvöld í öllum aðildar-
rlkjum Sameinuðu þjóðanna.
Hefur það verið gert með bréfi
dagsettu 7 . júll s.l.
Stokkhólmsráðstefnuna sóttu
um 600 fulltrúar frá um 70 löndum
I öllum heimsálfum, læknar,
visindamenn, forystumenn og
starfsmenn fjölmargra félaga-
samtaka og stofnana og aðrir
áhugamenn um reykingavarnir.
Meðal fulltrúanna voru fram-
kvæmdastjóri og fleiri framá-
menn Alþjóðaheilbrigðis-
stofnunarinnar, nokkrir ráð-
herrar og margir háttsettir em-
bættismenn, m.a. frá þróunar-
löndunum, en þátttakendur frá
þeim löndum settu mikiu meiri
svip á þessa ráðstefnu en hinar
* fyrri.
Tilgangur ráðstefnunnar var
einkum þríþættur. 1 fyrsta lagi að
skýra og meta áhrif reykinga á
heilsufar og fleira og gera grein
fyrir umfangi þessa vandamáls i
ýmsum heimshlutum, i öðru lagi
aö fá yfirlit yfir tiltæk ráð til að
minnka og koma i veg fyrir hinar
óheillavænlegu afleiöingar reyk-
inga, og i þriðja lagi að hvetja til
aukins alþjóðasamstarfs til að
stuðla að þróun áhrifamikilla að-
ferða I reykingavörnum og hag-
nýtingu þeirra um allan heim.
200 erindi
Um þetta allt og fleiri hliðar
reykingavandamálsins voru flutt
meira en tvö hundruð erindi, þar
á meöal fjöldi greinargerða um
nýjustu rannsóknir á áhrifum
reykinga á starfsemi likamans,
heilsufar og dánartiðni, um
kannanir á reykingavenjum og
reykingatlðni og um leiðir sem
reyndar hafa verið I baráttunni
gegn reykingum I fræðslu, löggjöf
og aðstoð við fólk sem vill hætta
að reykja. I hópi ræðumanna voru
heimsfrægir vlsindamenn á sviði
læknisfræði, sálarfræði, uppeldis-
mála og félagsvisinda, þar á
meðal helstu frömuðir um rann-
sóknir á eðli reykinga og sam-
bandi reykinga og ýmissa sjúk-
dóma. Framkvæmdastjóri WHO
dr. Halfdan Mahler og fleiri af
æðstu starfsmönnum stofnunar-
innar fluttu erindi sem vöktu
mikla athygli, svo og heilbrigðis-
ráðherrarnir Joseph A. Califano
frá Bandaríkjunum og Sir Georg
Young frá Bretlandi. Allir voru
þeir á einu máli um mikilvægi
reykingavarna i heilbrigðismála-
stefnu þjóöa og alþjóöasamtaka.
Joseph Califano greindi m .a. frá
nýjustu skýrslunni frá landlækni
Bandarlkjanna um reykingar og
heilsufar, 1200 blaðsíðna riti, sem
út kom snemma á þessu ár, en
landlæknirinn Julius B. Rich-
mond var meðal þeirra sem
sóttu ráðstefnuna. Fékk hver
þátttakandi eintak af þessari
viðamiklu skýrslu.
Joseph A. Califano, fyrrverandi heilbrigðisráðherra Bandarikjanna I
ræftustól á 4. aiþjóftlegu ráftstefnunni um reykingar og heilsufar.
Þrir íslendingar
Þrír fulltrúar frá íslandi sóttu
4. alþjóðaráðstefnuna um reyk-
ingar og heilsufar, þau Asgeir
Guðmundsson skólastjóri, Esther
R. Guðmundsdóttir fram-
kvæmdastjóri Samstarfsnefndar
um reykingavarnir og Þorvaröur
örnólfsson framkvæmdastjóri
Krabbameinsfélags Reykjavikur.
Lagður var fram upplýsinga-
bæklingur um Samstarfsnefnd
um reykingavarnir og starfsemi
hennar, svo og skýrsla um
fræðslustarf Krabbameinsfélags-
ins i grunnskólum landsins ásamt
sýnishornum af fræösluefni.
e^&fij é>ogj
Sáluhjálp 'i viólögum
Ný þjónusta — Símaþjónusta frá kl. 17-23 alla
daga vikunnar. SIMI 81515 Þjáist þú af áfengis-
vandamáli? Er áfengisvandamál einhvers náins
aö eyðaleggja þitt lif? Hringdu - og ræddu málið
OfrfiJ
SAMTÖK AHUGAFOLKS
UM ÁFENGÍSVANQAMÁUÐ